Học
thuyết chiến thắng mới của Nga và triển vọng Chiến tranh Ukraine
Mick Ryan
- Foreign
Affairs
Nguyễn Thị Kim Phụng, biên dịch
Moscow
đang cố gắng học hỏi từ những sai lầm của mình như thế nào?
Giáng sinh năm nay sẽ là một cột mốc nghiệt ngã đối
với người dân Ukraine. Nó đánh dấu mười tháng kể từ khi quân Nga tiến vào đất
nước của họ, gây ra sự tàn phá ở quy mô chưa từng thấy tại châu Âu kể từ Thế
chiến II. Hàng chục nghìn người Ukraine đã thiệt mạng. Hàng triệu người đã phải
rời bỏ nhà cửa. Gần như toàn bộ đất nước bị mất điện, khiến Kyiv lo lắng rằng –
khi mùa đông bắt đầu – nhiều công dân của họ sẽ bị chết cóng.
Tuy nhiên, Giáng sinh cũng sẽ là một
cột mốc nghiệt ngã đối với nước Nga. Moscow đã lên kế hoạch cho một chiến dịch
thắng lợi nhanh chóng. Thay vào đó, Ukraine đã dạy cho họ một bài học cay đắng
về chiến tranh hiện đại và sự kiên cường. Người Ukraine đã từ từ làm suy giảm
năng lực quân sự của Nga bằng cách gây thiệt hại cho các lực lượng Nga trên chiến
trường và tại các khu vực hỗ trợ. Họ đã làm xói mòn danh tiếng của Nga trên khắp
toàn cầu, cũng như trong tâm trí của những người lính, chỉ huy, và công dân của
chính nước Nga. Người Ukraine né tránh mọi trận chiến tiêu hao cao nếu có thể,
nhưng sẵn sàng tham gia cận chiến nếu có cơ hội giành thêm lãnh thổ. Chiến lược
này đã có hiệu quả tuyệt vời. Ukraine đã đẩy Nga ra khỏi Kyiv, chiếm lại tỉnh
Kharkiv ở phía đông bắc, và giải phóng các phần của Donbas. Gần đây nhất, họ đã
giải phóng Kherson, thủ phủ tỉnh lỵ duy nhất mà Nga đã chiếm được thành công.
Nhưng vẫn còn quá sớm để đánh giá thấp người Nga. Tổng thống Nga
Vladimir Putin đã chỉ định một chỉ huy quân sự mới, Tướng Sergei
Surovikin, để lãnh đạo cuộc xâm lược, và Surovikin dường như tàn bạo và
có năng lực hơn hẳn những người tiền nhiệm. Trong một trong những quyết định đầu
tiên của mình, ông phát động chiến dịch không kích dữ dội và khủng khiếp, phá hủy
phần lớn cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine – vốn là chiến thuật lấy tấn công
dân sự làm trung tâm mà ông đã phát triển khi lãnh đạo lực lượng Nga ở Syria.
Surovikin chịu trách nhiệm cho việc Nga rút lui khỏi Kherson, nhưng không giống
như khi Nga rút khỏi Kyiv hoặc Kharkiv, Surovikin đảm bảo rằng cuộc rút lui này
được điều phối hiệu quả.
Sự tham gia của Surovikin báo trước một thay đổi khác trong chiến lược
của Nga ở Ukraine. Dù Putin có lẽ đã nhận ra rằng mình sẽ không thể chiếm được
Kyiv, nhưng Tổng thống Nga có thể vẫn tin rằng mình đủ sức chiếm được tất cả bốn
tỉnh mà ông mới sáp nhập (bất hợp pháp) – Donetsk, Kherson, Luhansk và
Zaporizhzhia. Surovikin đóng vai trò quan trọng trong việc triển khai các kế hoạch
này. Putin hy vọng rằng, khi chiến tranh kéo dài và mùa đông đến, châu Âu sẽ ngừng
cung cấp cho Ukraine những khoản hỗ trợ lớn, để lục địa này có thể cố gắng khôi
phục việc nhập khẩu khí đốt từ Nga. Ông tin rằng việc cắt giảm hỗ trợ này sẽ mở
đường cho một cuộc tấn công mới, thành công của Nga. Để thực hiện một cuộc tấn
công như vậy, ông đang trông cậy vào việc Surovikin tái tổ chức lại lực lượng,
để quân đội hoạt động trơn tru hơn, nhất quán hơn, và hiệu quả hơn.
Sẽ rất khó để Surovikin thành công do quân đội Nga còn nhiều vấn đề, chẳng
hạn như trang thiết bị và tinh thần xuống cấp. Nhưng Surovikin đang làm việc để
thống nhất quân đội dưới quyền chỉ huy của mình. Gần như chắc chắn, ông đang vạch
ra các kế hoạch chiến đấu tập trung rõ ràng, khác với những cuộc tấn công trong
quá khứ khiến quân đội Nga bị dàn mỏng. Nếu Kyiv muốn giữ thế thượng phong, họ
cần phải dự đoán chiến lược của Surovikin, đồng thời duy trì sự ủng hộ của
phương Tây – và điều đó có nghĩa là liên tục đổi mới trên chiến trường.
Nga suy yếu nhưng không bỏ cuộc
Đối với các nhà quan sát cuộc chiến, phần lớn những gì Nga dự kiến cho
năm 2023 nghe có vẻ quen thuộc. Ví dụ, Moscow sẽ tiếp tục sử dụng tuyên truyền
về hành động gây hấn của NATO để cố gắng ngăn Trung Quốc, Ấn Độ, và các quốc
gia hiện trung lập khác tham gia vào các biện pháp trừng phạt của phương Tây. Họ
cũng sẽ sử dụng thông tin sai lệch hoặc bị bóp méo để đảm bảo rằng người dân
Nga vẫn tiếp tục ủng hộ cuộc xung đột. Duy trì sự ủng hộ của người dân Nga là
điều đặc biệt quan trọng vì Moscow chắc chắn phải tiến hành các đợt động viên bổ
sung. Ngay cả những kẻ chuyên chế cũng phải quan tâm đến chính trị trong nước.
Tương tự, Putin sẽ tìm cách duy trì cuộc chiến năng lượng của mình. Ông
sẽ tiếp tục cắt giảm lượng khí đốt đến châu Âu với hy vọng rằng lục địa này sẽ
buộc Kyiv phải đồng ý ngừng bắn khi nhiệt độ hạ thấp. Ông cũng sẽ khuyến khích
nhiều đợt tấn công vào nguồn cung cấp năng lượng của Ukraine. Theo tính toán của
Putin, các cuộc tấn công của Nga vào các nhà máy điện của Ukraine sẽ không chỉ
làm người dân nước này “đóng băng,” mà còn khiến Ukraine mất luôn những trợ
giúp từ bên ngoài. Suy cho cùng, các nhà đầu tư nước ngoài khó có thể quay trở
lại Ukraine nếu nguồn điện không được đảm bảo. Ngay cả khi các cuộc tấn công
không ngăn cản các nhà đầu tư, chúng vẫn sẽ gây thiệt hại kinh tế cho Kyiv khi
buộc nước này ngừng việc xuất khẩu điện, vốn đã bắt đầu vào tháng 7/2022.
Tuy nhiên, cũng có nhiều yếu tố mới trong chiến lược của Nga – và
Surovikin đang đóng một vai trò quan trọng trong những thay đổi. Vị tướng này
dường như là nhà lãnh đạo quân sự đầu tiên nhận được sự ủng hộ rõ ràng từ
Putin, và – theo bài phát biểu gần đây của Giám đốc Tình báo Quốc gia Mỹ Avril
Haines – Tổng thống Nga hiện được cập nhật đầy đủ hơn về các hoạt động hàng
ngày của lực lượng vũ trang. Nếu Putin tự tin rằng mình được cung cấp thông tin
tốt hơn so với trước tháng 10, thì nhiều khả năng ông sẽ chuyển sự chú ý của
mình sang những thách thức khác mà Nga hiện đang phải đối mặt, trao cho
Surovikin quyền tự chủ lớn hơn trong việc sử dụng lực lượng của Nga ở Ukraine.
Surovikin có thể sử dụng quyền tự do hành động tương đối này để đặt các nhóm
quân sự và lính đánh thuê đang rạn nứt của Nga dưới một sự kiểm soát thống nhất
hơn. Ông chắc chắn sẽ sử dụng nó để tích hợp tốt hơn các chiến dịch trên không
và trên bộ của Nga, và đảm bảo có sự đồng nhất giữa chiến dịch chiến trường và
chiến dịch thông tin.
Bản thân việc củng cố lực lượng sẽ không làm cho quân đội Nga thực sự sẵn
sàng chiến đấu. Surovikin chỉ huy một đội quân đang bị xuống tinh thần, và còn
liên tục mất đi nhân mạng và các trang bị tốt nhất. Cho đến nay, bằng chứng cho
thấy lực lượng Nga được huy động để thay thế những người thiệt mạng và bị
thương không được đào tạo bài bản – thứ mà họ cần để thành công. Chí ít thì
trong suốt mùa đông, Surovikin sẽ giữ thế phòng thủ, làm bất cứ điều gì có thể
để bảo toàn lực lượng của mình trước các đợt tấn công từ Ukraine.
Nhưng ông sẽ bắt đầu chuẩn bị quân đội Nga cho các chiến dịch mới. Chẳng
hạn, Surovikin sẽ tìm cách tái thiết các đơn vị bị tàn phá bằng cách triển khai
hàng chục nghìn binh sĩ mới được động viên tới Ukraine. Nếu những đội quân này
thể hiện kém cỏi, ông sẽ tìm cách cải thiện chất lượng đào tạo ở Nga. Ông sẽ cố
gắng tận dụng quá trình huy động công nghiệp đang diễn ra ở Nga để có được nhiều
vũ khí tốt hơn. Ông cũng sẽ thiết lập hệ thống để bảo vệ các tuyến đường tiếp tế
quan trọng, xây dựng một mạng lưới hậu cần linh hoạt hơn, dự trữ đạn dược và vật
tư cho các hoạt động tấn công trong tương lai.
Surovikin có thể sẽ tỉ mỉ hơn trong việc lập kế hoạch và triển khai tấn
công. Ông sẽ tìm cách đảm bảo rằng lực lượng của Nga được liên kết trên chiến
trường và cải thiện các chiến thuật, với mục tiêu tránh cách tiếp cận từng phần
và thiếu phối hợp của những người tiền nhiệm. Vị tướng này cũng sẽ cố gắng khiến
Ukraine khó tiến lên. Ví dụ, Surovikin sẽ duy trì chiến dịch nhắm vào cơ sở hạ
tầng của Ukraine, một chiến thuật làm chuyển hướng các nguồn lực của cả Ukraine
và phương Tây khỏi các chiến dịch tấn công của Kyiv. (Các vụ tấn công vào cơ sở
hạ tầng cũng sẽ trở thành thông tin tuyên truyền cho khán giả trong nước của
Nga, dù điều đó nghe thật đáng ghê tởm.) Những cuộc tấn công đó gần như không
gây thiệt hại gì cho Nga; chúng tạo ra một lợi thế bất đối xứng. Như nhà sử học
Lawrence Freedman gần đây đã lưu ý, Ukraine không có khả năng tương tự để phá hủy
cơ sở hạ tầng ở Nga – bất chấp các cuộc tấn công của Ukraine vào các căn cứ
không quân của nước này. Ông viết, “Người Ukraine đang chiến thắng trên chiến
trường, nhưng họ không thể đánh trả người Nga ở cấp độ chiến lược đó”.
Surovikin có thể sẽ tìm cách thực hiện nhiều nhiệm vụ dựa trên “lợi thế
về quân lực” hơn: các hoạt động quân sự trong đó một bên cố gắng đánh lừa kẻ
thù của mình theo cách buộc họ phải sử dụng một số lượng lớn binh lính cho các
nhiệm vụ không có ý nghĩa. Chẳng hạn, Nga đã bố trí các đội quân nhỏ ở Belarus
để buộc Ukraine phải giữ các đội quân lớn hơn xung quanh Kyiv, tước đi phần
quân lực mà Ukraine có thể sử dụng ở nơi khác. Surovikin có thể sẽ tiến hành
nhiều hoạt động như vậy hơn, để đảm bảo cơ hội thành công cao hơn cho quân đội
của mình trong lúc ông lên kế hoạch cho các bước tiếp theo. Trừ khi Nga bị đánh
bại triệt để, Surovikin sẽ muốn bắt đầu các chiến dịch tấn công trên bộ mà nếu
hoàn thành sẽ mang lại cho Nga tất cả hoặc hầu hết các tỉnh mà Putin đã sáp nhập.
Tất nhiên, vị tướng này biết rằng Ukraine có thể sẽ cố gắng chiếm lại
lãnh thổ đã mất. Do đó, ông đã ra lệnh cho quân đội xây dựng thêm các vị trí
phòng thủ trên khắp vùng lãnh thổ mà Nga kiểm soát. Surovikin nhiều khả năng cũng
sẽ tiến hành các hoạt động chính trị để “Nga hóa” các khu vực của Ukraine mà
Nga chiếm đóng. Quá trình này sẽ giống với những gì Nga đã làm ở Kherson: chuyển
đổi nền kinh tế địa phương từ sử dụng đồng hryvnia của Ukraine sang sử dụng đồng
rúp của Nga, thay đổi chương trình giảng dạy ở trường học, ngoài ra còn thực hiện
một chương trình đáng ghê tởm là bắt cóc trẻ em Ukraine và gửi chúng đến Nga
làm con nuôi. Trong tương lai, liệu những chiến thuật này có hiệu quả hơn so với
ở Kherson hay không vẫn còn phải chờ xem.
TẤN CÔNG VÀ PHẢN CÔNG
Ngay bây giờ, quân đội Ukraine vẫn có lợi thế. Không giống như khi bắt
đầu chiến tranh, các nhà lãnh đạo Ukraine là người quyết định địa điểm và thời
điểm diễn ra các trận chiến. Họ quyết định cách các chiến dịch được triển khai
trên chiến trường. Họ có động lực và không muốn từ bỏ nó. Nhưng điều đó không
có nghĩa là Ukraine sẽ nắm thế chủ động vô thời hạn. Để duy trì ưu thế, người
Ukraine cần hiểu rõ và sau đó làm suy yếu các kế hoạch của Putin và Surovikin.
Thứ nhất, điều đó có nghĩa là Kyiv phải tiếp tục chống lại cuộc chiến
thông tin của Nga. Moscow đang nỗ lực thuyết phục người dân châu Âu tin rằng
các hóa đơn sưởi ấm tăng cao là do đất nước của họ đã hỗ trợ cho Ukraine, hy vọng
rằng họ có thể thuyết phục chính phủ của mình rằng chi phí đó là không đáng.
Người Nga cũng đang cố gắng làm suy yếu sự hỗ trợ của Washington bằng cách thúc
đẩy sự chia rẽ đảng phái tại Mỹ. Nếu Điện Kremlin thành công trong việc khiến
các quốc gia NATO ngừng ủng hộ Kyiv, hậu quả sẽ vô cùng tàn khốc: đối với
Ukraine, hỗ trợ kinh tế và quân sự từ Mỹ và châu Âu là yếu tố cốt lõi để thành
công trên chiến trường.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và đội ngũ xuất sắc của ông đang
tìm cách tạo ra các thông điệp nhằm duy trì thiện cảm của cộng đồng quốc tế.
Nhưng họ cũng cần giữ cuộc chiến trên trang nhất của các tờ báo phương Tây và
trong suy nghĩ của người phương Tây. Và cách tốt nhất để đạt được điều đó là tiếp
tục công việc Ukraine đã làm trong sáu tháng qua: chiến thắng. Kyiv càng giành
được nhiều chiến thắng thì càng có khả năng nhận được nhiều tài trợ và vũ khí
hơn từ phương Tây (thay cho những lời kêu gọi đàm phán).
Nhưng để tiếp tục thành công, chiến lược quân sự của Ukraine sẽ cần phải
được phát triển. Họ sẽ phải lường trước và đánh bại các chiến dịch chiến trường
của Surovikin. Để làm vậy, Ukraine nhiều khả năng sẽ tăng cường giám sát tiền
tuyến, trung tâm hậu cần, và trung tâm chỉ huy của Nga, theo đó xác định những
điểm yếu mà Ukraine có thể khai thác.
Ukraine cũng phải mở rộng chương trình gửi binh lính và các chỉ huy
quân sự cấp thấp tới châu Âu để được huấn luyện chuyên sâu hơn, khiến quân đội
của họ ngày càng vượt trội hơn so với lực lượng Nga được động viên. Và Ukraine
sẽ cần phải tiếp tục tìm cách làm suy giảm những năng lực của Nga vốn tạo điều
kiện cho cuộc xâm lược, bao gồm các trung tâm hậu cần, vận tải, và chỉ huy của
Nga. Gần đây, Ukraine đã tấn công hai căn cứ không quân của Nga cách Ukraine
hơn 400 dặm – những cuộc tấn công mà họ có thể sẽ muốn lặp lại. Những cuộc tấn
công sâu như vậy ảnh hưởng đến tâm lý người Nga, tác động đến vị thế chính trị
trong nước của Putin, và đẩy Nga rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan chiến lược
về cách phân bổ nguồn lực giữa tấn công Ukraine và bảo vệ các căn cứ trong nước.
Khi thực hiện các bước này, các nhà lãnh đạo và các nhà hoạch định
Ukraine có thể giúp ngăn chặn sự nổi lên của một quân đội Nga mạnh mẽ, có phối
hợp, và giàu trí tưởng tượng hơn. Nếu Ukraine có thể tiếp tục giành chiến thắng
trên chiến trường, Kyiv nên cố gắng cô lập và thậm chí có thể chiếm lại toàn bộ
Donbas và Crimea. Chiếm lại cả hai khu vực là mục tiêu chính thức của chính phủ
Ukraine. Nhưng tiến công thành công vào các lãnh thổ này là một nhiệm vụ với
nhiều thách thức. Việc chiếm Crimea sẽ đặc biệt khó khăn, đòi hỏi Ukraine phải
thực hiện các kiểu chiến dịch hải quân mới để ngăn chặn Hạm đội Biển Đen hùng mạnh
của Nga tấn công quân đội Ukraine khi họ tiến vào bán đảo. Người Ukraine sẽ phải
phối hợp đồng thời các chiến dịch đổ bộ, trên không, trên bộ, và các hoạt động
khác. Dù không phải là không thể thực hiện, nhiệm vụ này vẫn cực kỳ khó khăn.
Và một số chính phủ phương Tây có thể sẽ xem chiến dịch giành Crimea nằm ngoài
phạm vi những gì họ đã hứa sẽ hỗ trợ – dù bán đảo này về mặt pháp lý vẫn là một
phần của Ukraine và Zelensky đã liên tục bày tỏ ý định giành lại nó.
Vẫn còn một chặng đường dài trước khi Ukraine đủ khả năng chiếm lại
Crimea. Lúc này họ đang có nhiều khủng hoảng và thách thức trước mắt hơn. Chẳng
hạn, nước này cần tìm cách nhanh chóng tái thiết và củng cố mạng lưới điện và
sưởi ấm của mình trước các cuộc tấn công của Nga, bao gồm cả việc nhận thêm hỗ
trợ từ phương Tây. (Lời hứa của Bộ Ngoại giao Mỹ gửi hơn 53 triệu đô la thiết bị
phát điện sẽ hữu ích ở đây.) Kyiv cũng cần cẩn trọng xem xét cách họ nên sắp xếp
và ưu tiên các chiến dịch trên không, trên bộ, và trên mặt trận thông tin trong
năm 2023, tương tự như cách họ triển khai cuộc phản công của mình trong vài
tháng qua để buộc lính Nga phải chiến đấu đồng thời ở phía bắc, phía đông, và
phía nam.
Rất may, có rất nhiều lý do để tin rằng Kyiv có thể đánh bại ngay cả một
quân đội Nga đang hồi sinh. Các chiến dịch gây ảnh hưởng quốc tế của Ukraine là
hình mẫu cho các nền dân chủ khác học hỏi và bắt chước. Người Ukraine đã cho thấy
họ giỏi hơn người Nga trong việc thích nghi và cập nhật các chiến thuật cũng
như thể chế quân sự. Và họ có tinh thần tốt hơn rất nhiều. Trong một cuộc chiến,
không có gì là chắc chắn, bất kể những chiến thắng trước đó. Nhưng nếu Ukraine
có thể duy trì sự ủng hộ của phương Tây, họ có thể chứng minh rằng học thuyết
chiến thắng mới của Putin cũng sai lầm hệt như lần trước.
--------------
Mick
Ryan là một
chiến lược gia quân sự và là một thiếu tướng hồi hưu của Quân đội Australia.
NGUỒN : Mick Ryan, “Russia’s
New Theory of Victory,” Foreign Affairs,
14/12/2022
No comments:
Post a Comment