Việt
Nam rơi vào thế khó xử khi Nga thất bại ở Ukraine
Bài
bình luận của Zachary Abuza
2022.10.04
Tổng thống Nga
Vladimir Putin (phải) hội đàm với Chủ tịch nước Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc tại
Mát-xcơ-va ngày 30/11/2021. AFP
Đất nước Ukraine
dân chủ trở thành ví dụ thành công về một quốc gia tự bảo vệ mình trước hàng
xóm là một cường quốc hung hăng.
Mặc dù những biện minh của Nga cho cuộc xâm lược bất
hợp pháp Ukraine tạo ra một tiền lệ pháp lý rất nguy hiểm cho Việt Nam trong việc
đối phó với chính quốc gia láng giềng hung hăng về mặt lãnh thổ của mình, việc
Việt Nam ủng hộ Nga trong cuộc tấn công Ukraine là không có gì đáng ngạc nhiên
do mối quan hệ lịch sử lâu đời giữa hai nước này. Nga là một “đối tác toàn diện
chiến lược” - xếp hạng cao hơn Hoa Kỳ khá nhiều trong thứ bậc ngoại giao của Hà
Nội. Nhưng những tổn thất của Nga đã đặt Chính phủ Việt Nam vào một tình thế rất
khó xử khi phải đối mặt với công chúng của mình- những người thường sử dụng
chính sách đối ngoại như một phương tiện gián tiếp để chỉ trích Đảng Cộng sản.
Việt Nam sẽ mãi mãi mang ơn Nga vì sự hỗ trợ của
họ trong cuộc chiến tranh chống Mỹ. Đặc biệt, việc cung cấp khoảng 7.600 tên lửa
đất đối không tiên tiến đã khiến Mỹ không có được vùng trời phi tranh
chấp của nước này. Trong thời gian Việt Nam chiếm đóng Campuchia vào những
năm 1980, Liên Xô đã cung cấp một lượng vũ khí và hỗ trợ kinh tế đáng kể và là
một trong số ít đồng minh của Hà Nội vốn bị cô lập về mặt ngoại giao khi đó.
Mặc dù viện trợ kinh tế và hỗ trợ quân sự chấm
dứt vào năm 1991 đồng thời giới lãnh đạo ở Hà Nội sợ
hãi trước sự sụp đổ của Liên Xô, Nga đã trở thành nhà cung cấp
chính cho chương trình hiện đại hóa quân đội của Việt Nam. Vào thời kỳ đỉnh
cao, 80% thiết bị quân sự của Việt Nam là do Nga sản xuất. Con số này đang giảm
xuống nhưng ngay cả khi Việt Nam đang nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung, Nga vẫn
chiếm 74% tổng lượng vũ khí nhập khẩu của Việt Nam.
Hai nước cũng có mối quan hệ tình báo chặt chẽ.
Mặc dù đã rút khỏi căn cứ hải quân của họ ở Vịnh Cam Ranh
vào năm 1991, Nga vẫn duy trì cơ sở tình báo tín hiệu của mình ở đó và cơ sở
này vẫn đang hoạt động. Hai nước tiếp tục có các hoạt động chia sẻ thông tin
tình báo và đào tạo tình báo một cách chặt chẽ. Thực tế này không hề bị lãng
quên ở Bộ Chính trị, nơi chỉ có 19 thành viên nhưng đã có tới năm người từng
công tác tại Bộ Công an.
Về mặt ngoại giao, Việt Nam đổ lỗi cho Ukraine
vì đã tự mang chiến tranh đến cho mình do không xử lý một cách đúng đắn và khéo
léo cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc. Tiếp tục dòng suy nghĩ này, người ta
còn cho rằng nếu Kyiv có chính sách đối ngoại “4 Không và một Tùy" của Hà
Nội, họ có thể đã không để bị xâm lược.
Nhưng trên hết, cho đến trước chiến tranh,
Putin đã được giới lãnh đạo cũng như công chúng Việt Nam rất coi trọng. Đối với
một quốc gia luôn bị giằng xé giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, nước Nga của Putin đã
mang đến cực quyền lực thay thế thú vị mà ít nhất là có vẻ tự chủ và khá độc lập.
Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov gặp Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính tại
Hà Nội ngày 6/7/2022. Ảnh AFP
Cảm thấy điều đó ổn
Vào thời điểm Nga ngày càng bị cô lập về mặt
ngoại giao, Hà Nội vẫn tiếp tục dành cho Nga sự ủng hộ. Hà Nội đón Ngoại trưởng Sergei
Lavrov trước thềm Hội nghị Ngoại trưởng G20 tại Indonesia. Ngoại
trưởng Lavrov nhắc lại những lo ngại của Hà Nội về “sự không can thiệp” và “vấn
đề chủ quyền”, nhấn mạnh lo ngại về việc Hoa Kỳ cố tình gây ảnh hưởng vào chính
trị trong nước của Việt Nam. Ông nhắc nhở những người đối thoại với mình rằng
Nga là một sức mạnh nhân từ và cam kết ủng hộ an ninh chế độ của Hà Nội.
Việt Nam bỏ phiếu trắng trong cuộc bỏ phiếu
lên án hành động xâm lược Ukraine của Nga nhưng ủng hộ Nga trong nỗ lực ở lại Hội
đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc. Việt Nam cũng đã cử đoàn tham gia “ Hội
thao quân sự quốc tế Army Games" do Nga tổ chức hàng năm.
Điều
này đã khiến Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken phải hủy chuyến thăm Hà Nội. Đây là
một tín hiệu rất rõ ràng về sự không hài lòng đối với một chính phủ đã rất được
chú ý từ năm 2021, với nhiều chuyến thăm trong đó có chuyến thăm của Bộ trưởng
Quốc phòng, Bộ trưởng Ngoại giao và Phó Tổng thống Mỹ cùng những người khác.
Thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ năm
2021 đạt 112 tỷ USD trong khi đó kim ngạch xuất nhập khẩu hai chiều Việt Nam -
Nga chỉ đạt vỏn vẹn 5,54 tỷ USD trong cùng kỳ. Hoa Kỳ hiện là thị trường xuất
khẩu lớn nhất của Việt Nam - chiếm 25,6% tổng kim ngạch xuất khẩu của nước này
vào năm 2021 đồng thời là một nguồn đầu tư công nghệ cao.
Hoa Kỳ đã âm thầm trừng phạt một công ty Việt
Nam vì trốn tránh các lệnh trừng phạt đối với Nga.
Các nhà hoạt động
người Georgia biểu tình phản đối cuộc di cư hàng loạt của nam giới trong độ tuổi
tòng quân từ Nga - làn sóng lưu vong mới nhất từ Nga kể từ khi cuộc xung đột bắt
đầu vào tháng 2/2022. Cuộc biểu tình diễn ra tại giao điểm biên giới Kazbegi /
Verkhniy Lars giữa hai nước ngày 28/9/20022. Ảnh: AFP
Truyền thông đưa
thông tin sai lệch
Các
phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát của Việt Nam không trung lập như
một số người vẫn nói và có xu hướng ủng hộ Nga hơn ngay từ đầu. Ukraine đã thực sự gặp
khó khăn để đưa ra thông điệp của mình khi Nga đưa ra những thông
tin sai lệch.
Có một số người ủng hộ Ukraine trong các nhóm
Facebook sôi nổi của Việt Nam. Một số người đã rất cảm thông với quốc gia đã phải
trở thành nạn nhân của một ông hàng xóm tham tàn. Những người khác nhận ra tiền
lệ pháp lý mà Trung Quốc có thể vận dụng từ lời biện minh của Putin về chiến
tranh.
Nhưng nhìn chung, những cảm xúc trực tuyến phần
lớn là ủng hộ Nga và chống phương Tây. Hai nhà nghiên cứu Việt Nam đã nghiên
cứu 28 trang và nhóm Facebook phát hiện ra rằng có 8 trang/nhóm ủng
hộ Nga vì yêu nước và hoài cổ, 18 người yêu nước/bảo thủ và chống phương Tây và
cuối cùng là những nhóm chỉ đơn giản đưa ra những tin tức ủng hộ Nga.
Lực lượng 47, lực
lượng giám sát không gian mạng và định hướng dư luận với 10.000 nhân lực của
Quân đội Nhân dân Việt Nam (QĐNDVN), đã rất tích cực trong việc ngăn chặn
những ý kiến ủng hộ Ukraine và chống Nga đồng thời tăng cường giới thiệu nhưng
thông tin từ chính phủ Nga thông qua mạng lưới những người có ảnh hưởng của
chính họ.
Tuy
nhiên, các lực lượng của Nga hiện đang bị bẽ mặt và rơi vào tình trạng sụp đổ
chiến lược. Cuộc tấn công của Kyiv đã khiến Nga tháo chạy
ở miền Bắc và miền Đông Ukraine. Ukraine đã lấy lại được hơn 1.500 dặm vuông
lãnh thổ khi Nga buộc phải thực hiện "kế hoạch rút lui chiến thuật" của
họ. Putin đã phải hồi đáp " những
lo ngại " của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại hội nghị
thượng đỉnh gần đây của Tổ chức Hợp tác Thượng Hải.
Những thất bại ở Ukraine đã buộc Putin phải ra
lệnh tòng quân đầu tiên của nước này kể từ sau Thế chiến lần thứ II - "huy
động một phần" tất cả những người dự bị và các cựu chiến binh có thể lực.
Lệnh này đã làm dấy lên các cuộc biểu tình trên khắp nước Nga và đẩy đến một
cuộc di cư ra nước ngoài của những người đàn ông trong độ tuổi phải thực hiện
nghĩa vụ quân sự. Sự phản kháng đối với lệnh yêu cầu tòng quân chứng tỏ khả
năng kiểm soát ngày càng sút kém của Tổng thống Putin. Đồng thời, việc triển
khai nhanh chóng binh lính chưa qua đào tạo là dấu hiệu cho thấy sự tuyệt vọng
của chế độ Putin.
Với Hà Nội, mối lo ngại có thực là: việc
ngày càng có nhiều nghi ngờ về năng lực của Nga và sự lãnh đạo của Putin sẽ
nhanh chóng biến thành các cuộc thảo luận chống Đảng. Các chuyên gia chính phủ
đã nói giảm một nửa cũng như bác
bỏ những thiệt hại của Nga.
Và lý do của việc này là: Các cuộc tranh luận
về chính sách đối ngoại thường được biến thành cơ hội để đặt câu hỏi về giới
lãnh đạo ở Việt Nam.
Tự vấn
Những
tổn thất của Nga khiến Hà Nội lo ngại. Quân đội Việt Nam phụ
thuộc rất lớn vào thiết bị của Nga. QĐNDVN vẫn chịu ảnh hưởng lớn từ học thuyết
của Liên Xô. Quyền hành trong quân đội của Việt Nam vẫn theo hướng từ trên xuống
và chỉ huy địa phương không thể chủ động. QĐNDVN vẫn là một quân đội của
Đảng, bị ràng buộc về mặt pháp lý để bảo vệ chế độ chứ không phải Nhà nước.
Và Hà Nội cần hết sức quan tâm đến những tác động
có hại của tham nhũng đối với khả năng sẵn sàng của lực lượng, hậu cần và vận
hành. QĐNDVN một thời từng được ca tụng, gần đây, đã vướng vào một số vụ bê bối
tham nhũng, bao gồm Vụ
kít Xét nghiệm COVIDd-19, vụ bê bối mua sắm và bảo kê của Cảnh
sát biển và đất đai. Quân đội Nga đã bị rỗng ruột bởi nạn tham
nhũng phổ biến - một điều đã trở thành bình thường ở Việt Nam.
Cuối cùng, Hà Nội phải biết rằng những thiệt hại
thực tế của Nga sẽ ảnh hưởng đến hoạt động mua sắm của chính QĐNDVN. Nga phải
nhanh chóng tái trang bị lực lượng và phải làm như vậy trong bối cảnh phải đối
mặt với các lệnh tiếp tục trừng phạt và tình trạng thiếu thiết bị cơ khí chính
xác và bán
dẫn Sự thiếu hụt phụ tùng thay thế của Nga sẽ kéo dài trong nhiều
năm, chưa kể dẫn đến việc trì hoãn giao các mặt hàng thiết bị và vũ khí mới. Điều
này, ngay lập tức, ảnh hưởng đến an ninh của Việt Nam.
Khả năng phòng thủ vững chắc và giờ đây là cuộc
tấn công thành công của Kyiv đã đặt Hà Nội vào một tình thế khó xử cuối cùng:
Thành công của Ukraine có được là nhờ biết học thuyết của Liên Xô nhưng điều chỉnh
theo cơ cấu lực lượng, chiến thuật, học thuyết và một số thiết bị của phương
Tây. Và điều khiến tất cả những điều đó xảy ra là sự dân chủ hóa của họ. Nếu có
bất cứ điều gì cần kể đến thì đó là việc Ukraine đưa ra một ví dụ thuyết phục
hơn nhiều về một quốc gia tự vệ thành công trước một cường quốc hung hăng ở
ngay sát cạnh mình. Nhưng đó là một sự thật không dễ chịu đối với Hà Nội.
------------------
*Zachary Abuza là giáo sư tại
Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ ở Washington và là trợ giảng tại
Đại học Georgetown. Các quan điểm thể hiện trong bài viết này là của
riêng tác giả và không phản ánh quan điểm của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ,
Trường Đại học Chiến tranh Quốc gia Hoa Kỳ, Đại học Georgetown
hay RFA.
-----------------------
Tin, bài liên quan
Thời Sự
Hình
đoàn Ukraine tham dự cuộc thi chạy ở Hà Nội bị xóa: khó tin hay dễ hiểu?
Khuyến
nghị Việt Nam hợp tác với Mỹ và Phương Tây do quan ngại về Trung Quốc
Freedom
House: Trung Quốc tăng tốc chiến dịch toàn cầu để khuynh đảo truyền thông nước
ngoài
Doanh
nhân người Việt tại Ukraine chung tay giúp đồng hương trong cuộc chiến
Quanh
việc tuyển công nhân biết nói tiếng Trung Quốc ở Việt Nam
No comments:
Post a Comment