Thứ tư,
12/10/2022 - 15:00
https://dantri.com.vn/tam-diem/tam-ve-len-chuyen-tau-40-20221012065253526.htm
Thế giới
đã bước qua ba cuộc cách mạng công nghiệp và đang trong giai đoạn khởi đầu của
cuộc cách mạng lần thứ tư.
Khi chuyến
tàu 4.0 khởi động, Việt Nam dù là nước đang phát triển nhưng có những điều kiện
và cơ hội khá thuận lợi để sở hữu tấm vé lên tàu. Đó là lực lượng lao động trẻ,
có tính thích ứng cao, ham học hỏi… Nói như vậy bởi tấm vé này được quyết định
chủ yếu bởi nguồn lực về con người và tri thức chứ không phải tài nguyên
thiên nhiên.
Đây là
lần đầu tiên chúng ta thực sự có cơ hội đi cùng thế giới trong một
cuộc cách mạng công nghiệp. Nhưng có cơ hội là một chuyện, nắm bắt được cơ hội
hay không lại là chuyện khác.
Chúng ta
nói rất nhiều về "cách mạng 4.0", nhưng vẫn chưa hình dung được
tầm mức quan trọng của cuộc cách mạng mới này, chưa nhìn thấy sự cần thiết đầu
tư cho chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, hay khoa học dữ liệu. Ở nhiều
doanh nghiệp và các tỉnh, mức đầu tư vẫn rất dè dặt.
Sự dè dặt
đó có thể vì chúng ta chưa nhận thấy lợi ích của 4.0. Trong khi
những lợi ích là rất cụ thể và thiết thực chứ không phải cái gì quá cao siêu.
Ví dụ, công nghệ nhận diện hình ảnh có thể giúp phân tích hành vi mua sắm
của người tiêu dùng trong những khu vực nhất định, như trung tâm thương mại
hay chợ, nhưng chúng ta hầu như chưa sử dụng công nghệ
này.
Gian hàng
nào hay được khách hàng ghé thăm, thời lượng bao nhiêu, khách hàng độ tuổi nào,
thái độ nhân viên ra sao.v.v… ? Những phân tích này giúp việc thu thuế ở các
chợ có thể được thực hiện một cách khoa học và chính xác hơn, hay việc vận
hành cửa hàng trở nên hiệu quả hơn. Đây là phương pháp phổ dụng ở
các nước phương Tây, nhưng ở ta phần lớn công việc tương tự vẫn
được làm theo cảm tính, dựa trên số liệu thống kê thô.
Một ví
dụ khác, hiện nay đa số các bệnh viện đều in ảnh, in phim các kết quả
chụp chiếu cho bệnh nhân mang về, vừa khó lưu giữ vừa tốn kém. Từ lâu các nước
phát triển trên thế giới đã không làm như vậy nữa, họ số hóa kết quả xét nghiệm,
chụp chiếu lưu vào hồ sơ bệnh nhân, trở thành dữ liệu để bác sĩ biết được diễn
biến của bệnh và có thể truy cập bất cứ lúc nào, ở đâu. Các bệnh
viện cũng kết nối với nhau để truy cập hồ sơ khi bệnh nhân đi khám ở
nhiều nơi.
Cả hai phần
mềm để thực hiện các công việc trong các ví dụ nói trên đều không quá khó, nhóm
nghiên cứu trong viện nghiên cứu dữ liệu lớn (VinBigdata) đã hoàn thành và lắp
đặt ở nhiều cơ sở trong hệ sinh thái của VinGroup. Nhưng việc khai triển ở các
cơ quan khác thì chậm hơn rất nhiều.
Những năm
qua, nhà nước ngày càng quan tâm đầu tư cho khoa học công nghệ, tuy nhiên ngân
sách còn khiêm tốn. Nhưng đôi khi lại có nghịch lý là không giải ngân hết. Khá
nhiều địa phương hay tập đoàn lớn có một khoản ngân sách đáng kể dành
cho khoa học công nghệ, nhưng hỏi ra thì nhiều nơi cho biết không có
cách gì giải ngân hết số tiền đó cả. Một số lãnh đạo chia sẻ rằng
họ rất muốn đẩy mạnh đầu tư vào khoa học công nghệ nhưng vướng thủ
tục chồng chéo, "không dễ để tiến hành một dự án đầu tư vào công nghệ
mà đúng với quy định".
Quả thực, bản chất của đầu tư, nhất là đầu tư
vào công nghệ mới luôn chứa đựng rủi ro. Vậy
chúng ta có thể chấp nhận rủi ro tới mức nào? Một số nhà
nghiên cứu cho hay, khi viết dự án họ thường gài những chủ đề đã có bài báo sẵn
rồi, chỉ đợi khi đề tài được duyệt thì gửi đi cho các tạp chí chuyên ngành. Vấn
đề họ đề phòng là khi nghiệm thu phải đủ bài báo, nếu không là vi phạm, sợ nhất
là phải trả lại kinh phí. Cách đó để đối phó thì cũng được, nhưng để có các đột
phá về khoa học thì khó. Các quỹ khoa học phương Tây thường chấp nhận rủi ro,
trên cơ sở xét duyệt rất kỹ và công tâm năng lực của nhóm nghiên cứu và các
công trình của họ trong 5, 7 năm đổ lại. Những nhóm nào thất bại nhiều thì họ
không xét duyệt nữa, nhưng ít khi có chuyện phải hoàn lại kinh phí.
Là một người
làm công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học, tôi thấu hiểu các nhà khoa học,
nhất là những người nghiên cứu trẻ khó khăn như thế nào nếu không có "bệ
phóng" từ các khoản đầu tư của nhà nước, của xã hội và các mạnh thường
quân. Trong khi đó, việc xây dựng được một đội ngũ nghiên
cứu tinh hoa, có kiến thức chuyên môn và trách nhiệm xã hội, là con đường khả
dĩ nhất để phát triển Việt Nam hiện nay.
Chúng ta
đang đứng giữa một cuộc đổi mới công nghệ mà trong đó các kiến
thức là tương đối mở. Trong nhiều lĩnh vực, một sinh viên đại học giỏi có
thể lên mạng tìm hiểu và tạo dựng những thuật toán với độ chính xác
không kém các thuật toán tốt nhất của các công ty công nghệ lớn là bao
nhiêu.
Quỹ đổi mới
sáng tạo VINIF được tập đoàn VinGroup thành lập cách
đây hơn 4 năm, với mục đích quan trọng nhất là góp phần xây dựng nên
đội ngũ tinh hoa này. Đây là một trong rất ít quỹ tư nhân ở Việt Nam
hiện nay, với mức hỗ trợ hàng trăm tỷ đồng hàng năm, hoạt động hoàn toàn thiện
nguyện cho mục đích này. Việc hỗ trợ nghiên cứu khoa học từ các tập đoàn lớn là
một nét văn hóa đặc trưng ở các nước phát triển, và rất nhiều công trình đột
phá đã được tạo ra từ các nguồn hỗ trợ này, thay bằng từ các nguồn của nhà nước.
Nhưng ở Việt Nam thì chưa.
Việc nước
ta có bắt kịp các bước đi công nghệ của thế giới hay không, có trở thành những
người sở hữu công nghệ hay không, phụ thuộc rất nhiều vào việc văn hóa này được
các doanh nghiệp ở Việt Nam tiếp thu và thực hiện như thế nào.
Khác với
các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, khi Việt Nam, vì nhiều lý do chủ quan
hay khách quan, không thể tham gia. Với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, Việt
Nam có thể đồng hành cùng với thế giới. Nhưng nếu đi chậm, khoảng cách giữa ta
và các nước phát triển ngày càng xa thì lại "nhỡ tàu". Thật buồn nếu
một ngày chúng ta phải mua lại các sản phẩm công nghệ được các hãng nước ngoài
tạo dựng trên dữ liệu của chính chúng ta, thậm chí với nguồn lực do chính chúng
ta đào tạo.
Năm 2022
là năm đầu tiên Ngày Chuyển đổi số quốc gia (10/10) được
tổ chức. Hy vọng rằng sự quan tâm của nhà nước và xã hội sẽ mang lại động lực mạnh
mẽ hơn để chúng ta bắt kịp những bước tiến của thế giới.
----------------
Tác giả: GS
Vũ Hà Văn sinh năm 1970 tại Hà Nội. Ông tốt nghiệp chuyên ngành toán
lý thuyết tại Đại học Eotavos Lorand, Hungary; làm luận án tiến sĩ tại Đại học
Yale, Mỹ.
Trước
khi trở thành giáo sư khoa toán Đại học Yale vào năm 2011, ông từng nghiên cứu
và giảng dạy tại IAS - Viện nghiên cứu cao cấp, Princeton; Microsoft Research;
Đại học UC San Diego và Đại học Rutgers, Mỹ.
Hiện
ông là Giám đốc khoa học Quỹ VINIF.
------------------------------------------------------
Chuyển
đổi số: Phương thức mới đột phá của Việt Nam
Lịch sử
loài người cho thấy những phương thức phát triển mới mang tính đột phá đều xuất
hiện sau những tiến bộ lớn của khoa học và công nghệ.
No comments:
Post a Comment