Giới
chóp bu Nga cảnh báo nguy cơ kinh tế Nga ‘‘trở lại thời Liên Xô’’
Trọng Thành
- RFI
Đăng
ngày: 22/06/2022 - 16:23
Ngay
sau khi Nga mở màn cuộc xâm lược Ukraina ngày 24/02/2022, phương Tây đã nhanh
chóng quyết định tránh đối đầu quân sự trực tiếp với Nga, nhưng áp dụng chính
sách chống Nga trên hai mặt trận. Mặt trận thứ nhất là hỗ trợ
Ukraina, đặc biệt về các phương tiện quân sự, để giúp chống lại quân Nga
trên chiến trường. Mặt trận thứ hai là các trừng phạt về kinh tế, với mục tiêu
cô lập kinh tế Nga, để buộc Matxcơva từ bỏ tham vọng xâm lược.
Kinh
tế gia Elvira Nabiullina, thống đốc Ngân hàng Trung ương Nga. ©
Council.gov.ru
Gần bốn
tháng kể từ đầu cuộc xâm lăng, các biện pháp trừng phạt phương Tây tác động như
thế nào đến kinh tế Nga ?
Trong lúc
lãnh đạo Nga khẳng định trừng phạt của phương Tây hoàn toàn không hiệu quả,
không tác động đáng kể đến nền kinh tế nước này, thì trong nội bộ giới chóp bu
kinh tế Nga, nhiều tiếng nói cất lên kêu gọi cải tổ sâu sắc nền kinh tế, để
tránh cho kinh tế Nga ‘‘thoái lùi trở lại thời kỳ Liên Xô’’. RFI tổng hợp
thông tin về chủ đề này.
***
1/ Nước Nga ra sao sau bốn tháng chiến tranh
chống Ukraina, bị phương Tây trừng phạt về kinh tế ?
Đài France
24 có bài tổng hợp đáng chú ý mang tựa đề : ‘‘Chiến tranh Ukraina : Kinh tế Nga trụ lại được, nhưng đến
bao giờ ?’’. Bài viết nhấn mạnh trước hết đến hai lĩnh vực mà
chính quyền Nga tin tưởng là đã thành công bước đầu trong việc chống trả các trừng
phạt của phương Tây. Thứ nhất là sự phục hồi được đánh giá là ‘‘ngoạn mục’’
của đồng rúp, sau một thời gian ngắn bị rớt giá, ngay sau khi phương Tây ban
hành loạt trừng phạt đầu tiên, đặc biệt với việc các dự trữ ngoại tệ của Nga tại
các ngân hàng ở nước ngoài bị phong tỏa.
Ngày
20/06, tại sàn chứng khoán Matxcơva, đồng rúp đạt mức giá trị cao nhất kể từ gần
7 năm nay so với đồng đô la (với 55,44 rúp ăn một đô la), sau khi tụt xuống mức
khoảng 140 rúp/đô la hồi đầu tháng 3. Cùng với việc bảo vệ được giá trị đồng
rúp, chính quyền Nga cũng được hưởng lợi nhờ giá dầu tăng vọt. Cho dù lượng
dầu khí xuất khẩu sang châu Âu bị cắt giảm, việc giá dầu tăng vọt khiến thu nhập
do dầu khí vẫn tiếp tục là nguồn lợi chủ yếu của Nga. Theo số liệu do Viện
nghiên cứu độc lập về năng lượng CREA công bố hồi đầu tháng 6, sau 100
ngày chiến tranh (từ 24/02 đến 03/06), Nga đã thu được 93 tỉ euro tiền bán dầu
khí, 61% số tiền nói trên là do chính các nước châu Âu chỉ trả. Việc dầu khí tiếp
tục mang lại thu nhập đáng kể cho nước Nga, chiếm 60% tổng thu nhập xuất khẩu của
Nga, cũng là yếu tố giúp cho đồng rúp tăng giá.
Như vậy,
ít nhất hai lĩnh vực tạm thời sáng sủa nói trên khiến lãnh đạo Nga tỏ ra rất tự
tin. Tại Diễn đàn kinh tế quốc tế, ở thành phố St Petersbourg trung tuần tháng
6, tổng thống Nga Vladimir Putin lớn tiếng khẳng định thành công của việc giữ
giá đồng rúp, khi tuyên bố : ‘‘Người ta đã cảnh báo với chúng tôi là đồng
rúp sẽ sụp đổ. Nhưng các dự đoán này đã không trở thành sự thật’’. Ông Putin
cũng khẳng định nước Nga không có lạm phát.
Tuy nhiên,
France 24 dẫn lời một số chuyên gia, nhà quan sát phương Tây, dự báo là điều tồi
tệ nhất chưa đến. Dự kiến kinh tế Nga sẽ phải gánh chịu các hậu quả nặng nề
trong trung hạn và dài hạn. Theo ông Ivan Timofeev, cựu giám đốc Hội đồng Nga về
Giao dịch Quốc tế, một nhóm tư vấn gần gũi với điện Kremlin, ‘‘trong hiện tại,
hậu quả của các trừng phạt đối với đời sống hàng ngày với đa số dân chúng chưa
thấy rõ, nhưng các vấn đề sẽ tích tụ lại kể từ đầu mùa thu này’’ (La Croix,
15/06/2022).
2/ Những gì là thách thức chủ yếu đối với nền
kinh tế Nga ?
Việc Liên
Âu cấm vận dầu lửa Nga là biện pháp căn bản hàng đầu. Theo loạt trừng phạt thứ
sáu của Liên Âu, việc cấm vận dần từng nấc dầu thô và các sản phẩm dầu mỏ của
Nga, sẽ cho phép giảm đến 90% lượng dầu nhập khẩu từ Nga. Theo kinh tế gia
Philippe Waechter, giám đốc bộ phận nghiên cứu về kinh tế thuộc Ostrum Asset
Management, ‘‘đây là biện pháp hết sức quan trọng, bởi chính dầu lửa cho phép
Nga duy trì được cỗ máy chiến tranh’’. Khí đốt được nói đến nhiều bởi một lý do
chính là Châu Âu rất phụ thuộc vào Nga về loại hình năng lượng này (và Nga cũng
có ý thức sử dụng mặt hàng này như một vũ khí gây áp lực), nhưng dầu lửa mới
đích thực là nguồn thu chủ yếu, ‘‘gần gấp ba lần khí đốt’’.
Theo một
thống kê, hồi năm ngoái Nga thu được 104 tỷ USD từ xuất khẩu dầu sang châu Âu
và Anh, so với 43,4 tỷ USD tiền bán khí đốt (bài "La dépendance de
l’Europe au pétrole russe met 285 millions de dollars dans les poches de
Poutine chaque jour", transportenvironment.org, ngày 08/03/2022). Trong lĩnh
vực này, Liên Âu rõ ràng có phương tiện trong tay. Cho dù dầu lửa Liên Âu nhập
từ Nga chỉ chiếm 11% sản lượng dầu mỏ toàn cầu, nhưng Liên Âu kiên quyết coi
đây là ‘‘phương tiện để gây áp lực với điện Kremlin’’ (bất chấp cái giá phải trả
là sẽ có thể là một cơn sốt giá mới).
Lĩnh vực sản
xuất công nghiệp là nơi mà trừng phạt phương Tây đã bắt đầu có tác động mạnh,
và hậu quả sẽ nghiêm trọng hơn trong thời gian tới. Xe hơi, hàng không… Các
lĩnh vực trụ cột của nền kinh tế Nga đang bắt đầu chao đảo. Cụ thể như ngành xe
hơi tại Nga sụt giảm mạnh, với số lượng xe bán ra sụt đến 78,5% trong tháng Tư
so với cùng kỳ năm ngoái. Sự sụt giảm thê thảm của ngành xe hơi do hàng loạt
nguyên nhân, trong đó có việc cấm vận về các linh kiện điện tử, nhiều hãng xe
quốc tế rời khỏi Nga (như Nissan, Renault, Mercedes-Benz, Volkswagen). Thiếu linh kiện thay thế, máy
bay Nga buộc phải ngừng hoạt động. Mà hàng không vốn được coi là một
lĩnh vực trụ cột của nền kinh tế Nga.
Về nguy cơ
kinh tế Nga suy sụp mạnh, nhật báo La Croix có bài tổng hợp, mang tựa đề ‘‘Kinh tế Nga, một pháo đài với chân móng bằng đất sét’’
(số ra trước dịp Diễn đàn kinh tế St Petersbourg). Bài viết của La Croix nhấn mạnh
đến đòn chí mạng nhắm vào kinh tế Nga, khi hàng loạt nhà sản xuất chíp điện tử
lớn nhất thế giới (như Samsung, Intel, hay TSMC) cấm cung cấp hàng cho Nga. Các
doanh nghiệp Nga buộc phải tính đường vòng, tìm mua hàng qua các đường dây bán
hàng lậu, hàng chui, thông qua các công ty Trung Quốc, Ấn Độ hay Thổ Nhĩ Kỳ, với
giá cả đắt hơn, và khó có khả năng tiếp cận được với các công nghệ tiên tiến,
chủ chốt.
3/ Giới chóp bu kinh tế Nga phản ứng ra sao về
nguy cơ khủng hoảng này ?
Trái ngược
với phát biểu của các lãnh đạo chính quyền, trong giới kinh tế Nga đã bắt đầu
có những ý kiến trái ngược về viễn cảnh kinh tế. Tại Diễn đàn Kinh tế quốc tế
St Peterbourg trung tuần tháng 6/2022, trong lúc điện Kremlin đưa ra con số suy
thoái kinh tế 5% trong năm 2022, thống đốc Ngân hàng Trung ương, bà Elvira Nabioullina (*), nêu con số
10%, tức mức suy thoái tồi tệ nhất kể từ năm 1994. Lãnh đạo Ngân hàng Trung
ương Nga cũng dự báo lạm phát tại Nga sẽ lên đến 18% trong năm nay.
Trong lúc
cố vấn của tổng thống Putin, ông Maxim
Oreshkin, nhấn mạnh đến việc hoàn toàn không có nguy cơ trở lại thời Liên
Xô, và nền kinh tế Nga đã ở mức độ tự chủ, bà
Elvira Nabioullina kêu gọi chính quyền xem xét lại mô hình kinh tế hiện
nay. Lãnh đạo Ngân hàng Trung ương Nga hối thúc điện Kremlin tiến hành một ‘‘perestroïka’’, tức một công cuộc tái cấu trúc nền kinh
tế, để thoát khỏi tình trạng phụ thuộc nặng nề vào xuất khẩu khoáng sản (mà
khách hàng số một là Liên Âu đang sắp ngoảnh mặt), và đặc biệt là việc mất đi
các nguồn hàng hóa công nghệ cao từ phương Tây, khiến nước Nga có nguy cơ trở lại
nền kinh tế thời Liên Xô, bị cô lập, bị tụt hậu so với phương Tây về công nghệ.
Theo bộ trưởng Tài Chính Nga, Anton
Siluanov, việc phương Tây cắt đứt với nền kinh tế Nga khiến nước Nga buộc
phải có một ‘‘chương trình kinh tế mới’’, và điều căn bản là phải độc lập phát
triển ‘‘các công nghệ mũi nhọn’’.
Nhật báo Anh ngữ Moscow Times dẫn lời giám đốc điều hành Ngân
hàng Sberbank, Herman Gref, ngân hàng tín dụng lớn nhất nước Nga, với khoảng
100 triệu khách hàng, chiếm tới một phần ba tổng giá trị tài sản lĩnh vực ngân
hàng Nga (bài "Russian Economy Faces 10 Years of Recession Without Reforms
– Sberbank CEO"). Theo giám đốc điều hành của Sberbank, trừ phi có các biện
pháp cải cách triệt để mạnh mẽ, kinh tế Nga sẽ phải mất khoảng 10 năm mới có thể
trở lại mức của thời gian trước khi Matxcơva phát động cuộc chiến tranh xâm lược
Ukraina. Giám đốc Herman Gref nhấn mạnh đến việc tình hình đã hoàn toàn thay đổi,
khi các nền kinh tế chiếm đến 56% hàng xuất khẩu Nga và 51% hàng nhập khẩu áp
đặt các trừng phạt nặng nề.
Tại Diễn
đàn kinh tế St Petersbourg, lãnh đạo Ngân hàng Sberbank đã tổ chức một cuộc họp
không chính thức với giới chuyên gia kinh tế, với sự tham dự của nhiều lãnh đạo
kinh tế trong chính quyền Nga (như phó thủ tướng Dmitry Chernyshenko, bộ trưởng
Kinh Tế Maxim Reshetnikov, bộ trưởng Tài chính Anton Siluanov, chủ tịch Ủy ban
Ngân sách Hạ Viện Andrei Makarov, phó thống đốc Ngân hàng Trung ương Alexey
Zabotkin …) (bài Sber’s SPIEF business breakfast: impossible as a strategy,
ngày 17/06/2022). Trong cuộc họp không chính thức này, giới chóp bu kinh tế Nga
đặt câu hỏi thăm dò dư luận : nên ưu tiên cho việc chuyển hướng quan hệ
thương mại quốc tế, hay ưu tiên cho cải tổ cơ cấu kinh tế nội địa ? Tương
tự với thống đốc Ngân hàng Trung ương, lãnh đạo Ngân hàng Sberbank khuyến cáo
chính quyền cải tổ triệt để nền kinh tế. Xu hướng ưu tiên cải tổ triệt để tránh
cho nền kinh tế Nga rơi vào suy sụp, cũng là điều được đa số thành viên tham dự
ủng hộ.
-------------
Ghi
chú
(*) Thống
đốc Ngân hàng Trung ương Nga Elvira Nabioullina là một kinh tế gia có tư tưởng ‘‘tự
do’’ hiếm hoi còn lại trong chính quyền Nga, và được coi là người có
công đầu trong việc vực dậy đồng rúp của Nga trong những tuần đầu của chiến
tranh xâm lược Ukraina. Từ hơn 130 rúp/đô la đầu tháng 3, tỉ giá tăng vọt trở lại
thành khoảng 55 rúp/đô la vào cuối tháng 5, mức cao nhất kể từ 7 năm nay.
No comments:
Post a Comment