Xâm lăng
Ukraine, Vladimir Putin thắng hay bại?
12/03/2022
https://vietbao.com/p301409a311439/xam-lang-ukraine-vladimir-putin-thang-hay-bai-
https://vietbao.com/images/file/h6vSb6cE2ggBALpv/w600/putin.jpg
Tổng thống
Nga Vladimir Vladimirovich Putin.
Khi quyết
định xâm lăng Ukraine, Vladimir Putin đã tính sai nước cờ chiến lược. Ông ta đã
tính sai xu hướng chính trị ngay trong quốc gia Nga, đã tính sai phản ứng của
Hoa Kỳ, Liên hiệp Châu Âu và một số các quốc gia khác như Úc, Nhật, Canada, Nam
Hàn, những nước có khả năng hợp tác cùng nhau đánh sập kinh tế Nga. Và, Putin
đã tính sai công luận thế giới.
Chiến
tranh, ngoài bom đạn đem ra tưới lên đầu lên cổ nhau còn là vấn đề công luận quốc
tế. Ở kỷ nguyên hiện đại, một chuyện nhỏ xảy ra bất kỳ nơi nào trên thế giới,
chỉ trong tích tắc, mọi người đều hay biết, Nga của Putin đã bị cả thế giới lên
án là vô cớ tấn công một quốc gia dân chủ hiền hòa, một nước láng giềng bé nhỏ
hơn mình nhiều. Với cuộc chiến càng lúc càng thảm khốc, Putin đã gây nên một trận
tang thương cho dân tộc Ukraine, đã phạm những tội ác chiến tranh khó có thể
bào chữa. Tất cả những hành vi gây chiến và vi phạm trắng trợn quyền tự quyết độc
lập của một quốc gia khác chắc chắn sẽ tạo khó khăn không ít cho chính sách đối
ngoại của Nga trong những ngày tháng sắp tới.
Bên cạnh
những tính toán sai lầm chiến lược là những sai lầm chiến thuật. Mặc dù chuẩn bị
cả năm trời, nhưng quân đội Nga đã vấp phải những yếu kém trầm trọng. Hậu cần
không cung ứng kịp cho chiến trường sôi động, kế hoạch tấn công không thống nhất,
thông tin đưa ra mặt trận hiệu triệu quân lính, thậm chí cả sĩ quan cao cấp,
không có hay không đủ, khiến tinh thần binh sĩ dao động, có những đơn vị không
đánh đã quy hàng.
Trong trù tính
của Putin, chiến trường phải được giải quyết nhanh chóng với chiến thuật blitzkrieg phối
hợp xe tăng, đại pháo, tên lửa, không lực và bộ binh cơ động đánh thần tốc, như
quân đội Đức Quốc xã hay sử dụng thời Đệ Nhị Thế Chiến. Với sức mạnh của quân đội
Nga được trang bị những vũ khí sát thương hiện đại nhất, Putin hy vọng chính
quyền Ukraine ở Kyiv sẽ tan vỡ hay ít nhất đầu hàng mau chóng, và Moskva sẽ áp
đặt một thể chế trung lập thân Nga, để từng bước kiện toàn tham vọng bá quyền.
Trong kế hoạch của Putin, lực lượng Nga sẽ thu tóm Ukraine trong vài ngày. Ông
ta nghĩ phương Tây, điển hình là Hoa Kỳ, sẽ mau chóng lãng quên Ukraine nếu quốc
gia này không chiến đấu mà đầu hàng hoặc ngã quỵ trước họng súng của quân đội
Nga, như ông ta thường tuyến bố: “Ukraine không phải một quốc gia thực thụ.”
Thế nhưng
Putin sẽ không thể thắng được cuộc chiến này theo ý muốn của ông ta. Sự thật,
ông ta có thể bại trên nhiều bình diện. Ngay cả nếu thủ đô Kyiv và các thành phố
lớn trên lãnh thổ Ukraine rơi vào vòng kiểm soát của quân đội Nga, thì Nga vẫn
phải duy trì một cuộc chiếm đóng hao tổn kinh phí quốc gia một cách khủng khiếp,
một cuộc chiếm đóng yếu ớt chứ không chặt chẽ, và chẳng đem lại lợi ích gì
ngoài chiếc vương miện Đại Nga thánh hóa vĩ đại. Các quốc gia lân bang chư hầu
sẽ lâm vào những hoàn cảnh khó khăn kinh tế, và càng tùy thuộc vào nguồn viện
trợ của Nga. Putin có thể kiểm soát được các vùng đông, đông bắc và nam
Ukraine, nhưng chiến tranh du kích ở vùng tây và tây bắc sẽ làm tiêu hao lực lượng
và tinh thần quân đồn trú. Viễn ảnh đó chỉ là sự lặp lại của Ukraine trong thời
Đệ Nhị Thế Chiến. Lịch sử thường là sự lặp lại.
Cùng lúc
Putin sẽ phải đương đầu với suy thoái kinh tế. Tổng sản lượng nội địa của Nga
năm 2021 chỉ bằng một phần mười Hoa Kỳ hay Trung Quốc. Ngay cả trước khi quyết
định xâm lăng Ukraine, kinh tế Nga đã trên đà đi xuống. Nguồn lợi kinh tế lớn
nhất của Nga là dầu hỏa và khí đốt, và với quyết định của Tổng thống Joe Biden
cấm các công ty dầu khí của Mỹ mua từ Nga, nguồn lợi này sẽ sa sút trầm trọng.
Cường quốc
là một quốc gia với một nền kinh tế mạnh và không bị cô lập. Một khi kinh tế
suy thoái quá độ, chiếc ghế lãnh tụ của Putin có thể bị lung lay. Nhiệt tình ủng
hộ ông ta xưa nay là thành phần được ưu đãi, những kẻ hưởng đặc quyền đặc
lợi, những tay tỉ phú Nga – gọi chung là oligarchy, một hệ thống
cai trị dựa trên chính trị đại tộc, quả đầu. Putin tùy thuộc vào nhóm lợi ích
này để duy trì chiến tranh và quyền lực, một khi bị mất mát quá nhiều, họ không
còn lý do gì để tiếp tục ủng hộ Putin và những quyết sách, những cuộc phiêu lưu
của ông ta nữa.
Theo nhận
định chung thì Putin như đang muốn tái lập đế quốc Nga ở một hình thức nào đó,
không hẳn phải theo khuôn mẫu Xô-viết trước 1991, nhưng là một đế chế –
theo một bài viết của nhà văn Phạm Thị Hoài – bao gồm ít nhất Đại Nga
(Nga hiện tại), Tiểu Nga (Ukraine) và Bạch Nga (Belarus). Khá ngạc nhiên khi
người ta biết khái niệm đế chế này nằm trong chương trình hành động vạch ra bởi
không ai khác hơn nhà văn Nga tên tuổi vang lừng thế giới, Aleksandr
Solzhenitsyn.
“Cuộc
chiến ở Ukraine hôm nay theo đúng chương trình hành động mà tác giả của Quần đảo
ngục tù đề nghị trong hàng loạt bài viết về việc tái thiết một đế chế Nga […]
Cho đến khi qua đời năm 2008, nhà văn cựu ly khai trở thành vị minh sư mà viên
cựu sĩ quan KGB Vladimir Putin một lòng ngưỡng mộ.” Phạm Thị Hoài viết như
thế.
Nhưng đánh
một ván bài lớn và liều lĩnh, Putin có vẻ như không nhớ bài học lịch sử: Vị Sa
hoàng cuối cùng của dòng họ Romanov, Nicholas Đệ Nhị, thua Nhật trong trận chiến
1905, và sau đó trở thành nạn nhân của cuộc Cách mạng Bolschevik để rồi mất cả
ngai vàng lẫn mạng sống. Bài học lịch sử ấy là: Nhà độc tài mà thua trận thì chẳng
thể nào tiếp tục làm nhà độc tài nữa.
Một cuộc chiến không kẻ thắng
Phần nhiều
là Putin sẽ không thua trên mặt trận bom đạn. Nhưng ông ta có thể thua khi tiếng
súng ngừng nổ và tên lửa ngừng bay. Những hệ quả không ngờ trước hoặc bị xem nhẹ
lúc đầu của cuộc chiến tranh phi lý này sẽ quay lại làm khốn đốn nước Nga. Đó
là một cuộc chiến không có kẻ thắng, chỉ có kẻ bại.
Ngoại trừ
trường hợp NATO trực tiếp can thiệp, vốn rất có cơ nguy dẫn đến Thế Chiến Thứ
Ba, Ukraine một mình sẽ không đủ sức đương cự lại lực lượng quân sự hùng hậu của
Nga. Chưa kể Nga còn là một cường quốc nguyên tử với trên sáu ngàn đầu đạn hờm
sẵn trên bệ phóng. Cho đến giờ phút này (tháng Ba năm 2022), quân dân Ukraine
chiến đấu dũng cảm và kiên cường, nhưng không có dấu hiệu nào cho thấy Putin
nao núng. Ông ta sẽ tiếp tục sử dụng không lực để san bằng thành bình địa các
thành phố Ukraine. Nếu cần, ông ta sẽ dùng đến bom nguyên tử chiến thuật, hoặc
vũ khí hóa học, sinh học – theo cảnh báo của ông William Burns, Giám đốc CIA.
Thật vậy, hệ thống quyền lực của Nga cho phép ông ta làm thế, không ai có thể cấm
cản hay ngăn chặn ông ta tung ra tất cả những thứ vũ khí tàn phá kinh khiếp, miễn
sao đạt được mục tiêu tối hậu. “Chúng biến ruộng đồng thành hoang mạc, và gọi
đó là hòa bình.” Sử gia La Mã Tacitus từng nói như thế, và đừng nghĩ rằng những
gì quân La Mã làm cách đây hai ngàn năm, bây giờ không ai dám làm. Nghĩ thế là
lầm tưởng về sự tàn ác của con người.
Nhưng ngay
cả thế, Putin không thể giản dị từ sa mạc bước ra. Ông ta gây chiến để biến
Ukraine thành khu trái độn do Nga kiểm soát hầu chống lại trật tự an ninh do Mỹ
dẫn đầu ở phía tây châu Âu. Dù muốn dù không ông ta sẽ phải thiết lập một cấu
trúc chính trị để đạt được cứu cánh và duy trì một trật tự nào đó ở Ukraine.
Nhưng sự thật cho thấy nhân dân Ukraine không muốn nhìn thấy quê hương mình bị
chiếm đóng. Họ sẽ chống cự một cách mãnh liệt, sẽ có biểu tình phản đối hằng
ngày ngoài đường phố, sẽ có nổi loạn bạo động, sẽ có chiến tranh du kích, sẽ có
kháng chiến, ngay cả nếu Nga chỉ chiếm được một nửa quốc gia, đông và nam thuộc
chính phủ bù nhìn do Nga dựng lên và vùng phía tây sát biên thùy Ba Lan,
Hungari và Romani thuộc phe kháng chiến.
Chiếm đóng
Ukraine, Nga sẽ phải trả giá rất đắt. Chiếm đất khó một nhưng giữ đất khó mười,
đó là châm ngôn mà Putin hình như không thèm đếm xỉa đến. Chiếm được Ukraine,
chắc chắn Nga sẽ phải sử dụng bạo lực để cai trị, công an mật vụ có tai mắt khắp
nơi trên lãnh thổ, quân đội thường xuyên được huy động để dẹp những cuộc bạo loạn
khởi nghĩa. Belarus là một thí dụ ngay trước mắt. Nó là một vấn đề nhức nhối
cho Putin.
Ukraine
ngày nay không giống những gì nằm trong trí óc Putin. Trong nhiều bài diễn văn,
ông ta gọi Ukraine là Phát-xít, Nazi. Cuộc xâm lăng hiện tại, ông ta gọi là
“Chiến dịch quân sự đặc biệt” để dẹp quân Nazi ở Ukraine! Vâng, có thời phong
trào quốc gia cực đoan ở Ukraine dâng cao, nhưng đó là thập kỷ 40. Tuy rằng
ngày nay ở Ukraine vẫn tồn tại những phe nhóm cực đoan, nhưng họ rất yếu: trong
cuộc bầu cử Quốc hội năm 2019, liên minh cánh hữu chỉ đạt 2.15% số phiếu, dưới
mức quy định 5% số phiếu để có ghế trong Quốc hội, kết quả là không có đảng
phái cánh hữu nào có mặt trong Quốc hội.
Sự thật là
sau khi giành được độc lập từ đế quốc Xô-viết năm 1991, khí thế và tinh thần
dân tộc Ukraine khác xưa nhiều. Khí thế đó được biểu hiện bởi cuộc cách mạng
Maidan năm 2014, trong đó chính quyền tham nhũng, ung thối, thân Nga bị quét sạch
để nhường chỗ cho một chính thể dân chủ thực thụ.
Dân
Ukraine là một dân tộc ái quốc, quật cường mà vị lãnh tụ ngày nay, Tổng thống
Volodymyr Zelenskyy, là hình ảnh sáng ngời nhất. Một cuộc chiếm đóng chỉ làm
tăng tinh thần ái quốc của dân Ukraine mà thôi. Putin hình như cũng không nhớ
bài học lịch sử Nga chiếm đóng Ba Lan dưới thời Sa hoàng thế kỷ XIX.
Chiếm đóng
Ukraine sẽ là gánh nặng vô cùng to lớn cho Nga. Có lẽ trong hoạch định của Putin,
Ukraine sẽ vận hành như một quốc gia chư hầu thời Liên bang Xô-viết. Nhưng ngay
cả thế, gánh nặng đó vẫn là không nhỏ vì phải cùng lúc đương đầu với áp lực cả
bên trong lẫn bên ngoài. Việc nội trị sẽ không suôn sẻ vì sự chống đối của nhân
dân Ukraine, và Tây phương không để yên cho Nga thong dong tọa hưởng.
Hệ quả của chiến tranh
Những biện
pháp trừng phạt kinh tế từ Hoa Kỳ và các quốc gia châu Âu sẽ khiến Nga bị tách
rời khỏi kinh tế toàn cầu. Nguồn đầu tư từ bên ngoài sẽ ngưng trệ, kỹ thuật
không trao đổi, thị trường thu nhỏ, nhất là thị trường dầu khí vốn là huyết mạch
nuôi dưỡng kinh tế Nga xưa nay, nó nằm trong chương trình cơ bản hiện đại hóa
kinh tế của Putin. Những chuyên gia và doanh nhân có khả năng sẽ tìm cách bỏ xứ
ra nước ngoài sinh sống kiếm tiền.
Người ta dễ
dàng tiên đoán được hiệu ứng dài hạn của những sự kiện kể trên, và đó không phải
một tương lai xán lạn cho đất nước Nga. Một nghịch lý lịch sử là các siêu cường
có xu hướng lâm vào những cuộc chiến vô bổ, sai lầm – a wrong war – để lãnh hệ
quả suy thoái kinh tế, mà kinh tế là cơ bắp, máu thịt của bất cứ siêu cường
nào.
Một sự kiện
khác có khả năng xảy ra là phản ứng không mấy tốt cho Putin từ công luận Nga.
Quyết sách đối ngoại của Putin, trong quá khứ, phần nào có sự đồng thuận của
công chúng Nga nội địa. Năm 2014 khi Nga sát nhập bán đảo Crimea của Ukraine,
đa số dân Nga tán thành. Dù sao chăng nữa phần nhiều cư dân Crimea là người
Nga, dân Ukraine chỉ là thiểu số, hơn nữa, lịch sử mấy trăm năm qua của Crimea
là một lịch sử phức tạp, lúc thuộc Nga, lúc thuộc Ukraine, không rõ rệt. Nhưng
lần này thì khác, dân chúng xuống đường phản đối cuộc xâm lăng Ukraine và Putin
đã phải dùng các biện pháp mạnh để đàn áp. Chiến tranh kéo dài, con số lính Nga
tử vong lên cao tạo sự phẫn nộ trong công chúng. Điểm quan trọng nữa là liên hệ
huyết thống, văn hóa, tôn giáo, ngôn ngữ giữa hai dân tộc Nga và Ukraine. Đừng
quên hai sắc dân đều có nguồn gốc chung từ chủng tộc Slav mà ra. Có hàng triệu
gia đình kết hợp do hôn nhân, chồng Nga vợ Ukraine, hay ngược lại. Do đó, thông
tin những gì đang xảy ra ở Ukraine đổ về Nga qua ngả mạng xã hội sẽ nhanh chóng
tạo sự công phẫn trong lòng người dân Nga. Họ không tin vào guồng máy tuyên
truyền của nhà nước. Đây là ưu tư của Putin, một khó khăn ông ta không thể giải
quyết bằng các biện pháp đàn áp dã man. Đàn áp có thể quay ngược lại đè bẹp kẻ
đàn áp. Lịch sử Nga đầy dẫy những sự kiện như thế.
Nhìn về tương lai
Với cuộc
chiến thảm khốc đang diễn ra bên Ukraine, Tây phương – dẫn đầu bởi Hoa Kỳ –
trong tương lai sẽ phải đương đầu với những khó khăn mới, thậm chí một trật tự
thế giới mới.
Một mặt,
giả sử Putin muối mặt rút quân về, Tây phương sẽ phải bỏ tiền ra tái thiết
Ukraine sau đó, với mục tiêu chính trị là cho Ukraine gia nhập Liên hiệp châu
Âu và NATO. Đây là một công tác nặng nề hơn núi Everest và phải mất hàng thập kỷ
may ra mới hoàn tất. Và điều quan trọng là Tây phương không được bỏ rơi Ukraine
thêm lần nữa.
Mặt khác,
nếu Nga kiểm soát được Ukraine, một sự kiểm soát lỏng lẻo, thì vùng đất phía
đông biên thùy NATO sẽ bất ổn, chiến tranh luôn sôi sục và dân tình khốn khổ. Một
trật tự thế giới mới dần dà hình thành, mà Trung Quốc sẽ là quốc gia hưởng lợi
nhất, vì Hoa Kỳ lúc đó bị buộc chân ở châu Âu, nên quyết sách xoay trục Á châu
có từ thời Obama sẽ bị ngưng trệ. Đó là một viễn ảnh không mấy tốt đẹp cho thế
giới.
Một viễn ảnh
u ám khác là nếu bị dồn vào chân tường, Nga sẽ xoay hướng theo đuổi một quyết
sách mà thuật ngữ chính trị gọi là “revanchism.” Đó là quyết sách của Đức sau
khi thua trận Đệ Nhất Thế chiến, với mục tiêu chính là trả đũa phe thắng trận,
và tìm mọi cách lấy lại đất đai mất trong chiến tranh. Quyết sách này của Đức
đã dẫn đến Đệ Nhị Thế chiến. Không ai muốn sau một trăm năm, nước Nga là nước Đức
của thập niên 30 thế kỷ trước.
Kỳ thực, ở
chừng mực nào đó, Putin đã ấp ủ và theo đuổi quyết sách này từ khi Liên bang
Xô-viết sụp đổ. Trong trường hợp đó, Nga sẽ biến thành một quốc gia “pariah,” một
siêu cường quân sự có vũ khí hạt nhân, và hiếu chiến? Ai dám bảo đảm khả năng
này không bao giờ xảy ra?
Vết
nhơ Ukraine sẽ ở lại với Nga hàng thập kỷ. Với một cuộc chiến không thể thắng
trong vinh quang và chính nghĩa, với tình trạng kinh tế suy thoái không lối gỡ,
với một tổn thất nhân mạng và tài sản to lớn, vị thế địa chính trị của Nga sẽ theo
đó đi xuống chứ không cách gì đi lên. Tất cả sẽ định đoạt quyết sách đối ngoại
của Nga, và trong thời gian sắp tới, không trông mong gì vào một nước Nga hữu
nghị hợp tác với thế giới trong bất cứ vai trò gì.
Ngay cả
trong trường hợp chiếc ghế lãnh tụ của Putin lung lay, ngay cả nếu ông ta bị hạ
bệ, truất phế, nước Nga cũng khó có cơ hội trở thành một quốc gia dân chủ tự do
thân Tây phương. Tây phương có quyền hy vọng Nga một ngày nào đó đứng vào cộng
đồng thế giới, nhưng cùng lúc phải chuẩn bị tất cả những gì có thể cho cái tệ hại
nhất: một nước Nga độc tài sắt máu, mà ở chừng mực nào đó, hiện đã là. Chỉ có kẻ
ngu xuẩn mới tin tưởng vào phép màu.
Cuối cùng
Liên hiệp châu Âu phải là rào cản chính ngăn chặn, không cho Nga của Putin mặc
tình làm mưa làm gió. Hoa Kỳ lúc đó mới rảnh tay quay sang đối phó với Trung Quốc,
bởi chính Trung Quốc mới là mối quan tâm hàng đầu của Hoa Kỳ trong thời gian sắp
tới.
Không một
kẻ yêu chuộng hòa bình nào, dù bên ngoài hay bên trong nước Nga, mong muốn
Putin thắng ở Ukraine. Tốt nhất là ông ta thua. Thế nhưng ngay cả trường hợp
đó, chẳng ai đốt pháo ăn mừng. Sự đổ vỡ do Nga gây nên cho quốc gia Ukraine quá
khốc hại, phải mất nhiều thế hệ mới xây dựng và hàn gắn lại được, và cho đến giờ
phút này vẫn không có dấu hiệu nào cho thấy cuộc chiến sớm đi đến chỗ kết thúc.
Hoa Kỳ và khối dân chủ tự do phải khai thác triệt để những sai lầm của Putin,
phải cho ông ta thấy cái giá phải trả cho những hành động đốn mạt của một nước
lớn đi xâm lăng nước nhỏ. Và cũng để cho Tập Cận Bình và bè lũ ở Nhân Dân Đại Sảnh
hiểu thế nào là sống chung hòa bình trong một trật tự thế giới hài hòa.
Tây phương
nhân dịp này có thể biến họa thành phúc, nhưng cái phúc đó nếu đạt được thì
cũng phải trả bằng một cái giá cực kỳ to lớn.
– Trịnh
Khải Nguyên-Chương
No comments:
Post a Comment