Một
Kết cục khả thi trong cuộc chiến Nga – Ukraine và chọn lựa của Trung quốc
16/03/2022
Pháo
binh Ukraine tấn công đoàn xe tăng quân xâm lược. Ảnh Polityka
Lời Dịch
giả: Một bài
phân tích giá trị về cuộc chiến xâm lăng của Putin ở Ukraine; tuy nhiên như
phát biểu của tác giả Hu Wei về cá tính và quyền hành khó biến đổi của Putin, một
chuyện không khác mấy với tham vọng bành trướng lãnh thổ của ông Tập, thì có phải
đây là một giấc mơ không tưởng khi ta mong đợi ở ông Tập Cận Bình một bước tiến
nhảy vọt khỏi ý đồ bá quyền cố hữu của mình?
Nguyễn-Khoa Thái Anh
---------------------------------------------------
Cập nhật
ngày 13 tháng 3 năm 2022: Bài viết dưới đây được tác giả gửi cho ấn bản tiếng
Hoa của US-China Perception Monitor. Bài báo không do
US-China Perception Monitor ủy quyền, tác giả cũng không có liên hệ với Carter
Center hay US-China Perception Monitor.
Hu Wei là phó chủ tịch Trung tâm Nghiên
cứu Chính sách Công của Văn phòng Tham tán Quốc vụ viện, Chủ tịch Hiệp hội
Nghiên cứu Chính sách Công ở Thượng Hải, Chủ tịch Ủy ban Học thuật của Viện
Chahar, ông là giáo sư và người giám sát luận án tiến sĩ. Để đọc thêm về ông
Hu, hãy nhấp vào đây để đọc bài viết của ông về “Đặng Tiểu Bình đã điều phối
các vấn đề trong nước và quốc tế như thế nào?”
Được viết
vào ngày 5 tháng 3 năm 2022. Jiaqi Liu dịch ngày 12 tháng 3 năm 2022.
Chiến
tranh Nga-Ukraine là cuộc xung đột địa chính trị nghiêm trọng nhất kể từ Thế
chiến thứ hai và sẽ dẫn đến hậu quả toàn cầu lớn hơn nhiều so với các cuộc tấn
công (Tháp Đôi) ngày 11 tháng 9. Vào thời điểm quan trọng này, Trung Quốc cần
phân tích và đánh giá chính xác hướng đi của cuộc chiến và tác động tiềm tàng của
nó đối với cục diện quốc tế. Đồng thời, để phấn đấu có được môi trường quốc tế
tương đối thuận lợi, Trung Quốc cần ứng phó linh hoạt nhằm đưa ra các lựa chọn
chiến lược phù hợp với lợi ích lâu dài của mình.
‘Chiến dịch
quân sự đặc biệt’ của Nga ở Ukraine đã gây ra một tranh cãi sôi nổi lớn ở Trung
Quốc, với hai nhóm ủng hộ và phản đối được chia thành hai phe đối lập không thể
hòa hoãn. Bài viết này không đại diện cho bất kỳ bên nào và, để đánh giá và
tham khảo của cấp lãnh đạo có quyết định cao nhất ở Trung Quốc, bài viết này
trình bày phân tích khách quan về hậu quả chiến tranh có thể xảy ra cùng với
các phương án đối phó tương xứng.
I. Dự đoán tương lai của Chiến tranh
Nga-Ukraine
1. Vladimir Putin có thể sẽ không đạt được
các mục tiêu mong muốn của mình, điều này khiến nước Nga rơi vào thế ngặt
nghèo. Mục đích của cuộc tấn công của Putin là giải quyết toàn phần vấn đề
Ukraine và đánh lạc hướng sự quan tâm về sự khủng hoảng nội bộ của Nga bằng
cách đánh bại Ukraine qua một cuộc xâm lăng chớp nhoáng, thay đổi vai trò lãnh
đạo của nước này và xây dựng một chính phủ thân Nga. Tuy nhiên, cuộc tấn công
chớp nhoáng đã thất bại và Nga không thể hỗ trợ một cuộc chiến kéo dài và tổn
kém quá cao này. Phát động một cuộc chiến tranh hạt nhân sẽ đặt Nga vào phía đối
nghịch với cả thế giới do đó là 1 chuyện không thể đạt được. Tình hình cả trong
và ngoài nước cũng ngày càng bất lợi. Ngay cả khi quân đội Nga chiếm đóng được
thủ đô Kyiv của Ukraine và thành lập một chính phủ bù nhìn với phí tổn cao, điều
này không có nghĩa là đạt được thắng lợi sau cùng. Tại thời điểm này, lựa chọn
tốt nhất của Putin là kết thúc cuộc chiến một cách hợp lý thông qua các cuộc
đàm phán hòa giải, trong đó yêu cầu Ukraine phải có nhượng bộ đáng kể. Tuy
nhiên, cái gì không đạt được trên chiến trường thì cũng khó có được trên bàn
bàn đàm phán. Dù sao đi nữa, hành động quân sự này đã lâm phải một sai lầm
không thể sửa đổi.
2. Xung đột có thể leo thang và trước sau
cũng khó có thể loại trừ sự can dự của phương Tây trong cuộc chiến. Mặc dù cuộc
chiến leo thang sẽ gây tổn thất, nhưng khả năng cao là Putin sẽ không dễ dàng từ
bỏ cá tính và quyền lực của mình. Chiến tranh Nga-Ukraine có thể leo thang vượt
qua phạm vi và biên giới của Ukraine, thậm chí có thể đưa đến khả năng xảy ra một
cuộc tấn công nguyên tử. Một khi điều này xảy ra, Hoa Kỳ và Châu Âu không thể
tránh khỏi cuộc xung đột, do đó có thể dẫn đến một cuộc chiến tranh thế giới hoặc
thậm chí là một cuộc chiến tranh hạt nhân. Kết quả sẽ là một thảm họa cho nhân
loại và cuộc đọ sức giữa Hoa Kỳ và Nga. Cuộc đối đầu cuối cùng này, cho rằng sức
mạnh quân sự của Nga không thể sánh được với NATO, và còn tồi tệ hơn đối với
Putin.
3. Ngay cả khi Nga chiếm được Ukraine
trong một canh bạc tuyệt vọng, thì đó vẫn là một cục than đỏ trong tay Putin
trên chính trường. Sau đó Nga sẽ mang một gánh nặng trở nên quá tải. Trong tình
huống như vậy, không cần biết Volodymyr Zelensky còn sống hay không, Ukraine rất
có thể sẽ thành lập một chính phủ lưu vong để đối đầu với Nga về lâu dài. Nga sẽ
phải chịu cả các lệnh trừng phạt của phương Tây và cuộc nổi dậy trong lãnh thổ
Ukraine. Lằn ranh chiến tuyến sẽ được vẽ rất dài. Nền kinh tế trong nước sẽ
không bền vững và cuối cùng sẽ bị lụn bại. Khoảng thời gian này sẽ không quá một
vài năm.
4. Tình hình chính trị ở Nga có thể sẽ
thay đổi hoặc bị tan rã dưới bàn tay của phương Tây. Sau khi cuộc tấn công chớp
nhoáng của Putin thất bại, hy vọng chiến thắng của Nga trở nên mỏng manh và các
lệnh trừng phạt của phương Tây đã đạt đến khả năng chưa từng có. Vì sinh kế của
người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng và khi các lực lượng chống chiến tranh và
chống Putin tập kết với nhau, không thể loại trừ xác xuất xảy ra một cuộc binh
biến chính trị ở Nga. Với nền kinh tế Nga đang trên đà sụp đổ, sẽ rất khó để
Putin có thể chống chọi với tình huống nguy cấp ngay cả khi không có tổn thất
trong cuộc chiến Nga-Ukraine. Nếu Putin bị lật đổ do xung đột dân sự, đảo chính
hoặc một lý do nào khác, Nga sẽ càng ít có khả năng đối đầu với phương Tây hơn.
Nước này chắc chắn sẽ khuất phục trước phương Tây, hoặc thậm chí còn bị chia cắt
và địa vị cường quốc của Nga sẽ chấm dứt.
II. Phân tích tác động của chiến tranh
Nga-Ukraine đối với bối cảnh quốc tế
1. Hoa Kỳ sẽ giành lại vị trí lãnh đạo
trong thế giới phương Tây và phương Tây sẽ trở nên đoàn kết hơn. Hiện tại, dư
luận cho rằng cuộc chiến Ukraine biểu thị sự sụp đổ hoàn toàn của bá quyền Mỹ,
nhưng cuộc chiến trên thực tế sẽ đưa Pháp và Đức – cả hai đang muốn tách khỏi Mỹ
– quay trở lại khuôn khổ phòng thủ của NATO, phá hủy giấc mơ đạt được một nền
ngoại giao độc lập và khả năng tự vệ của châu Âu. Đức sẽ gia tăng đáng kể ngân
sách quân sự của mình; Thụy Sĩ, Thụy Điển và các quốc gia khác sẽ từ bỏ quan điểm
trung lập. Với việc Nord Stream 2 bị đình chỉ vô thời hạn, sự phụ thuộc của
Châu Âu vào khí đốt tự nhiên của Hoa Kỳ chắc chắn sẽ tăng lên. Mỹ
và châu Âu sẽ hình thành một cộng đồng chung tương lai chặt chẽ hơn, và vai trò
lãnh đạo của Mỹ ở thế giới phương Tây sẽ phục hồi.
2. “Bức màn sắt” sẽ lại rơi xuống không
chỉ từ Biển Baltic đến Biển Đen, mà còn cho cuộc đối đầu cuối cùng giữa phe do
phương Tây thống trị và các đối thủ của nó. Phương Tây sẽ vạch ra ranh giới giữa
các nền dân chủ và các quốc gia độc tài, xác định sự chia rẽ với Nga như một cuộc
đấu tranh giữa dân chủ và độc tài. Bức màn sắt mới sẽ không còn được vẽ ra giữa
hai phe chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản, cũng như sẽ không bị giới hạn
trong Chiến tranh Lạnh. Đó sẽ là một trận chiến sinh tử giữa những người ủng hộ
và chống lại nền dân chủ phương Tây. Sự thống nhất của thế giới phương Tây dưới
Bức màn sắt sẽ có tác động mạnh đến các quốc gia khác: chiến lược Ấn Độ Dương –
Thái Bình Dương của Mỹ sẽ được củng cố, và các quốc gia khác như Nhật Bản sẽ gắn
bó hơn nữa với Mỹ, sẽ có một khối thống nhất dân chủ rộng rãi chưa từng có.
3. Sức mạnh của phương Tây sẽ tăng lên
đáng kể, NATO sẽ tiếp tục mở rộng và ảnh hưởng của Hoa Kỳ ở thế giới bên ngoài
phương Tây sẽ gia tăng. Sau Chiến tranh Nga-Ukraine, cho dù Nga có đạt được
chuyển biến chính trị như thế nào đi chăng nữa thì cũng sẽ làm suy yếu rất nhiều
các lực lượng chống phương Tây trên thế giới. Bối cảnh sau cuộc biến động của
Liên Xô và phương Đông năm 1991 có thể lặp lại: các lý thuyết về “sự kết thúc của
hệ tư tưởng” có thể xuất hiện trở lại, sự trỗi dậy của làn sóng dân chủ hóa thứ
ba sẽ mất đi động lực và nhiều nước thế giới thứ ba sẽ tiếp nhận phương Tây.
Phương Tây sẽ sở hữu nhiều “bá chủ” hơn cả về sức mạnh quân sự lẫn giá trị và
thể chế, sức mạnh cứng và sức mạnh mềm của nó sẽ đạt đến tầm cao mới.
4. Trung Quốc sẽ trở nên cô lập hơn trong
khuôn khổ được thiết lập. Vì những lý do trên, nếu Trung Quốc không chủ động có
những biện pháp ứng phó thì sẽ vấp phải sự be bờ mạnh mẽ hơn của Mỹ và phương
Tây. Một khi Putin thất thủ, Mỹ sẽ không còn đối mặt với hai đối thủ chiến lược
mà chỉ còn cách nhốt Trung Quốc trong vòng kiềm tỏa chiến lược. Châu Âu sẽ tiếp
tục cắt đứt với Trung Quốc; Nhật Bản sẽ trở thành đội tiên phong chống Trung Quốc;
Hàn Quốc sẽ tiếp tục rơi vào tay Hoa Kỳ; Đài Loan sẽ tham gia điệp khúc chống
Trung Quốc, và phần còn lại của thế giới sẽ phải chọn phe theo tâm lý bầy đàn.
Trung Quốc sẽ không chỉ bị Hoa Kỳ, NATO, QUAD và AUKUS bao vây quân sự, mà còn
bị thách thức bởi các giá trị và hệ thống của phương Tây.
III. Lựa chọn chiến lược của Trung Quốc
1. Trung Quốc không thể bị ràng buộc với
Putin và cần phải cắt bỏ càng sớm càng tốt. Theo ý tưởng xung đột leo thang giữa
Nga và phương Tây sẽ giúp chuyển hướng xăm xoi của Hoa Kỳ với Trung Quốc, Trung
Quốc nên vui mừng và thậm chí ủng hộ Putin, nhưng chỉ khi Nga không gục ngã. Ở
cùng thuyền với Putin sẽ tác động đến Trung Quốc nếu ông ta mất quyền lực. Trừ
khi Putin có thể đảm bảo chiến thắng với sự hậu thuẫn của Trung Quốc, một viễn
cảnh có vẻ ảm đạm vào lúc này, thì Trung Quốc không có sức mạnh để chống lưng
cho Nga. Quy luật chính trị quốc tế nói rằng “không có đồng minh vĩnh viễn cũng
không có kẻ thù truyền kiếp” nhưng “lợi ích của chúng ta là vĩnh viễn và mãi
mãi.” Trong hoàn cảnh quốc
tế hiện nay, Trung Quốc chỉ có thể thăng tiến bằng cách bảo vệ lợi ích tốt nhất
của mình, chọn kẻ thù nào ít tệ hại hơn và trút bỏ gánh nặng Nga càng sớm càng
tốt. Hiện tại, người ta ước tính rằng vẫn còn một khoảng thời gian từ một
hoặc hai tuần trước khi Trung Quốc mất khả năng xoay sở. Trung Quốc phải hành động
một cách dứt khoát.
2. Trung Quốc nên tránh chơi cả hai bên
trong một khoang thuyền, từ bỏ trung lập và chọn vị trí chủ lực dòng chính trên
thế giới. Hiện giờ, Trung Quốc đã cố gắng không làm mất lòng bất cứ bên nào và
đi trung gian trong các tuyên bố và lựa chọn quốc tế của mình, bao gồm cả việc
bỏ phiếu trắng trong Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc và Đại hội đồng Liên hợp quốc
Tuy nhiên, vị trí này không đáp ứng được nhu cầu
của Nga và nó đã khiến Ukraine và những người ủng hộ cũng như những người đồng
tình với Ukraine tức giận, khiến Trung Quốc nằm về phía trái của thế giới.
Trong một số trường hợp, trung lập rõ ràng là một lựa chọn hợp lý, nhưng nó
không áp dụng trong cuộc chiến này, nơi mà Trung Quốc không đem về cho mình một
lợi ích gì. Cho rằng Trung Quốc luôn chủ trương tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn
lãnh thổ quốc gia, thì Trung quốc chỉ cần đứng chung với đa số các quốc gia
trên thế giới thì có thể tránh được bị cô lập hơn nữa. Vị trí này cũng có lợi
cho việc giải quyết vấn đề Đài Loan.
3. Trung Quốc cần đi được một bước đột
phá chiến lược to nhất có thể và không bị phương Tây cô lập thêm. Cắt đứt quan
hệ với Putin và từ bỏ quan điểm trung lập sẽ giúp xây dựng hình ảnh quốc tế của
Trung Quốc và giảm bớt quan hệ với Mỹ và phương Tây. Dù khó khăn và đòi hỏi sự
khôn ngoan lớn nhưng đó là lựa chọn tốt nhất cho tương lai. Quan điểm rằng một
cuộc xung đột địa chính trị ở châu Âu gây ra bởi cuộc chiến ở Ukraine sẽ làm
trì hoãn đáng kể sự chuyển dịch chiến lược của Mỹ từ châu Âu sang khu vực Ấn Độ
– Thái Bình Dương nên được coi như lạc quan quá mức. Đã có những tiếng nói ở Mỹ
rằng châu Âu là quan trọng, nhưng Trung Quốc còn hơn thế nữa, và mục tiêu chính
của Mỹ là kiềm chế Trung Quốc trở thành cường quốc thống trị ở khu vực Ấn Độ –
Thái Bình Dương. Trong hoàn cảnh như vậy, ưu tiên hàng đầu của Trung Quốc là thực
hiện các điều chỉnh chiến lược cho phù hợp, nhằm thay đổi thái độ thù địch của
Mỹ đối với Trung Quốc và tự cứu mình khỏi sự cô lập. Điểm mấu chốt là ngăn Mỹ
và phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt chung đối với Trung Quốc.
4. Trung
Quốc nên ngăn chặn sự bùng nổ của các cuộc chiến tranh thế giới và chiến tranh
hạt nhân và có những đóng góp cho hòa bình thế giới mà không ai làm được. Vì Putin đã kêu gọi triệt để các lực
lượng răn đe chiến lược của Nga vào trạng thái sẵn sàng một cuộc chiến đặc biệt,
cuộc chiến Nga-Ukraine có thể vượt khỏi tầm kiểm soát. Chính nghĩa thu hút nhiều
sự ủng hộ; ý đồ bất công sẽ tìm thấy ít. Nếu Nga xúi dục một cuộc chiến tranh
thế giới hoặc thậm chí một cuộc chiến tranh nguyên tử, nước này chắc chắn sẽ có
nguy cơ gây xáo trộn thế giới. Để thể hiện
vai trò của một cường quốc có trách nhiệm của Trung Quốc, Trung Quốc không những
không thể đứng chung với Putin mà còn phải có những hành động cụ thể để ngăn chặn
những cuộc phiêu lưu có thể xảy ra của Putin. Trung Quốc là quốc
gia duy nhất trên thế giới có khả năng này, và nước này phải phát huy hết khả
năng của mình. Việc Putin bị mất đi sự ủng hộ của Trung Quốc rất có
thể sẽ kết thúc chiến tranh, hoặc ít ít ra Putin không dám leo thang chiến
tranh. Do đó, Trung Quốc chắc chắn sẽ giành được sự khen ngợi rộng rãi của quốc
tế về việc duy trì hòa bình thế giới, điều này có thể giúp Trung Quốc ngăn chặn
sự cô lập mà còn tìm thấy cơ hội cải thiện quan hệ với Hoa Kỳ và phương Tây.
Nguyễn
Khoa Thái Anh– chuyển
ngữ
No comments:
Post a Comment