Ngô Nhân Dụng
June 11, 2019
Cuộc Chiến Tranh Lạnh của thế kỷ 21 giữa Trung Quốc
và Hoa Kỳ không thể tránh được; nhưng suốt 30 năm qua các chính khách “lễ độ”
không ai muốn nói trắng ra. Tổng Thống Donald Trump phá lệ.
Ông mở trận chiến mậu dịch với mục tiêu khiêm tốn là
cân bằng cán cân thương mại giữa hai nước. Nhưng sau khi ông Trump cho nổ “phát
súng thuế quan,” bao nhiêu mâu thuẫn vẫn được ngấm ngầm bỏ qua cùng xuất hiện.
Và những mâu thuẫn này rất lớn, lớn hơn chuyện khiếm hụt mậu dịch, lớn hơn nhiệm
kỳ một ông tổng thống hay ông tổng bí thư đảng.
Tổng Thống Donald
Trump có thể nhẹ tay với Huawei nếu Chủ Tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chịu nhượng
bộ. Trong hình, một cửa hàng Huawei ở Thượng Hải, Trung Quốc, hôm 24 Tháng Năm,
2019. (Hình: Hector Retamal/AFP/Getty Images)
Mâu thuẫn
chính là quan niệm về trật tự thế giới của Trung Quốc và các nước Tây phương,
là lối sống và suy nghĩ của hai nền văn minh.
Từ hơn nửa thế kỷ nay, các nước Âu Châu và Mỹ đã tỏ
ý “ân hận” về những lầm lỗi mà các “đế quốc” phương Tây đã phạm trong các thế kỷ
trước, khi họ bành trướng sang Á Châu, Phi Châu và Châu Mỹ La Tinh. Không thấy
người Trung Hoa nào tỏ ra ân hận về hành động bành trướng của các đế quốc thời
Hán, Đường, Minh, Thanh. Trái lại, họ thấy đó là những thời đại huy hoàng chỉ
mong lập lại.
Tập Cận Bình vẽ ra “Giấc Mộng Trung Quốc” nhắm giành
lại địa vị huy hoàng đó. Ông đánh đúng tâm can của người Trung Hoa, để cho hơn
một tỷ người chấp nhận sống dưới ách độc tài đảng trị.
Chương trình “Một Vành Đai, Một Con Đường,” công bố
năm 2013 là tham vọng thiết lập một khối kinh tế Âu-Á Châu (Eurasia) theo gương
các hoàng đế nhà Đường.
Eurasia sẽ trở thành một khối kinh tế lớn trên thế
giới, vượt nước Mỹ. Hiện nay thương mại giữa hai lục địa này đã lên tới $2,000
tỷ mỗi năm, gấp đôi thương vụ trao đổi giữa Âu Châu và Mỹ Châu. Khi Tổng Thống
Donald Trump rút Mỹ ra khỏi TPP (Hợp Tác Kinh Tế Xuyên Thái Bình Dương), Trung
Quốc là nước duy nhất có kế hoạch lâu dài bao gồm cả hai lục địa này, lập ra một
“trật tự thế giới” trong thế kỷ 21.
Các nước Tây phương muốn một thế giới sống với các
quyền tự do, chế độ dân chủ, minh bạch công khai, tôn trọng luật pháp, kinh tế
do tư nhân quyết định. “Nhất Đới, Nhất Lộ” theo một mô hình khác. Nhà nước đóng
vai chủ động, luật pháp không quan trọng bằng quyền lực chính trị, giới lãnh đạo
quyết định trong bí mật, người dân thường không cần biết.
Cuộc đối đầu giữa Donald Trump với Tập Cận Bình chỉ
là mặt nổi của mối xung khắc giữa hai quan niệm sống đó.
Khi yêu cầu Trung Cộng thay đổi cơ cấu kinh tế mới
chấm dứt cuộc chiến thuế quan, chính quyền Mỹ đã đụng tới các quy tắc sống căn
bản của họ. Giáo Sư Thì Ân Hoằng (Shi Yinhong, 時 殷弘), Đại Học Nhân Dân ở Bắc Kinh, nhận xét rằng riêng
trong vấn đề quyền sở hữu tri thức, Mỹ đã đưa ra hàng trăm vụ vi phạm của các
công ty Trung Quốc; muốn chấm dứt thì phải thay đổi hệ thống luật lệ. Không phải
thay đổi một, hai điều luật mà thay đổi hàng trăm thứ luật.
Ông Thì Ân Hoằng kết luận: Mỹ muốn Trung Quốc phải
thay đổi cách điều hành nền kinh tế, ở trong nước và ở ngoài. Cuối cùng, cuộc đấu
không còn là vấn đề mậu dịch nữa. Họ muốn Trung Quốc phải theo lối làm ăn của hệ
thống thị trường trong quan niệm tự do từ Tây phương, hậu quả là chấm dứt chế độ
độc đảng.
Đó là mâu thuẫn căn bản mà các cuộc thương thuyết
không thể nào tháo gỡ được, dù hai bên có thể đi tới những thỏa hiệp tạm thời.
Lối thoát duy nhất của chính quyền Trung Cộng là đứng
một mình, dần dần tách rời hai nền kinh tế khác nhau từ cơ cấu đến nguyên tắc vận
hành. Trung Quốc sẽ tăng cường thương mại với các nước trên lục địa Á-Âu, qua dự
án “Nhất Đới, Nhất Lộ.” Thế giới có thể chia thành hai khối kinh tế, với hai
trung tâm, Mỹ và Trung Quốc, chấp nhận một cuộc Chiến Tranh Lạnh của thế kỷ 21.
Nhưng dự án đầy tham vọng này khó tiến hành. Vì hiện
nay kinh tế Trung Quốc không đủ sức chạy đua với Mỹ trên các kỹ thuật và công
nghiệp tiên tiến. Vụ Huawei cho thấy yếu huyệt của kinh tế Trung Quốc. Những
công ty đứng hàng đầu về kỹ thuật tiên tiến ở Trung Quốc, như Huawei, ZTE tùy
thuộc vào nguồn tiếp liệu từ Mỹ, từ các vật liệu đến các sáng chế mà các công
ty Mỹ giữ bản quyền.
Báo, đài ở Trung Quốc đang cổ võ Huawei hãy đứng vững
dù bị chính phủ Mỹ tấn công. Họ hô hào cả nước hãy tự lực tự cường, làm lấy tất
cả những thứ gì đang phải mua từ nước Mỹ. Nhưng hệ thống viễn thông do Huawei
chế tạo, từ chất bán dẫn (semiconductors) đến các chương trình phần mềm
(software) nhiều thứ vẫn phải mua từ các công ty Mỹ. Trung Quốc chưa chế được đồ
thay thế. Mà nếu đi mua của Nhật Bản hoặc Đại Hàn thì các nhà cung cấp ở hai nước
đó cũng đang dùng đồ Mỹ hoặc được các công ty Mỹ bán bản quyền. Lệnh cấm của
chính phủ Mỹ không cho phép các công ty này bán cho Huawei. Vì vậy các công ty
Nhật Bản Panasonic và Hitachi mới ngưng trao các bộ phận mà họ vẫn bán cho
Huawei, sau khi Mỹ cấm.
Huawei đã cố gắng mở mang công việc chế chất bán dẫn,
với công ty con HiSilicon, để khỏi phải mua chip từ các công ty Mỹ như Intel.
Nhưng HiSilicon phải mua bản quyền sáng chế cua công ty Anh Quốc ARM ở
Cambridge. Hầu hết các điện thoại di động trên thế giới đều dùng kiểu mẫu do
ARM sản xuất. Ngay sau khi chính phủ Mỹ ra lệnh cấm Huawei, ARM đã cắt đức quan
hệ với Huawei, vì chính họ cũng đang dùng các bằng sáng chế của Mỹ.
Tập Cận Bình đã hô hào mở cuộc Vạn Lý Trường Chinh mới
để tự túc về kỹ thuật tiên tiến. Nhưng Trung Cộng đã nhiều lần cố gắng tự túc
mà kết quả không như ý muốn.
Từ các thập niên 1990 và 2000 họ đã đầu tư nhiều tỷ
đô la để bắt đầu thành lập kỹ nghệ làm chip điện tử. Người được đưa ra cầm đầu
là Giang Miên Hằng (Jiang Mianheng, 江绵恒), con chủ tịch Giang Trạch
Dân, đứng đâu công ty Grace Semiconductor. Kế hoạch này thất bại, bây giờ vẫn
chỉ là một công ty không cạnh tranh được với ai.
Công ty Jinhua Integrated Circuit ở tỉnh Phúc Kiến
chuyên chú sản xuất loại chip ghi nhớ (memory chip) DRAM năm ngoái đã sụp đổ
sau khi bị Mỹ cấm, vì bị tố cáo đã ăn cắp kiểu mẫu của hãng Micron. Công ty
Yangtze Memory Technologies đã lập từ 12 năm để sản xuất memory chip nhưng hiện
nay vẫn còn chạy sau Samsung của Hàn Quốc hơn năm năm.
Các công ty quốc doanh hoặc được nhà nước bảo trợ
không đuổi kịp các công ty tư bản. Vì vậy sau 20 năm tìm cách chế ra một hệ thống
điều hành (OS, operating system) cho máy vi tính, họ đã thành công với một OS
tương tự như Windows XP của Microsoft. Nhưng lúc đó thì chính công ty Mỹ
Microsoft đã bỏ hệ thống XP, thay thế bằng nhiều hệ thống mới cho khách hàng chọn.
Huawei đang tính làm lấy một OS cho điện thoại thông minh để khỏi lệ thuộc vào
hệ thống Android được Google bán bản quyền và sẽ chấm dứt. Nhưng theo các kinh
nghiệm trên thì hy vọng rất mong manh.
Giấc mộng “tự lực tự cường” trong lãnh vực kỹ thuật
tiên tiến của Tập Cận Bình khó thành công. Chủ nhân sáng lập Huawei, ông Nhậm
Chính Phi (Ren Zhengfei, 任正非) mới thú nhận: “Trung Quốc
không thể thành công nếu trông đợi vào các phát minh sáng chế từ nội địa. Sẽ mất
rất nhiều thời gian!”
Để tự túc trong các kỹ nghệ tiên tiến, Trung Quốc có
thể trông đợi vào các nước thân hữu trên các “đường tơ lụa mới” Nhất Đới Nhất Lộ
hay không? Các nước Âu Châu trao đổi với Mỹ có lợi hơn, và cũng phụ thuộc vào
các quyền sở hữu tri thức trong công nghiệp tiên tiến của Mỹ. Các nước khác chắc
cũng không muốn gia nhập một khối kinh tế lúc nào cũng tiến chậm hơn Mỹ, Nhật Bản
và Nam Hàn hàng chục năm.
Cuộc chiến tranh mậu dịch của ông Donald Trump lúc đầu
nhắm giảm cán cân thương mại khiếm hụt, nhưng đã cho ông Tập Cận Bình thấy nhược
điểm chính yếu của nền kinh tế Trung Quốc. Ông Trump không gây ra chướng ngại
cho tham vọng của ông Tập Cận Bình. Ông vô tình cho họ Tập nhìn thấy rõ những
chướng ngại đó. Giấc mộng tái lập các đế quốc Hán, Đường còn xa, rất xa.
Nhưng ông Trump có chủ tâm tiêu diệt Huawei và công
nghiệp tiên tiến của Trung Quốc hay không? Chính phủ Mỹ không muốn tấn công
Huawei và các công ty Trung Quốc tới cùng, vì họ không muốn các công ty Mỹ mất
những mối hàng lớn bán cho Trung Quốc. Cuộc chiến tranh mậu dịch nào cũng gây
thiệt hại cho cả hai bên.
Giới tình báo Mỹ đều coi Huawei là một mối đe dọa về
an ninh quốc gia. Trong hội nghị Shangri-La vừa qua, các viên chức Mỹ đã cảnh
cáo rằng Mỹ sẽ không chia sẻ các tin tức tình báo với các quốc gia sử dụng đồ của
Huawei. Nhưng ông tổng thống Mỹ lại mới nói rằng ông có thể nhẹ tay với Huawei
nếu Tập Cận Bình chịu nhượng bộ. (Ngô Nhân Dụng)
No comments:
Post a Comment