Tương Lai
19/06/2019
“Một quốc gia, hai chế độ” từng được
xem là một hình mẫu sinh động và độc đáo trong một thế giới của những biến động
đầy bất ngờ. Nhất quốc lưỡng chế (一國兩制) phải chăng là một đột phá trong dòng mạch tư duy của những người mê đắm
vào tính “ưu việt tất thắng của chủ nghĩa xã hội”, được Đặng
Tiểu Bình đưa ra vào đầu thập niên 80 của thế kỷ trước để hướng đến một tiến
trình tái thống nhất Trung Quốc diễn ra một cách ôn hoà. Với ý tưởng trên, Đặng
hy vọng thành lập một Trung Quốc duy nhất, nhưng các phần lãnh thổ độc lập như
Hồng Kông, Ma Cao có thể duy trì hệ thống kinh tế - chính trị của chế độ tư bản
song hành với phần còn lại của đại lục thì nằm dưới chế độ xã hội chủ nghĩa.
Theo sáng kiến của Đặng, mỗi khu vực có thể tiếp tục hệ thống chính trị riêng,
các vấn đề pháp lý, kinh tế và tài chính, bao gồm cả các hiệp định thương mại
và văn hóa với nước ngoài sẽ được hưởng một số quy chế khác nhau.
Hồng Kông dân số gần 7 triệu 4 trăm ngàn người sống
trên một vùng lãnh thổ có diện tích 275503 km2, gồm hơn 260 hòn đảo
nằm về phía Đông của đồng bằng châu thổ sông Châu Giang giáp với thành phố Thâm
Quyến của tỉnh Quảng Đông về phía Bắc và nhìn ra biển Đông. Đây là vùng lãnh thổ
Trung Quốc phải nhượng lại cho Anh năm 1841; bán đảo Kowloon nhượng lại năm
1860; và các vùng lãnh thổ mới, các khu vực bổ sung của lục địa đã được cho
thuê 99 năm vào năm 1898. Tất cả đã được trả lại cho Trung Quốc vào năm 1997, kết
thúc nỗi nhục của đế chế Trung Hoa mà mỗi người dân Trung Quốc có lòng tự trọng
đều ê chề ngậm đắng nuốt cay kể từ cuộc Chiến tranh Nha phiến lần thứ nhất.
Tưởng cũng nên có đôi dòng về nỗi nhục ê chề này.
Năm 1839, nước Anh xâm lược Trung Quốc. Một trong những hành động đầu tiên của
người Anh trong chiến tranh là đánh chiếm Hồng Kông. Thua trận, năm 1841 Trung
Quốc buộc phải nhượng Hồng Kông cho người Anh bằng việc ký Hiệp định Xuyên Tị
(Convention of Chuenpi – nghĩa đen là “hiệp định xỏ mũi”), và đến
năm 1812 Hiệp ước Nam Kinh được ký chính thức. Lý do được đưa ra cho cuộc chiến
đó là chính phủ Anh đòi quyền tự do buôn bán thuốc phiện từ Ấn Độ thuộc Anh
sang Trung Quốc, nhưng nhà Mãn Thanh lại có lệnh nghiêm cấm.
Trung Quốc hoàn toàn thất bại trong hai cuộc chiến với
hậu quả phải công nhận thương quyền buôn thuốc phiện của ngoại quốc. Và rồi triều
đình Mãn Thanh phải
ký các hiệp ước bất bình đẳng, buộc phải mở nhiều cảng cho các nước ngoài vào
thông thương. Hồng Kông trở thành nhượng địa thuộc đế quốc Anh. Nhiều đế quốc
(Đức, Pháp, Nhật, Nga...) khác theo chân nước Anh và đã buộc Trung Quốc phải chấp
nhận nhiều điều kiện bất bình đẳng ngay trên đất Trung Quốc. Mối nhục này của
triều đình Mãn Thanh trước các cường quốc Tây phương là ngòi lửa góp phần cho
cuộc khởi nghĩa Thái Bình Thiên Quốc (1850 - 1864), rồi Nghĩa Hoà Đoàn (1899 -
1901) và cuối cùng là cuộc Cách mạng Tân Hợi kết thúc thời đại phong kiến Mãn Thanh (1911).
Thuộc địa mới của Anh đã phát triển thành một trung
tâm thương mại Đông-Tây và là cửa ngõ và trung tâm phân phối thương mại cho miền
Nam Trung Quốc. Hồng Kông đã trở thành một trong những trung tâm tài chính và sản
xuất lớn của thế giới. Năm 1898, nước Anh được cấp thêm 99 năm cai trị Hồng
Kông theo Điều ước Bắc Kinh lần thứ hai. Tháng 9 năm 1984, sau nhiều năm đàm
phán, Anh và Trung Quốc đã ký một thỏa thuận chính thức, theo đó Anh chấp thuận
việc trao trả hòn đảo này vào năm 1997, và để đổi lại, Trung Quốc cam kết sẽ
duy trì chế độ tư bản chủ nghĩa ở Hồng Kông. Không dễ gì để nhà cầm quyền Bắc
Kinh phải thuận theo sáng kiến “một quốc gia hai chế độ” mà tạm dẹp
bỏ chiến lược biển người để giành lại Hồng Kông bằng vũ lực, mà phải ngậm bồ
hòn làm ngọt để Hồng Kông, cái tủ kính choáng lộn trưng bày cái “chủ nghĩa tư bản”
thối nát ngày ngày nhử gọi dân Tàu! Với một chủ nghĩa thực dụng khôn ngoan và xảo
trá với truyền thống “Câu Tiễn nếm phân” xưa kia được Đặng vận dụng
để xây dựng một chủ nghĩa tư bản đặc sắc Trung Quốc khoác
bộ cánh xã hội chủ nghĩa mà những kẻ ngu xuẩn và lú lẫn óc đất sét cho đến tận
hôm nay vẫn quyết trung thành với “người đồng chí cùng ý thức hệ”
để “kiên định” đường lối xã hội chủ nghĩa lấy chủ nghĩa Mác Lênin làm “kim chỉ
nam” để dẫn đất nước đi vào ngõ cụt.
Trong khi đó, với sự
thức thời thực dụng của Đặng quả là Trung Quốc đã được hưởng lợi rất nhiều từ vị
thế độc đáo của Hồng Kông. Đó là một thành phố bị tách biệt khỏi đại lục nhưng
lại kết nối chặt chẽ với nó, một lãnh thổ hội nhập toàn diện vào nền kinh tế
toàn cầu, nhưng lại thuộc quyền kiểm soát cuối cùng của Đảng Cộng sản ở Bắc
Kinh để có được một chế độ xã hội chủ nghĩa đặc sắc Trung Quốc nhằm bảo vệ lợi
ích của giai cấp mới đang thao túng bộ máy quyền lực thống trị một quốc gia với
gần một tỷ rưỡi dân. Mà cũng vì vậy đương nhiên, cán cân quyền lực trong mối
quan hệ của Hồng Kông với Trung Quốc vẫn luôn nghiêng về phía đại lục.
Chẳng hạn như, khoảng một nửa giá trị xuất khẩu của
Hồng Kông là chuyển về Trung Quốc; một phần năm tài sản ngân hàng của Hồng Kông
là các khoản vay cho khách hàng Trung Quốc; chi tiêu du lịch và bán lẻ cũng chủ
yếu là từ Trung Quốc, chiếm 10% GDP của Hồng Kông.
Cho nên, đúng như tác giả của cuốn sách China’s
Crony Capitalism, giáo sư Minxin Pei (Bùi Mẫn Hân) là giáo sư ngành
quản trị chính quyền tại Claremont McKenna Collegenhận xét: “Trên
thực tế, mô hình này có lẽ đã thất bại từ trong trứng nước, do một số sai sót
chết người vốn nằm sâu trong cấu trúc của nó”. Xin dẫn ra
vài ý chính của Minxin Pei trong One Country, One System viết
năm 2017:
Thứ nhất, văn bản cam kết Trung Quốc sẽ tôn trọng
các quyền dân chủ của người dân Hồng Kông đã cố tình bị thể hiện một cách mơ hồ.
Ngay cả tuyên bố chung mà chính phủ Anh và chính phủ Trung Quốc ký năm 1984, mở
màn cho cuộc trao trả năm 1997, cũng đưa ra một hứa hẹn có phần không rõ ràng rằng Đặc
khu trưởng Hồng Kông sẽ được Trung Quốc bổ nhiệm “trên cơ sở
kết quả bầu cử hoặc tham vấn tổ chức ở địa phương”.
Hơn nữa, bên duy nhất có quyền thi hành
các điều khoản của tuyên bố chung, chưa nói đến Luật Cơ bản, tức “tiểu
hiến pháp” của Hồng Kông, là chính quyền trung ương Bắc Kinh. Kết
quả là các nhà lãnh đạo Trung Quốc có thể không tôn trọng tinh thần hoặc thậm
chí các điều khoản rõ ràng về cam kết của mình mà không bị trừng phạt. Sự cực
đoan hóa của người Hồng Kông hiện nay, đặc biệt là giới trẻ, phản ánh mong muốn
thay đổi điều đó và bắt Trung Quốc trả giá vì đã từ bỏ lời hứa về “quyền tự trị”
và đáp trả bất đồng bằng đàn áp.
Còn một đặc điểm nữa trong mô hình “một đất nước,
hai chế độ” khiến nó thất bại: quyết định có chủ ý của Trung Quốc nhằm
cai trị Hồng Kông thông qua các nhà tư bản thân hữu. Dù có vẻ
trớ trêu, cái gọi là những người cộng sản của Trung Quốc lại có vẻ tin tưởng
các nhà tài phiệt của Hồng Kông hơn là tin người dân của mình (có lẽ vì mua chuộc
các nhà tài phiệt thì ít tốn kém hơn nhiều).
Nhưng vì lòng trung thành của họ nằm ở những người
chống lưng ở Bắc Kinh mà không phải là ở người dân của thành phố mà họ quản lý
nên các nhà tư bản thân hữu của Hồng Kông lại là các chính trị gia tồi. Dưới
trướng của Đảng Cộng sản, họ có được quyền lực và những đặc quyền mà dưới chế độ
Anh họ không thể có. Nhưng điều đó khiến họ không đáp ứng được cử tri của mình
khi cử tri ngày càng trở nên xa lánh họ. Kết quả là các đại diện ủy nhiệm của
Trung Quốc đã không đảm bảo được tính chính danh đối với dân chúng.
Những nhận định sâu sắc này đã được thể hiện rõ
trong dự luật dẫn độ đang được thảo luận để ban hành. Dự luật này, đúng như
Martin Lee, một nhà lãnh đạo đối lập kỳ cựu và sáng lập viên của Đảng Dân chủ
đã chỉ ra đây là cuộc chiến cuối cùng đối với Hồng Kông vì
“Dự luật là mối đe dọa nguy hiểm nhất đối với tự do và
nhân quyền của chúng tôi kể từ khi bàn giao chủ quyền” mà tờ Wall
Street Journalngày 9.6 2019 vừa đăng tải. Như giọt nước tràn ly, dự luật
dẫn độ khiến giới trẻ Hong Kong phải xuống đường như lời thề năm xưa: “Chúng
tôi sẽ trở lại” (We'll be back).
Hơn một triệu người Hồng Kông, đông nhất là giới trẻ,
đã xuống đường. Cuộc biểu tình đã làm hồi sinh phong trào đối lập từng bị suy yếu
sau các cuộc biểu tình hồi năm 2014 làm tê liệt một phần của Hồng Kông trong 79
ngày mà chưa đạt được mục tiêu. Mà vì thế, ảnh hưởng của Bắc Kinh đối với Hồng
Kông đã tăng lên kể từ khi chính phủ bỏ tù những người biểu tình, tuyên bố
chính đảng ủng hộ độc lập là bất hợp pháp, và trục xuất một nhà báo nước ngoài.
Chính vì thế cuộc đọ sức lần này thật quyết liệt với
nhận thức rằng “Chúng tôi cần bảo vệ ngôi nhà của mình cho thế hệ tiếp
theo”. Những người kế tục và phát huy ý chí của những người đi tiên
phong 5 năm trước đây, “thế hệ dù vàng”, đã rút được bài học
kinh nghiệm để giành thắng lợi trước một cuộc chiến mà họ hiểu được tính chất
tàn khốc của bộ máy độc quyền toàn trị thời Tập Cận Bình và những kẻ đã bị mua
chuộc, dụ dỗ và ban phát lợi ích để thần phục chúng, quay lại đàn áp nhân dân Hồng
Kông, nhất là sinh viên, học sinh, bộ phận giàu sinh lực và ý chí đấu tranh.
Trước làn sóng phẫn nộ dâng trào, mấy chục ngàn người biểu tình phong tỏa nhiều
đại lộ chính ở trung tâm thành phố, những vụ đụng độ dữ dội đã xảy ra ở khu vực
xung quanh Quốc hội từ sau 15 giờ, thời hạn mà những người phản kháng đưa ra
cho chính phủ để rút lại dự luật. Hơi cay, vòi rồng và dùi cui được sử dụng để
đối phó với người biểu tình, hầu hết là thanh niên, sinh viên. Cảnh sát chống bạo
động trang bị đầy đủ vũ khí dàn hàng tiến lên, nhưng nhanh chóng bị đám đông
người biểu tình áp đảo. Một số người đã xâm nhập được vào khuôn viên nghị viện
ngày 12/06/2019. Chính quyền Hồng Kông buộc phải hoãn lại việc thảo luận dự luật
cho phép dẫn độ các nghi can sang Trung Quốc.
Đặc phái viên Stéphane Lagarde của RFI tại Hồng Kông
tường thuật: “Cũng là một rừng dù của những người phản kháng, cũng
là những rào cản bằng kim loại trên đại lộ Harcourt và Long Hòa (Lung Wo) kết nối
với nhau để cố gắng ngăn trở các dân biểu đến khu Kim Chung (Admiralty).
Tiếp
theo đợt thủy triều áo trắng hôm Chủ nhật, là một đám đông thanh niên mặc áo
đen, xuất hiện tại trung tâm Hồng Kông từ sáng sớm nay, phong tỏa lối vào Quốc
hội. Một số người đã ngủ qua đêm trong công viên bên cạnh, với các vật dụng đủ
để tọa kháng: thức ăn, nước uống, khăn, khẩu trang, kính bảo vệ mắt và nilon để
bao cánh tay trong trường hợp phải đối đầu với cảnh sát chống bạo động trang bị
khiên, nón sắt.
Một
lớp trẻ đầy quyết tâm, có sự hỗ trợ của những tín đồ Công giáo đến cầu nguyện
ngay trước mặt lực lượng an ninh tối qua. Giáo dân hưởng ứng thông cáo của giám
mục Hồng Kông kêu gọi chính quyền hoãn lại, thậm chí từ bỏ dự luật dẫn độ đang
gây lo ngại cho cả giới kinh doanh.
Trên
100 tiệm buôn đóng cửa hôm nay để các nhân viên có thể đi biểu tình. Những văn
phòng kiểm toán lớn như Deloitte, KPMG…, các cơ quan tư vấn và ba ngân hàng lớn
của Hồng Kông (Standard Chartred, HSBC, Hang Seng) cũng cho phép các nhân viên
muốn phản đối dự luật dẫn độ được làm việc từ xa”.
Đài BBC ngày 13.6.2019 đưa ra bình luận: Mọi
người đều nhận ra được điều gì đó về giới trẻ Hong Kong:
thái độ kiên định của họ về sự toàn vẹn chính trị của Hong Kong không phải là
thứ có thể đánh giá thấp. Họ cũng cho thấy họ có thể tổ chức rất nhanh và
sẵn sàng thực hiện các biện pháp triệt để hơn thế hệ Dù Vàng tiên phong cho các
cuộc biểu tình năm năm trước. Cuộc đấu tranh cho tự do, nhằm “bảo
vệ ngôi nhà của mình cho thế hệ tiếp theo” của người dân Hồng Kông đang
đối diện với những thách đố mới với bạo quyền và sự ngoan cố nham hiểm của chế
độ toàn trị phản dân chủ.
Tuy nhiên, đúng như RFI đã dẫn lời của Eric Sautedé,
nhà nghiên cứu và là quan sát viên tại chỗ đưa ra thẩm định: một triệu
người xuống đường cho dù các lãnh tụ phong trào 2014, kể cả các giáo sư đại học
đáng kính, đang ngồi tù, chứng tỏ chính sách khủng bố tinh thần của Tập Cận
Bình và nhóm lãnh đạo thân Bắc Kinh bị phá sản.
Chính vì thế mà theo AFP, lãnh đạo đặc khu Hồng Kông
thân Bắc Kinh, Carrie Lam (Lâm Trịnh Nguyệt Nga) đang bị công kích từ bên trong
nội bộ. Sau những cuộc biểu tình khổng lồ phản kháng trong tuần qua, đến lượt
các đại biểu thân Trung Quốc như Michael Tien và cả cố vấn “tối cao” Bernard
Chan của Chủ tịch hành pháp cũng đã lên tiếng kêu gọi từ
bỏ dự luật dẫn độ. Đương nhiên Bắc Kinh lại sẽ có những thủ đoạn vừa mua chuộc,
vừa đe doạ những người yếu bóng vía hám lợi trong “cung đình” ấy.
Những người thân Bắc Kinh hiện đang chiếm đa số
trong Hội đồng Lập pháp Hồng Kông – 43 trên 70 ghế – so với năm 2003. Lực lượng
của họ hiện nay chủ yếu là các chính trị gia chuyên nghiệp. Một số trong bọn họ
là những người không giàu có và phụ thuộc nhiều vào mức lương 151.600 đô la của
chính quyền và các khoản phí hào phóng. “Tất cả bọn họ đều là nghị gật mà
thôi” như Michael Tien nhận định. “Nguyên nhân của việc tất cả bọn
họ đều là nghị gật là vì trong 15 năm qua họ đã nghiêng dần sang phía ảnh hưởng
của Trung Quốc đại lục”. Mức lương và các khoản phí hào phóng kia chắc
có góp phần đáng kể trong các “nghị gật” đó. Vừa mua chuộc vừa đe doạ là chiêu
cổ truyền của “thiên triều” được vận dụng không chỉ ở Hồng Kông.
Món võ cổ truyền được tung ra như đã và đang gặt hái
những kết quả tại Việt Nam mà bản lai diện mục của những tên chư hầu đã nhẵn
như chùi trước đôi mắt tỉnh táo của nhân dân đang ngày ngày phơi ra một cách vô
sỉ cùng với những diện mạo mới đang được âm thầm chuẩn bị sẽ được tung ra vào một
lúc nào đó cần cho một nước cờ mới nham hiểm hơn. Những gì đang diễn ra tại Hồng
Kông cho thấy rõ điều đó. Nhưng những thủ đoạn ấy làm sao che đậy được đôi mắt
tinh tường của công luận và của giới trẻ Hồng Kông! Một giới trẻ “vì bổn
phận của người công dân, cương quyết lên tiếng vứt bỏ thứ tương lai áp đặt”.
Cái “tương lai áp đặt” đó thì đã rõ
như ban ngày.
Khi phải nhẫn nhục cam chịu giải pháp “nhất quốc
lưỡng chế”, Đặng cũng tiên liệu được sức hút của “chủ nghĩa tư bản”
qua cái tủ kính bóng bẩy của Hồng Kông là mối hiểm hoạ lớn cho chế độ toàn trị
phản dân chủ khoác tấm áo “xã hội chủ nghĩa” mà Đảng Cộng sản
Trung Quốc dùng để che đậy mục tiêu thực dụng nhằm giữ chặt chiếc ghế thống trị
trong cuộc giành giật đẫm máu và cực kỳ man rợ suốt hơn nửa thế kỷ.
Bắc Kinh hiểu quá rõ vai trò của một Hồng Kông và đã
khai thác tối đa để tranh thủ kết nối với những mối quan hệ đã có của vùng lãnh
thổ từng là “nhượng địa” này mà thực hiện mục tiêu đầy tham vọng của họ, đặc biệt
là dưới thời Tập Cận Bình. Chính vì lo sợ trước sức hút của Hồng Kông không chỉ
về kinh tế, về tài chính, mà đáng sợ hơn cho chế độ toàn trị của Tập, là những giá
trị của tự do và quyền con người mà giới trẻ Hồng Kông khao khát và đang nuôi
dưỡng. Thêm một lần nữa người Hồng Kông phải đương đầu với
đại lục nhằm cứu vớt những gì còn lại của một quy chế tự trị ở Hồng Kông, vốn
đã bị Bắc Kinh làm xói mòn và rỗng dần về nội dung để dần dần tước đi các quyền
cơ bản đã có của họ bằng cách thao túng chính quyền sở tại, từng bước cắt xén
các điều luật, quy định mà chính quyền đặc khu đã sửa đổi theo ý muốn của Bắc
Kinh. Chính vì thế, 12 năm qua, Hồng Kông luôn là vùng đất đầy biến động chính
trị, xã hội.
Cội nguồn của những biến động triền miên đó chính là
những thủ đoạn của Bắc Kinh quyết bóp nghẹt các quyền tự do dân chủ,
đưa dần Hồng Kông vào khuôn phép của một chế độ toàn trị phản dân chủ.
Chẳng có gì đáng ngạc nhiên khi một chính quyền độc tài phản dân chủ làm điều
đó. “Hàm răng của quyền lực luôn luôn mở rộng để nhai nuốt, và cánh tay
nó luôn vươn ra, nếu có thể, để phá hủy tự do tư duy, ngôn luận và viết lách”
mà “người khổng lồ của nền độc lập” John Adams, Tổng thống
thứ hai của Mỹ, từng cảnh báo.
Tìm mọi cách để dập tắt khát vọng tự do, dân chủ và
quyền con người là điều mà Bắc Kinh đang làm tại Hồng Kông. Vừa ỡm ờ vừa doạ dẫm, Hoàn
Cầu Thời Báo của Bắc Kinh đổ lỗi cho “các thế lực đối lập cực
đoan” và “các thế lực phương Tây đứng đằng sau, chính
trị hóa và thổi phồng dự luật dẫn độ”. Tờ báo viết: “Đùa giỡn
với chính trị đường phố không kiểm soát sẽ khiến Hồng Kông trở nên lạc hậu và bất
ổn”, và “đây không phải hướng đi khôn ngoan cho Hồng
Kông”.
Vậy thì “khôn ngoan” sẽ là gì nếu không phải
là cúi đầu thần phục Bắc Kinh, chấp nhận sự hoà đồng giữa những giá trị
nhân bản và văn minh mà “nhượng địa” Hồng Kông với một thể chế pháp
quyền mà người Hồng Kông nhất là giới trẻ quyết níu giữ, với chế độ toàn trị phản
dân chủ, “nơi không có Nhà nước pháp quyền, luật
pháp được cắt gọt theo nhu cầu của Đảng Cộng Sản…. Chỉ cần một
chút không hài lòng, người ta có thể chế ra các cáo buộc đủ loại để bẫy người
khác và phục vụ kế hoạch của chế độ” như tờ Libération trích
dẫn lời của một nhà tài phiệt trên lĩnh vực báo chí của Hồng Kông (RFI.
11.6.2019). Liệu có phải vì vậy mà một Dự luật được trình ra Thượng
viện Mỹ do một số thượng nghị sĩ kỳ cựu bảo trợ, đòi Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ
hàng năm phải xác nhận về sự tự trị của Hồng Kông để biện minh cho quy chế đối
xử đặc biệt căn cứ theo Đạo luật Chính sách Hồng Kông năm 1992 của
Mỹ. Và không chỉ có phản ứng quyết liệt từ Nghị viện Mỹ.
Hai chữ Hồng Kông chiếm trọn
trang bìa màu đỏ tuần báo Anh The Economist ra ngày 13.6.2019.
Tuần báo L'Obs đăng bức ảnh Hồng Kông chìm trong một biển người
bên cạnh hàng chữ ‘Cuộc tuần hành khổng lồ”. Courrier
International trích lại một bài báo của South China Morning
Post cho thấy hành pháp Hồng Kông trong thế “trên đe dưới
búa”.
Nối liền với tình hình Hồng Kông, báo chí châu Âu gợi
lại tội ác của Bắc Kinh trong sự kiện Thiên An Môn. Tuần san Le Point thu
hút độc giả với hàng tựa: “1989-2019, 30 năm thế giới nhầm to” về
Trung Quốc. Vụ thảm sát Thiên An Môn không là một “tai nạn”, mà
là ngọn đuốc soi rọi vào thế giới của chúng ta ngày nay. Trong
rất nhiều nghị
quyết lên án nhân quyền ở Trung Quốc, lần đầu tiên sau nhiều năm, Nghị
viện châu Âu đề cập tới việc cấm vận và ngừng xuất khẩu sang Trung Quốc. Đây là
một động thái mạnh mẽ, nằm trong một bối cảnh chung trên thế giới, khi hàng loạt
quốc gia công khai gây áp lực tới chính quyền Đảng Cộng sản Trung Quốc trước thực
trạng nhân quyền của nước này, đặc biệt là với sự kiện Hồng Kông.
Châu Âu không phải là nơi duy nhất đang cân nhắc tới
lệnh cấm vận đối với quan chức Trung Quốc. Tại Canada, nhiều chuyên gia cũng
đang tác động tới chính phủ của mình nhằm cấm
vận các quan chức Trung Quốc theo đạo luật Magnitsky được ban hành hơn
18 tháng trước. Và rồi Australia và Liên minh châu Âu đã tham gia cùng Anh, Mỹ,
Canada, Estonia, Latvia và Lithuania để dự lập một đạo luật Magnitsky quốc tế.
Đạo luật này sẽ cho phép cộng đồng quốc tế có thể thực hiện nhiều biện pháp cấm
vận các quốc gia vi phạm nhân quyền nghiêm trọng mà những gì đang diễn ra ở Hồng
Kông đã hối thúc. Điều này hàm chứa rằng việc cấm vận đối với chính quyền Bắc
Kinh sẽ có thể xảy ra trên phạm vi toàn cầu.
Người dân Hồng Kông, giới trẻ Hồng Kông không đơn độc.
Những giá trị của tự do và dân chủ không tự nhiên có mà phải đấu tranh để giành
lấy. Giới trẻ, sinh viên, học sinh Hồng Kông hiểu rõ điều đó. Và họ đang hành động.
Họ không thể chấp nhận trở thành thần dân của một nhà nước toàn trị đang đối lập
với những giá trị của tự do, dân chủ và tôn trọng quyền con người mà rồi những
giá trị đó sẽ bị nhà nước ấy chôn vùi. Bài học của Thiên An Môn ba mươi năm trước
đang dạy cho họ phải biết làm gì. Nhiều khẩu hiệu được giương cao trong những
cuộc xuống đuòng của sinh viên, học sinh Hồng Kông “Chế độ Nhà nước thượng
tôn pháp luật phải được duy trì tại Hồng Kông. Chúng tôi có pháp luật riêng,
chúng tôi không muốn người ta đụng đến”. “Chúng tôi đều là
sinh viên học sinh, là thanh thiếu niên, họ có gì cho tương lai chúng tôi?”. “Tương
lai chúng tôi là quyền lợi của chúng tôi, vì nó mà chúng tôi tranh đấu”.
Không chỉ có họ. Giới trẻ Việt Nam đang nhìn về họ
và cũng đang hiểu rõ cần phải làm gì. Vì thế những gì đang diễn ra tại Hồng
Kông, khi người dân nhất là giới trẻ quyết liệt đấu tranh để giữ lại chút thành
tựu của văn minh mà nhân loại đã đạt được. Những giá trị ấy đang có nguy cơ bị
cướp mất. Khi nghĩ về điều ấy, không thể không nghĩ về cái “thảm trạng những
bản án bỏ túi” của nhà nước gọi là “pháp quyền” có cái
đuôi xã hội chủ nghĩa của tổng Trọng, nơi mà pháp luật
như rừng nhưng người ta chỉ vận dụng luật rừng để
vận hành guồng máy xã hội. Việt Nam hôm nay.
Chỉ cần dẫn ra đây một hiện tượng nóng hổi rất ngẫu
nhiên đang minh hoạ rõ nét cho thực trạng tồi tệ nói trên khi các báo nhà nước
giật tít đậm “Nữ trưởng đoàn Thanh tra Bộ Xây dựng bị tạm giữ vì nhận hối
lộ”. Thật hài hước khi bà Trưởng đoàn này lại là Phó trưởng
phòng Chống tham nhũng của Bộ, và vì thế mà bà ta đã rất thông thạo
nghiệp vụ, ngang nhiên vòi hàng chục tỷ đồng khi “thi hành công vụ”.
Chính vì những chuyến “công vụ” bẩn thỉu béo bở này mà có những
doanh nghiệp phải than với báo chí rằng một năm mà họ “được”
thanh kiểm tra đến 138 lần!
Sẽ tốn giấy mực và thời gian khi liệt kê ra đây những
trang nóng hổi trên các tờ báo nhà nước đưa tin và bình luận về cái trò mèo
thanh kiểm tra nhơ nhớp này mà không ngại động chạm đến oai tín của Ban
Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng đã ra đời cách nay
sáu năm do Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng làm Trưởng ban. Có điều
đó vì có một sự thật là càng chống thì tham nhũng càng tăng, tăng một cách lộ
liễu, và trắng trợn từ trung ương đến địa phương.Tất cả đều “tranh thủ ngoạm
một miếng rồi chuồn” như Lênin đã phải cảnh báo ngay từ năm 1918. Ngày
nay thì cái miếng có thể ngoạm ấy càng to lên, tỷ lệ
thuận với vị thế quyền lực có khả năng câu kết với các đại gia ăn đất, các công
ty sân sau, của những quan lớn đang ngày ngày rao giảng đạo đức,
kết thành những nhóm lợi ích hoạt động như các mafia thao túng bộ máy quyền lực
từ chóp bu đến tận thôn cùng xóm vắng.
Ấy vậy mà Einstein đã từng lưu ý “quyền lực
luôn luôn thu hút những kẻ không có đạo đức”. Càng đáng lưu
ý hơn nữa khi “Người tầm thường mà nắm quyền lực phi thường mới là mối
nguy hiểm chính cho nhân loại chứ không phải là kẻ ác ôn hay tàn bạo”
như Erich Fromm, nhà xã hội học và tâm lý học xã hội người Đức đã đúc kết. Phải
lưu ý hơn vì chúng ta đang đối diện với sự thật phũ phàng đó nhất là khi ta
nghiệm ra rằng những gì đang diễn ra đã cho thấy chẳng có ai với
dục vọng quyền lực sục sôi trong lòng mà khi nắm lấy quyền lực với mục đích sẽ
buông bỏ nó!
Thì chẳng phải trước những bung bét trên mọi lĩnh vực
mà người phải chịu trách nhiệm trước nhất lại vẫn trâng tráo mà rằng đất
nước có bao giờ được như hôm nay không. Phải bằng sự trâng tráo đó để
tiếp tục bám lấy cái ghế quyền lực cho dù sức tàn lực kiệt. Chắc rằng sự trâng
tráo đó không biết hoặc không hiểu nổi lời cảnh báo của cụ Khổng từ mấy ngàn
năm trước: “Cung tự hậu nhi bạc trách vu nhân, tắc viễn oán hĩ” (Người
tự biết nhận lấy trách nhiệm về mình mà ít trách người, thì sẽ tránh xa được điều
oán hận). Để làm rõ thêm ý này, xin kể lại một câu chuyện về một nhân vật đã giận
dữ hạch sách khi tôi trình bày một báo cáo về “Phân tầng xã hội và Cơ cấu
xã hội” trước Bộ Chính trị và Tiểu ban soạn thảo Chiến lược Kinh tế xã
hội trình Đại hội 7 mà tôi đã có dịp viết trong “Cảm nhận và Suy tư” trang
378.
Đó là câu chuyện nhiều người trong cuộc đều biết rất
rõ về một ông đại tướng quyết dấu nhẹm căn bệnh ung thư ở giai đoạn cuối và ra
lệnh cho những người phụ trách quân y viện dưới quyền ông ta phải bịt bằng được
những kết luận về bệnh tình của mình. Để gì? Để may ra có thể ngồi được vào cái
ghế cao ngất ngưỡng mà nghe đâu đã có “quy hoạch” dù chỉ vài ngày! Quyền lực,
dù chỉ còn là cái danh hão, có sức hút mãnh liệt đến thế cho hạng người mà Khổng
Tử liệt vào hạng tiểu nhân.
Nhưng lại cũng có một vị tướng từng có mặt trên chiến
trường nơi ác liệt nhất ngay từ ngày đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp
cuối năm 1945, qua cuộc chiến chống đế quốc Mỹ, rồi cuộc chiến tranh xâm lược bẩn
thỉu của Trung Quốc mà suốt đời không hề đeo lên ngực một tấm huân chương nào
trong nhiều huân chương vẫn nằm yên trong ngăn tủ. Khi kết thúc chiến tranh từ
tổng hành dinh về nhà để thanh thản nằm trên chiếc ghế dài phòng khách “Thế
là đã xong nhiệm vụ, bây giờ để cho người khác đánh nhau”, rồi ngủ thiếp
đi! Câu chuyện này thì mới đây đã in thành một tác phẩm dày gần 700 trang khổ lớn
do NXB Tri thức ấn hành nhưng rất khó tìm thấy trên các nhà hàng sách có thương
hiệu!
Phải chăng đó là sự tương phản của hai nhân cách
minh hoạ một cách sống động mà Luận ngữ đã diễn giải “Quân tử thượng đạt,
tiểu nhân hạ đạt” (Người quân tử hướng đến những điều
cao cả, kẻ tiểu nhân lại hướng đến những điều thấp hèn). Nhưng nếu so với ngài
đại tướng bất hạnh với số phận hẩm hiu kia với những người có tham vọng quyền lực
tương tự khác cũng được liệt vào hạng “tiểu nhân”, thì tham vọng
của họ còn thua xa ai đó. Thật hài hước khi người ta đánh bóng mạ kền cho người
được tung hô là “minh chủ” đang noi theo hành vi Câu Tiễn để tránh đụng
độ, âm thầm thực hiện mưu lược trước đây của thầy Đặng “thao
quang dưỡng hối” để rồi tìm cách xoay chuyển cục diện để được tụng ca
là một chính nhân quân tử đó sao? Thậm
chí những ngòi bút hùng hổ kia còn tạo dựng một mộng mị mới về con ếch tự thổi
mình to lên thành con bò trong truyện ngụ ngôn La Fontaine, để dám cả gan nói rằng
sẽ có “một Trường Chinh của Đại hội 6 năm xưa” trong Đại hội 13 sắp tới. Điều
này thì trong Mênh mông thế sự để gió cuốn đi số 69 cũng
đã dẫn ngụ ngôn La Fontaine về chuột nhắt ranh mãnh cứu được sư tử nhưng chuột
nhắt vẫn chỉ là chuột nhắt, sư tử vẫn là sư tử. Chuột nhắt không thể “tự
diễn biến” thành sư tử được cũng như không thể đánh lộn sòng kẻ tiểu
nhân với người quân tử rồi biến kẻ tiểu
nhân thành quân tử một cách lố bịch!
Điều ấy chẳng có gì mới. Ông cha ta đã từng vạch rõ
sự khác biệt này để răn dạy đạo làm người: “Quân tử và tiểu nhân hoàn
toàn trái ngược nhau. Đạo quân tử mạnh thì đạo tiểu nhân suy; đạo quân tử suy
thì đạo tiểu nhân mạnh. Như âm với dương, như ngày với đêm không thể cùng song
song vận hành; như nước với lửa, như thơm với thối, không thể cùng chứa trong một
rọ”. Đây là lời của Nguyễn Trực thế kỷ XV, người được ghi danh đầu tiên
trên bia đá đề danh Tiến sĩ tại Văn miếu Quốc Tử Giám, và là một “lưỡng quốc
Trạng nguyên”, đã viết trong bài Văn sách thi Đình của
ông.
Phải chăng thực trạng xã hội ta đang sống cần một lý
giải thật tường minh về lẽ thịnh suy để hiểu sâu lời răn dạy của ông cha trong
một khẳng định mang tính đúc kết “đạo quân tử mạnh thì đạo tiểu nhân suy;
đạo quân tử suy thì đạo tiểu nhân mạnh”? Phải rạch ròi vì “nước với
lửa”, “thơm và thối” không thể “cùng chứa trong một
rọ”, cùng đựng trong một bình, để rồi nhập nhèm với luận điệu đừng
làm vỡ bình để níu giữ cái quyền lực đang rệu rã cần phải
cáo chung.
Điều đó không mâu thuẫn với nhận thức rõ về sự đúc kết
của ông cha ta trước đây sáu thế kỷ đang cần phải bổ sung bởi những biến đổi của
thời đại. Trong cuốn sách nổi tiếng Sự Kết thúc của Quyền lực (the
End of Power), tác giả đã chỉ ra rằng “quyền lực đang thối nát”
và đang trải qua một sự “đột biến” rất cơ bản nhưng “chưa được hiểu và nhận
thức đầy đủ”. Moises Naim giải thích rằng đó là một sự dịch chuyển và đột
biến của quyền lực chưa từng có trong lịch sử. Dịch chuyển từ cơ bắp sang trí
tuệ, từ phương Tây sang phương Đông, từ những nhà cai trị độc tài sang người
dân, từ những tập đoàn lớn sang những công ty khởi nghiệp nhỏ. Mà vì vậy, hiểu
quyền lực đang mất đi các giá trị của nó thế nào là chìa khóa để hiểu xu thế
quan trọng nhất đang làm thay đổi diện mạo thế giới trong thế kỷ 21.
Tác giả dự đoán tương lai còn nhiều bất trắc hơn,
qua bầu cử, trưng cầu dân ý, cạnh tranh quyền lực, phân chia lại quyền lực, từ
những chủ thể cũ sang những đối thủ cạnh tranh mới. Và rồi Moises Naim lập luận
rằng trong kỷ nguyên “hậu bá quyền” (post-hegemonic era) “không một quốc
gia nào có đủ khả năng áp đặt ý chí của mình lên các quốc gia khác một cách tuyệt
đối và lâu dài”. Sự kiện Hồng Kông là một minh chứng sống động
cho sự thật nghiệt ngã đó. Và đó cũng là một điểm tựa về lý luận để đẩy tới cuộc
đấu tranh chống lại mọi thủ đoạn của chủ nghĩa bành trướng Đại Hán Tập Cận
Bình, vạch trần những toan tính của những kẻ cố bám giữ quyền lực gắn với lợi
ích bẩn thỉu của chúng đang cam tâm cúi đầu làm chư hầu của Bắc Kinh mà ngoan cố
duy trì chế độ toàn trị phản dân chủ theo mô hình của Tập. Và đây cũng là điểm
tựa về nhận thức nhằm đẩy tới “làn sóng thoát Trung” đang ngày
càng dâng cao. Đây chính là điểm quy chiếu để đoán định ai là “quân tử”,
ai là “tiểu nhân” mà ông cha ta răn dạy. Phải đập vỡ cái bình
đang chất chứa những tham vọng quyền lực bât chấp mọi thủ đoạn trong cuộc thanh
toán đối thủ nhằm leo lên cái ghế cao nhất, biến nhân dân thành vật lót đường
cho những toan tính bẩn thỉu ấy.
Trước mắt tôi là hình ảnh cô Lam Ka Lo đang ngồi Thiền
ngay trước mặt đám đông cảnh sát chống bạo động trong đêm tối. Cô được nhiều
người gọi là gương mặt của phong trào biểu tình chống dự luật dẫn độ
ở Hong Kong.
Cô nói: “Tôi dùng thiền, nhưng đó không phải
cách duy nhất. Mọi người đều có thể phản đối sáng tạo và có ý
nghĩa”. Vâng, mọi người đều có thể!
Ngày 16.6.2019
T.
L.
No comments:
Post a Comment