MIKHAIL GORBACHEV : NHÀ LÃNH ĐẠO LIÊN XÔ GIÚP CHẤM DỨT CHIẾN TRANH LẠNH (BBC News Tiếng Việt)

 

Mikhail Gorbachev: Nhà lãnh đạo Liên Xô giúp chấm dứt Chiến tranh Lạnh

BBC News Tiếng Việt

31 tháng 8 năm 2022  18:09 +07

https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cz7d3jrg73no

 

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/0a7f/live/eed011f0-291c-11ed-b95c-216454351744.png.webp

Mikhail Gorbachev

 

Mikhail Gorbachev là một trong những nhân vật chính trị có ảnh hưởng nhất của thế kỷ 20.

 

Dư luận quốc tế nói chung cho rằng ông đóng vai trò lớn dẫn tới việc giải thể một Liên bang Xô viết đã tồn tại gần 70 năm và thống trị những vùng đất rộng lớn ở châu Á và Đông Âu.

Tuy nhiên, khi ông đề ra chương trình cải cách vào năm 1985, mục đích duy nhất của ông là phục hồi nền kinh tế trì trệ của đất nước mình và xem xét lại toàn bộ quy trình chính trị của nó.

 

Những nỗ lực của ông đã trở thành chất xúc tác cho một loạt các sự kiện dẫn đến sự chấm dứt chế độ cộng sản, không chỉ trong phạm vi Liên Xô, mà còn trên khắp các quốc gia vệ tinh trước đây của Liên Xô.

 

Mikhail Gorbachev, người ‘không cứu nổi Liên Xô’, đã qua đời

Vai trò của Gorbachev với Đổi Mới ở Việt Nam từ Đại hội VI năm 1986

Năm lý do dẫn đến sự tan rã của Liên Xô 30 năm trước

 

Mikhail Sergeyevich Gorbachev sinh ngày 2 tháng 3 năm 1931 tại vùng Stavropol, miền nam nước Nga.

Cha mẹ ông đều làm việc trong các nông trại tập thể và Gorbachev trẻ tuổi vận hành máy gặt đập liên hợp khi còn ở tuổi thiếu niên.

Khi tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Moscow năm 1955, ông là một đảng viên tích cực của Đảng Cộng sản.

Khi trở về Stavropol cùng với người vợ Raisa, ông bắt đầu sự thăng tiến nhanh chóng thông qua cơ cấu đảng trong khu vực.

 

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/ee99/live/c29227c0-290f-11ed-b95c-216454351744.jpg.webp

Ông sinh trưởng ở vùng nông thôn miền nam nước Nga

 

Gorbachev là một trong những nhà hoạt động đảng thế hệ mới ngày càng mất kiên nhẫn với những nhân vật già cỗi đứng đầu hệ thống cấp bậc của Liên Xô.

Đến năm 1961, ông là bí thư khu ủy của Đoàn Thanh niên Cộng sản và trở thành đại biểu của Đại hội Đảng.

Vai trò của ông với tư cách là một nhà quản lý nông nghiệp đã cho ông cơ hội để giới thiệu những đổi mới và điều này, cùng với vị thế của ông trong đảng, đã mang lại cho ông ảnh hưởng đáng kể trong khu vực.

 

'Luồng gió mới'

 

Năm 1978, ông đến Moscow với vai trò thành viên của Ban Bí thư Ủy ban Trung ương về Nông nghiệp và chỉ hai năm sau đó, ông được bổ nhiệm làm Ủy viên chính thức của Bộ Chính trị.

 

Trong nhiệm kỳ Tổng bí thư của Yuri Andropov, Gorbachev đã thực hiện một số chuyến công du nước ngoài, bao gồm chuyến thăm tới London năm 1984, nơi ông đã tạo ấn tượng với Thủ tướng Anh Margaret Thatcher.

Trong một cuộc phỏng vấn với BBC, bà nói rằng bà rất lạc quan về tương lai mối quan hệ với Liên Xô. "Tôi thích ông Gorbachev," bà nói. "Chúng tôi có thể làm việc cùng nhau."

 

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/34af/live/77886110-2912-11ed-b95c-216454351744.jpg.webp

Ông được bà Margaret Thatcher ngưỡng mộ

 

Gorbachev từng được kỳ vọng sẽ kế nhiệm Andropov khi ông ta qua đời năm 1984, nhưng thay vào đó Konstantin Chernenko trở thành tổng bí thư.

Trong vòng một năm, ông ấy cũng qua đời và Gorbachev, thành viên trẻ nhất của Bộ Chính trị, kế vị ông.

 

Gorbachev là tổng bí thư đầu tiên được sinh ra sau cuộc cách mạng năm 1917 và được coi là một luồng gió mới sau sự đình trệ của những năm dưới thời Leonid Brezhnev.

Cách ăn mặc sành điệu và phong cách cởi mở, bộc trực của Gorbachev không giống bất kỳ người tiền nhiệm nào của ông, và Raisa giống một đệ nhất phu nhân Mỹ hơn là vợ của một tổng bí thư.

 

Thị trường tự do

 

Nhiệm vụ đầu tiên của ông là vực dậy nền kinh tế Xô Viết đang suy kiệt, gần như đã đến mức sụp đổ.

Ông cũng đủ khôn ngoan để hiểu rằng cần phải cải cách triệt để chính Đảng Cộng sản nếu cải cách kinh tế của ông thành công.

Giải pháp của Gorbachev đã đưa hai từ tiếng Nga vào sử dụng phổ biến. Ông nói rằng đất nước cần "perestroika" - tái xây dựng và tái cơ cấu - và công cụ của ông để đối phó với nó là "glasnost" - mở cửa.

 

"Các đồng chí đang tụt hậu so với phần còn lại của nền kinh tế", ông nói với các lãnh đạo cộng sản của Leningrad, mà được đổi tên thành Saint Petersburg vào năm 1991. "Hàng hóa kém chất lượng của các đồng chí là một sự ô nhục."

Nhưng ông không có ý định thay thế sự kiểm soát của nhà nước bằng một nền kinh tế thị trường tự do - như ông đã nói rõ trong bài phát biểu trước các đại biểu đảng năm 1985.

"Một số đồng chí coi thị trường như một cái phao cứu sinh cho nền kinh tế của mình. Nhưng các đồng chí không nên nghĩ đến những chiếc phao cứu sinh mà hãy quan tâm đến con tàu, và con tàu là chủ nghĩa xã hội."

 

Một vũ khí khác của ông để giải quyết tình trạng trì trệ của hệ thống là dân chủ. Lần đầu tiên có các cuộc bầu cử tự do cho Đại hội Đại biểu Nhân dân.

 

Thử thách khó khăn nhất

 

Sự nới lỏng này của chế độ hà khắc đã gây ra sự khuấy động giữa nhiều quốc gia khác nhau, bao gồm cả Liên bang Xô Viết trải rộng. Các cuộc bạo động ở Kazakhstan vào tháng 12 năm 1986 báo trước một thời kỳ bất ổn.

 

Gorbachev muốn chấm dứt Chiến tranh Lạnh, đã đàm phán thành công với Tổng thống Mỹ Ronald Reagan về việc bãi bỏ toàn bộ loại vũ khí thông qua Hiệp ước Lực lượng Hạt nhân Tầm trung.

Và ông tuyên bố đơn phương cắt giảm các lực lượng thông thường của Liên Xô, trong khi cuối cùng chấm dứt sự chiếm đóng nhục nhã và đẫm máu ở Afghanistan.

 

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/8411/live/5f4c5210-2916-11ed-b95c-216454351744.jpg.webp

Dưới thời Gorbachev, Chiến tranh Lạnh tan băng nhanh chóng

 

Nhưng thử thách khó khăn nhất với ông đến từ những quốc gia miễn cưỡng bị Liên Xô thôn tính.

Tại đây, sự mở cửa và dân chủ đã dẫn đến những lời kêu gọi giành độc lập, mà ban đầu Gorbachev đã dập tắt bằng vũ lực.

 

Sự tan rã của Liên Xô bắt đầu từ các nước cộng hòa Baltic ở phía bắc. Latvia, Lithuania và Estonia tách khỏi Moscow, bắt đầu một sự chuyển biến nhanh lan tới cả các đồng minh thuộc Hiệp ước Warsaw của Nga.

 

Cao trào vào ngày 9/11/1989 khi, sau các cuộc biểu tình lớn, công dân của Đông Đức, quốc gia kiên quyết nhất trong số các nước vệ tinh của Liên Xô, được phép tự do đi qua Tây Berlin.

 

Phản ứng của Gorbachev không phải là gửi xe tăng, như phản ứng truyền thống của Liên Xô trước sự phản đối trắng trợn như vậy, mà tuyên bố rằng việc thống nhát nước Đức là chuyện nội bộ của Đức.

 

Năm 1990, Gorbachev được trao giải Nobel Hòa bình "vì vai trò lãnh đạo của ông trong những thay đổi căn bản trong quan hệ Đông-Tây".

 

Nhưng đến tháng 8/1991, những người bảo vệ chế độ cộng sản ở Moscow đã tiến hành một cuộc đảo chính quân sự và Gorbachev bị bắt khi đang đi nghỉ mát trên Biển Đen.

 

Lãnh đạo đảng ở Moscow, Boris Yeltsin, đã nắm bắt cơ hội của mình, chấm dứt cuộc đảo chính, bắt giữ những người biểu tình và tước bỏ gần như tất cả quyền lực chính trị của Gorbachev để đổi lấy tự do.

 

Sáu tháng sau, Gorbachev ra đi; bản thân Đảng Cộng sản bị đặt ngoài vòng pháp luật và nước Nga đặt ra một tương lai mới, không chắc chắn.

 

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/14b0/live/e5edbc30-2918-11ed-b95c-216454351744.jpg.webp

Người biểu tình năm 1991. Cuộc đảo chính năm đó báo hiệu kết thúc thời kỳ nắm quyền của Gorbachev

 

Những năm sau đó

 

Mikhail Gorbachev tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong các vấn đề của cả nước Nga và quốc tế, nhưng danh tiếng của ông ở nước ngoài luôn cao hơn ở trong nước.

 

Khi ông ứng cử tổng thống Nga năm 1996, ông chỉ nhận được ít hơn 5% phiếu bầu.

 

Trong suốt những năm 1990, ông đã tham gia các cuộc diễn thuyết quốc tế và giữ liên lạc với các nhà lãnh đạo thế giới, vẫn là một nhân vật anh hùng đối với nhiều người không phải là người Nga, giành được nhiều giải thưởng và danh hiệu.

 

Ông ấy chịu một nỗi bất hạnh cá nhân năm 1999 khi Raisa chết vì bệnh bạch cầu. Sự hiện diện thường xuyên của bà bên cạnh ông ấy đã mang đến một nét nhân văn cho những cải cách chính trị của ông ấy.

 

Raisa Gorbacheva: Người phụ nữ Nga khả ái 'làm Liên Xô sụp đổ'

 

https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/7251/live/caae3890-2919-11ed-b95c-216454351744.jpg.webp

Raisa đóng một vai trò nổi tiếng bên cạnh người chồng

 

Gorbachev vẫn là người chỉ trích mạnh mẽ Tổng thống Vladimir Putin, người mà ông cáo buộc là đã điều hành một chế độ ngày càng đàn áp.

 

"Chính trị đang ngày càng biến thành nền dân chủ bắt chước," Gorbachev nói, "với tất cả quyền lực nằm trong tay cơ quan hành pháp."

 

Tuy nhiên, vào năm 2014, Gorbachev đã bảo vệ cuộc trưng cầu dân ý mà dẫn đến việc Nga sáp nhập Crimea.

"Trong khi Crimea trước đây được gia nhập Ukraine dựa trên luật của Liên Xô, nghĩa là luật của đảng, mà không cần hỏi người dân," Gorbachev tuyên bố, "giờ đây chính người dân đã quyết định sửa chữa sai lầm đó."

 

Trong ngày sinh nhật thứ 90 của Gorbachev vào tháng 3/2021, Tổng thống Putin đã ca ngợi ông là "một trong những chính khách kiệt xuất nhất của thời đại, người đã có tác động đáng kể đến lịch sử của quốc gia chúng ta và thế giới".

 

Và quan điểm riêng của Gorbachev về di sản của mình? Việc chấm dứt hệ thống toàn trị và Chiến tranh Lạnh, và cắt giảm vũ khí hạt nhân là đúng đắn, ông nói.

 

Nhưng vẫn có những lời than thở về cuộc đảo chính và sự kết thúc của Liên bang Xô Viết. Nhiều người Nga vẫn bắt ông chịu trách nhiệm về sự sụp đổ của nó.

 

Mặc dù là một chính trị gia thực dụng và lý trí, Mikhail Gorbachev đã không nhận ra rằng không thể thực hiện các cải cách của mình mà không phá hủy một hệ thống cộng sản tập trung mà hàng triệu người trong và ngoài Liên bang Xô Viết đã không còn muốn nữa.

 

------------------------

TIN LIÊN QUAN

 

Gorbachev hồi tưởng về Liên Xô

13 tháng 12 năm 2016

.

Raisa Gorbacheva: Người phụ nữ Nga khả ái 'làm Liên Xô sụp đổ'

3 tháng 12 năm 2020

.

Liên Xô giải tán ngày 25 hay 26 tháng 12 năm 1991?

24 tháng 12 năm 2021

.

30 năm Liên Xô tan rã: Gorbachev không được Bộ Chính trị cho từ chức

19 tháng 11 năm 2020