Năm 2009 tại Việt Nam, không gian tự do ngôn luận cho giới trí thức ngày càng bị thu hẹp
Thanh Phương
Bài đăng ngày 28/12/2009 - Cập nhật lần cuối ngày 28/12/2009 16:34 TU
http://www.rfi.fr/actuvi/articles/120/article_6266.asp
Hôm nay, cựu sĩ quan quân đội Trần Anh Kim vừa bị tuyên án 5 năm rưỡi tù cộng thăm 3 năm quản chế với tội danh ''âm mưu lật đổ chính quyền''. Ông Trần Anh Kim bị quy vào tội này vì ông bị coi là có vai trò quan trọng trong Đảng Dân chủ Việt Nam và khối 8406, hai tổ chức đấu tranh dân chủ, nhưng bị xem là những tổ chức ''phản động'', kêu gọi đa đảng để tiêu diệt chế độ hiện hành.
Ông Trần Anh Kim bị tuyên án tù vì đã có những bài viết bị coi là có nội dung ''vu khống Đảng và Nhà nước và kêu gọi thay đổi chính trị ở Việt Nam bằng những phương pháp ''bất bạo động''. Tiếp theo sau ông Trần Anh Kim, bốn nhà bất đồng chính kiến khác cũng sẽ ra toà vào ngày 20 và 21 tháng giêng năm tới với cùng một tội danh, trong đó có luật sư Lê Công Định và thạc sĩ Nguyễn Tiến Trung.
Những vụ xử này diễn ra đúng vào lúc mà một loạt các trang thông tin trên mạng bị đánh phá ác liệt như Bauxite Việt Nam, Talawas hay Đối Thoại, đặc biệt là trang Bauxite Việt Nam, một trang thông tin ra đời vào tháng 4 -2009 từ bản kiến nghị yêu cầu dừng các dự án khai thác bauxite ở Tây Nguyên, nhưng dần dần đã trở thành một diễn đàn để giới trí thức trong nước bày tỏ những ý kiến mà không một tờ báo chính thức nào dám đăng.
Cho tới nay, trang Đối Thoại vẫn chưa xuất hiện trở lại. Về trang talawas thì ban biên tập cho biết đang khôi phục lại, nhưng chưa thể cho độc giả truy cập. Còn trang Bauxite Việt Nam đã mấy lần gượng dậy, nhưng lần nào cũng bị đánh sập và hôm nay lại sập một lần nữa.
Nhưng không chỉ đánh phá Bauxite Việt Nam, các tin tặc còn giả mạo thư từ để gây chia rẽ ban biên tập, cụ thể họ đã phổ biến những bài viết vu khống giáo sư Nguyễn Huệ Chi, người điều hành trang Bauxite Việt Nam. Bài viết ký tên nhà giáo Phạm Toàn, một trong ba người chủ xướng trang Bauxite Việt Nam, nhưng vì lý do cá nhân nên đã xin rút lui.
Mang tựa đề ''Nguyễn Huệ Chi - con người hai mặt'', đại khái bài viết tố cáo giáo sư Huệ Chi mở trang web Bauxite Vietnam chỉ để nhận tiền của nước ngoài. Bài viết còn có những lời lẽ xúc phạm tiến sĩ Phùng Liên Đoàn tại Hoa Kỳ, người mà trong thời gian gần đây đã có nhiều bài viết đăng trên trang Bauxite Vietnam nói về các dự án xây nhà máy hạt nhân ở Việt Nam. Khi nghe tin là bài viết nói trên được phổ biến đến nhiều người, nhà giáo Phạm Toàn tối hôm qua đã ngay lập tức phổ biến một bức thư đính chính, khẳng định đó là tài liệu giả mạo.
Không cần đặt nghi vấn, ai cũng có thể đoán ra ngay những tin tặc nói trên xuất phát từ đâu, nhất là vì những vụ đánh phá này xảy ra sau nhiều sự kiện khác, mà đầu tiên phải kể đến việc bức tử Viện Nghiên cứu Phát Triển IDS.
Được thành lập từ tháng 9/2007, Viện Nghiên cứu Phát triển IDS là viện nghiên cứu tư nhân về chính sách đầu tiên ở Việt Nam, quy tụ các trí thức có tên tuổi, các chuyên gia hàng đầu ở Việt Nam. Mong muốn của những thành viên của Viện IDS chỉ là đóng góp những ý kiến phản biện mang tính xây dựng đối với một số vấn đề hay chủ trương chính sách Đảng và Nhà nước.
Thế nhưng, các thành viên của Viện lại bị coi là những phần tử chống đối Nhà nước. Tháng 7 vừa qua, thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã ban hành quyết định 97, hạn chế các lĩnh vực mà cá nhân được lập tổ chức nghiên cứu khoa học, đồng thời cấm các nhà khoa học thuộc các viện nghiên cứu tư nhân công bố các ý kiến phản biện với danh nghĩa của viện. Để phản đối quyết định đó, các thành viên IDS đã tự giải tán Viện.
Tiếp theo viện IDS, một diễn đàn khác của giới trí thức có tâm huyết cũng bị xóa sổ đó là tờ Tia Sáng online, phiên bản điện tử của tờ Tia Sáng, thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam.
Nhận định của luật sư Lê Trần Luật
Nói cách khác, vụ đánh phá các trang web như Bauxite Việt Nam diễn ra trong bối cảnh mà tại Việt Nam, không gian tự do ngôn luận đã không được mở rộng, mà lại còn bị thu hẹp hơn, khiến giới trí thức càng khó bày tỏ những ý kiến của họ, như nhận định của luật sư Lê Trần Luật :
''Không gian tự do ngôn luận ngày càng bị thu hẹp lại. Điều đó ta có thể dễ dàng nhìn thấy qua các vụ xét xử những nhà bất đồng chính kiến, qua hành động đóng cửa các trang mạng, hoặc truy bắt các blogger. Không có một không gian để giớI trí thức và những ngườI khác nói lên chính kiến của mình. Một trong những điều kiện để chứng minh một chính quyền nhân dân, đó là cơ chế giám sát quyền lực của ngườI dân.
Tôi cho rằng ngườI dân chỉ có một công cụ duy nhất để kiểm soát quyền lực đó là phương tiện truyền thông, nhưng theo luật báo chí của Việt Nam cũng như qua thực trạng đang xảy ra, Nhà nước đã thâu tóm mọi phương tiện truyền thông. Ngoài sự quản lý chặt chẻ báo chí, còn có những hành động khác như cấm hoặc phá các trang web như talawas, Bauxite Việt Nam. Hay nói đúng hơn là họ muốn triệt tiêu những cơ chế giám sát quyền lực đối với chính quyền hiện nay. ''
Ý kiến đóng góp của nhà văn Nguyên Ngọc
Nhà văn Nguyên Ngọc, một nhà trí thức có nhiều ý kiến đóng góp đăng trên các trang mạng, đặc biệt về việc bảo vệ Tây Nguyên, về sự nghiệp giáo dục của đất nước, cũng thấy rằng những phương tiện để giới trí thức và người dân nói chung, bày tỏ chính kiến ngày càng ít đi :
''Tiếng nói đó không chỉ ở giới trí thức mà còn lan ra toàn dân, nên nó cũng có một tác dụng nhất định. Ví dụ như chuyện bauxite. Các dự án nay bị thu nhỏ lại, làm chậm lại và nếu có tiếp tục thì sẽ dừng lại ở mức độ nào đó, chứ không phải như dự kiến ban đầu. Có điều, những phương tiện để có thể nói được thì dần dần bị thu hẹp lại, bị hạn chế, bị chặn lại kiểu này kiểu khác .
Chẳng hạn như tờ báo của trí thức, tờ Tia Sáng. Người ta thường đọc báo này trên mạng thì trang web này bị đóng cửa. Rồi đến trang bauxite bị đánh sập lên sập xuống . Sập một lần, người đã đã khác phục lại, mấy hôm sau lại bị sập nữa. Như vậy, tình hình này là lùi chứ không tiến, càng ngày càng không tạo điều kiện, càng ngăn trở việc đóng góp ý kiến''.
Đánh giá của tiến sĩ Nguyễn Quang A
Về phần tiến sĩ Nguyễn Quang A, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển đã tự giải tán, cho rằng quyết định 97 của thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã làm mất đi một diễn đàn của giới trí thức Việt Nam :
''Quyết định 97 có một ảnh hưởng rất xấu với trí thức nói chung. Tuy rằng với tư cách cá nhân hoặc trong các viện nghiên cứu khác, họ có thể lên tiếng , nhưng họ mất đi một diễn đàn có tổ chức của các nhà trí thức. Đấy là một điểm không hay gì cả. Tuy nhiên, trong năm vừa qua, trí thức Việt Nam vẫn đã có những tiếng nói mạnh mẽ về các vấn đề của đất nước, như bauxite, điện hạt nhân hay các vấn đề chính trị xã hội khác. Những tiếng nói đó vẫn được cất lên bằng cách này hay cách khác. Báo chí Việt Nam có thể là không đăng, nhưng trên các trang thông tin như Bauxite Việt Nam hay các trang blog khác, những tiếng nói đó vẫn được cất lên. Tuy nhiên trong mấy ngày cuối năm, các trang thông tin đều bị đánh phá.
Tôi nghĩ là trong mọi thời đại, những tiếng nói phê phán của giới trí thức đều rất là quan trọng, bởi vì như thế những người nắm quyền quyết định phải suy gẫm thêm, phải tham khảo thêm, có thêm những luận cứ nhằm ra các quyết định có cân nhắc hơn, chuẩn xác hơn và điều đó chỉ có lợi cho phát triển đất nước. Trong mọi thời đại, chừng nào mà những ý kiến như thế bị gây trở ngại thì sự phát triển đều có vấn đề. Trong giai đoạn hiện nay, khi mà Việt Nam đang phải đối đầu với những thách thức lớn lao, ảnh hưởng đến vận mênh đất nước, tiếng nói của trí thức lại càng cần thiết.''
Quan điểm của giáo sư Nguyễn Huệ Chi
Lý giải về những hành động nhằm thu hẹp không gia tự do ngôn luận nói trên, giáo sư Nguyễn Huệ Chi nhận định trong một bài viết gởi riêng cho RFI :
''Bây giờ trí thức ở Việt Nam, ít ra là một bộ phận nào đó, mà ngày càng trở thành số đông, không còn khép mình trong cái khuôn tư duy được định sẵn, mà đã thật sự có một bước chuyển rõ rệt ở sự độc lập suy nghĩ. Họ thấy rằng, có nói tiếng nói độc lập thì mình mới còn giữ được tư cách trí thức, "nói theo" thì lập tức đánh mất mình. Đấy chính là cái bi và hài của một giai đoạn lịch sử, và giai đoạn lịch sử này báo hiệu một hiện tượng không bình thường, có thể gọi là giai đoạn thức tỉnh của trí thức, trước mọi hiện thực ngang trái và đầy mâu thuẫn đang phơi bày ngày một thêm lộ liễu. Nhưng không chỉ có giới trí thức, những nhà cách mạng lão thành lên tiếng còn mạnh hơn nhiều. Họ nói thẳng là dân tộc và đất nước mới là trên hết, chứ chẳng còn cần những thứ như họ nghĩ trước đây.
Về phía những người đang điều hành các cấp, tất nhiên không phải tất cả, hình như cũng bắt đầu bộc lộ một sự giảm sút lý tưởng, một sự mất tự tin nào đấy, cho nên họ đối phó với trí thức bằng biện pháp không nhẹ nhàng như trước, có khi là những đòn đánh khá mạnh để chặn tiếng nói của trí thức lại, không còn muốn để trí thức phản biện đàng hoàng, nhất là về những vấn đề nhạy cảm liên quan mật thiết đến lợi và quyền cá nhân hoặc "tập đoàn lợi ích". Nhưng do vẫn bị ràng buộc bởi nhiều thứ, kể cả những quan hệ quốc tế mà họ không thể làm ngơ, chẳng hạn hiệp ước WTO, hay sợ gây mất lòng tin dây chuyền, thành thử nhiều khi người ta phải làm những chuyện đối phó này một cách kín đáo (có khi mượn tay luật pháp như vụ bà Ba Sương, có khi mượn một đám người hung hăng chỉ đâu đánh đấy, như nhiều vụ mà chỉ cần ngẫm lại một chút đều có thể luận ra). Và nếu có xảy ra chuyện gì thì coi như họ không có trách nhiệm gì cả.
Ai chẳng biết quyết định 97 là một hình thức đối phó - nhưng rất gượng - với tiếng nói uy tín của Viện IDS. Cũng vậy, tự nhiên một loạt trang mạng bị đánh sập, trong đó có Bauxite Việt Nam là một tiếng nói chân thành, không hề khuất tất, là điều khiến nhiều người không khỏi nghi ngờ, mặc dù về phía chúng tôi, những người hàng ngày dồn tâm sức cho nó thì không biết và cũng vẫn không dám khẳng định chúng tôi "lâm nạn" do đâu. Tôi nghĩ, so với những thế hệ đi trước, bản lĩnh của những người cầm trịch hôm nay đã tỏ ra yếu hơn, nghĩa là không đủ sức khẳng định chân lý và sẵn sàng đối diện với chân lý với tất cả sự vô tư, trong sáng của những người lĩnh nhận trọng trách vì đất nước. Tất nhiên, đây cũng mới là ý nghĩ cá nhân, có thể còn mang tính cảm tính của tôi.''
Tình trạng tự do ngôn luận ngày càng bị bóp nghẹt ở Việt Nam cũng đã khiến các nhà tài trợ quốc tế lên tiếng chỉ trích, bởi vì đối với họ, điều này sẽ làm cản trở sự phát triển của Việt Nam. Những lời chỉ trích này đã được nêu lên tại Hội nghị nhóm tư vấn các nhà tài trợ vào đầu tháng 12 vừa qua.
Theo lời đại sứ Thụy Điển, ''chính phủ Việt Nam phải cho phép báo chí giám sát các cơ quan quyền lực. Các tổ chức phi chính phủ phải được khuyến khích để tham gia giám sát'', để có thể giúp Việt Nam đạt mục tiêu trở thành một nước công nghiệp phát triển vào năm 2020. Về phần đại sứ Canada yêu cầu chính phủ Việt Nam phải bảo đảm là '' mọi quy định luật lệ mới về các tổ chức xã hội dân sự và báo chí đều phải tạo điều kiện tốt hơn cho người dân tham gia vào sự phát triển của đất nước, thay vì đặt ra thêm những hạn chế mới''.
Tạp chí Việt Nam 28.12.09
No comments:
Post a Comment