Kinh tế Iran trong “trận bão toàn diện”
Jon Lyne, phóng viên đài BBC, Tehran
Nguồn: Iran economy facing 'perfect storm'
Lê Thanh Tùng dịch
07-12-2008
http://www.dcvonline.net/php/modules.php?name=News&file=article&sid=5783
Ba năm qua, ông ta là một tổng thống may mắn
Từ trước đến nay, mọi sự xem như rơi vào con đường may mắn cho tổng thống Iran Mahmoud Ahmadinejad.
Các nước trên thế giới không đồng ý với nhau về cách đối phó với chương trình nguyên tử của Iran, việc Do Thái đánh Li Băng một cách thiếu hiệu quả năm 2006 đã đem lại sự ủng hộ cho nhóm Hezbollah và tổng thống Iran, và việc Iran may mắn bắt sống một nhóm thủy thủ Anh Nhưng đến nay, vận may của ông ta dường như đã đổi chiều. Thực tế là trong vào tháng sắp tới đây, Iran sẽ phải đối phó với một “cơn bão toàn diện”.
Ngân sách thâm thủng
Việc tính toán ở đây khá đơn giản. Cứ mỗi một đồng trên giá một thùng dầu thô, Iran kiếm được một tỉ đô la mỗi năm.
Trong mấy tuần và tháng vừa qua (bài này viết vào tháng 10, 2008), giá dầu thô của Iran đã sụt xuống từ 50 đô la đến 60 đô la mỗi thùng.
Người lãnh đạo Ngân hàng Trung Ương Iran báo động là thu nhập quốc gia sẽ bị sụt giảm 54 tỉ đô la, tương đương một nửa số thu nhập nhờ xuất cảng dầu, chiếm một phần lớn trong tổng số số tiền mà Iran xuất cảng và ngân sách chính phủ.
Hãng Petropars, một công ty được Công Ty Dầu Hỏa Quốc Gia Iran (National Iranian Oil Company, NOIC) bảo trợ, đã loan báo là có thể tuyên bố phá sản.
Hậu quả của việc giá dầu xuống là Iran sẽ bị thiếu hụt ngân sách. Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (International Monetary Fund, IMF) tuyên bố hồi tháng Tám vừa qua là Iran sẽ bị thiếu hụt ngân sách nếu giá dầu xuống dưới 75 đô la một thùng.
Tổng thống Ahmadinejad sẽ phải chọn lựa hoặc là cắt giảm chi tiêu hoặc là in thêm tiền. Nhưng với lạm phát trên 25% hiện nay và tỉ lệ thất nghiệp vào khoảng 10%, cả hai giải pháp đều không hấp dẫn chút nào.
Lo lắng về bầu cử
Vấn đề thực khó xử cho tổng thống là sự thiếu hụt ngân sách sẽ xảy ra vài tháng ngay trước khi ông ra tranh cử vào tháng Sáu năm tới.
Tổng thống Ahmadinejad đang thực hiện kế hoạch thay thế sự trợ giá của chính phủ trên các mặt hàng nhu yếu phẩm bằng cách phát tiền mặt cho người dân nghèo. Đây là giải pháp mà mọi nhà kinh tế chính thống đều cho là hay, nhưng giải pháp này đang lâm vào thế kẹt.
Khoảng thời gian lúc chấm dứt việc chính phủ trợ giá cho nhu yếu phẩm và lúc chính phủ bắt đầu phát tiền cho dân nghèo xảy ra ngay trước khi bầu cử tiến hành.
Như thế, dân nghèo tại Iran sẽ sung sướng đi bầu với túi có rủng rỉng tiền, và dĩ nhiên là sẽ nhớ ơn ông tổng thống. Nhưng sự việc trở nên khó khăn khi chính phủ không còn tiền để phát cho dân.
Ở thời điểm này, các xứ khác có thể nghĩ đến việc tăng thuế để chính phủ có thêm tiền mà phát cho dân, nhưng việc tăng thuế có cái hại của nó.
Chính phủ đã từng thử tăng thuế trị giá gia tăng 3% trên một số mặt hàng và việc này đã gây ra làn sóng lãng công phản đối trong giới thương nhân, ở Iran gọi là bazaaris, tại thủ đô Tehran và các thành phố lớn.
Giới bazaaris đã từng đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của cuộc Cách Mạng Hồi Giáo năm 1979. Vai trò và quyền lực của họ tại Iran thật là đáng nể. Như vậy họ không phải là nhóm người mà nhà nước muốn làm cho phật ý. Vì thế món thuế này bị nhà nước bãi bỏ ngay.
Bị đe dọa cấm vận
Tình hình thế giới cũng đang đe dọa đến Iran.
Iran đã dám đối đầu với thế giới qua việc duy trì chương trình nguyên tử, lúc đó giá dầu hỏa cao là một bảo đảm cho chính sách của Iran.
Lúc giá dầu ở mức gần 150 đô la một thùng, Iran biết là thế giới sẽ chẳng dám làm cho giá dầu cao hơn khi đưa ra các biện pháp cấm vận nghiêm trọng, còn việc dùng quân sự mà giải quyết thì lại càng xa vời hơn nữa. Nhưng tình hình xem ra đã khác.
Thứ khí giới lợi hại mà Mỹ và Châu Âu có trong tay của họ bây giờ là có thể hạn chế số dầu hỏa bán cho Iran.
Nếu Nga dùng quyền phủ quyết để ngăn chặn quyết định của Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc thì các nước Mỹ và Châu Âu có thể đơn phương hành động hoặc cùng nhau hành động.
Thật là lạ lùng, một nước giàu về tài nguyên dầu hỏa lại bị lệ thuộc vào việc nhập cảng dầu chỉ vì thiếu khả năng lọc dầu.
Ít ra với vụ khủng hoảng tín dụng thì điều này có nghĩa là khoản tiền hàng tỉ đô la để đầu tư vào ngành dầu khí của Iran có thể không có nữa.
Chính phủ Iran đã phản ứng ngay tức khắc bằng cách kêu gọi tăng giá dầu.
Một cuộc họp khẩn cấp của liên minh các nước xuất cảng dầu, OPEC, thứ sáu vừa qua, 24 tháng 10, 2008, đã đề nghị giảm sản xuất 2 triệu rưởi thùng dầu mỗi ngày.
Nói một cách lý tưởng thì Iran muốn giá dầu ở mức 100 đô la một thùng. Nhưng thực tế thì hy vọng giá có thể giữ ở mức ổn định từ 70 đến 80 đô la một thùng.
Câu hỏi mà mọi người hiểu biết về tình hình Iran đặt ra là: con số thần diệu đó là bao nhiêu? Iran cần giá dầu là bao nhiêu để khỏi bị chết chìm ?
Dù câu trả lời chính xác là bao nhiêu chăng nữa thì xem chừng ra càng ngày vận may của tổng thống Ahmadinejad càng bỏ đi xa.
------------------------------------
Bình luận:
Đó là bài viết vào tháng mười, năm 2008. Nay là tháng 12 năm 2008.
Giá dầu lúc đó vào khoảng 70 đến 80 đô la một thùng. Vào cuối tháng 11, năm 2008, giá dầu đã xuống 46 đô la một thùng trên thế giới. IMF cho rằng Iran cần giá dầu ở khoảng 75 đô la một thùng để có đủ ngân sách mà chi dùng.
Trong bài trên chỉ nói đến số tiền mà chính phủ Iran dùng để trợ giá cho nhu yếu phẩm nhưng ngoài ra chính phủ Iran còn dùng tiền xuất cảng dầu để tài trợ cho các nhóm vũ trang thuộc phe Hồi Giáo Shia như Hezbollah ở Liban, Hamas ở Palestine và dùng để chế tạo vũ khí, để tài trợ cho chương trình nguyên tử.
Với giá dầu ở mức 46, 47 đô la một thùng thì điều chắc chắn là Iran sẽ thiếu hụt ngân sách. Nếu chính phủ Iran cắt việc trợ giá nhu yếu phẩm mà không phát tiền cho dân nghèo thì dân nghèo sẽ không đủ tiền để mua giá thực phẩm tăng vọt khi chính phủ bỏ trợ giá. Việc này sẽ gây bất bình trong giới người nghèo, có thể sinh ra các cuộc biểu tình, gây bất ổn cho xã hội, thậm chí có thể làm sụp đổ chế độ.
Liêu Iran có thể cắt ngân sách cho quân sự nghĩa là bỏ rơi việc cung cấp khí giới tiền bạc cho các nhóm Hezbollah, Hamas và ngưng một số chương trình chế tạo hỏa tiễn, máy bay để đổi lấy việc tránh cho giới nghèo bất bình nổi loạn?
Bài do tác giả gởi đến. DCVOnline biên tập và minh hoạ.
No comments:
Post a Comment