Đôi điều về Di chúc của
Hồ Chí Minh nhân dịp Quốc Khánh 2/9
Bùi Văn Phú
Gửi cho BBC News Tiếng Việt từ Berkeley,
California
2 tháng 9 năm 2025
https://www.bbc.com/vietnamese/articles/c741434v7jpo
Ngày 2 tháng Chín 1945 là ngày Chủ tịch Hồ
Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, Hà Nội, khai sinh
ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Các lãnh đạo Đảng Lao động Việt Nam bên linh
cữu Hồ Chí Minh vào năm 1969
Năm 1969, ông Hồ qua đời, đúng vào Ngày Quốc
khánh 2/9 nên lãnh đạo Hà Nội đã "cho ông sống thêm một ngày", vì thế
trên các văn kiện của Đảng Lao động lúc bấy giờ, ông Hồ được xem như chính thức
sinh ngày 19/5/1890, mất ngày 3/9/1969, hưởng thọ 79 tuổi.
Trong sách tiếng Anh mang tên President
Ho Chi Minh's Testament - Appeal and Last Tribute of the Central Committee of
the Vietnam Workers' Party do Foreign Languages Publishing House xuất
bản năm 1969 đã có bản dịch tiếng Anh của văn bản được Bộ Chính trị cho phổ biến
trong ngày 3/9/1969 về sự ra đi của ông Hồ, có đoạn mở đầu (tạm dịch ra tiếng
Việt):
"Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động
Việt Nam vô cùng đau buồn báo tin cùng các đồng chí, chiến sĩ và đồng bào toàn
quốc và kiều bào hải ngoại:
Đồng chí Hồ Chí Minh
Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lao động
Việt Nam
Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
sau một thời gian ốm bệnh và qua một cơn đau
tim nghiêm trọng đã từ trần lúc 9 giờ 47 phút sáng ngày 3/9/1969 tại Hà Nội."
Cũng trong sách này, lãnh đạo Hà Nội chỉ cho
in một trang viết tay bản di chúc, được chính ông Hồ chỉnh sửa lần cuối vào này
10/5/1969. Còn lại nội dung toàn bản viết tay di chúc không được phổ biến khi
đó.
Sáu năm sau ngày Hồ Chí Minh qua đời, Lê Duẩn,
người kế vị, đã hoàn thành di nguyện của ông: "Cuộc chống Mỹ cứu nước của
nh/zân ta zù fải kinh qua zan khổ hy sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi
hoàn toàn," khi Hoa Kỳ hoàn toàn rút lui khỏi Việt Nam và chính quyền Sài
Gòn sụp đổ vào ngày 30/4/1975.
Một năm sau, hai miền Nam Bắc được thống nhất
dưới quốc hiệu Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.
Tuy nhiên, một đất nước thống nhất dưới sự
cai trị của Đảng Cộng sản đã khiến hàng triệu người phải bỏ quê hương ra đi, điều
chưa bao giờ có trong lịch sử, và họ là người từ cả ba miền Nam, Trung, Bắc.
Tổng Bí thư Lê Duẩn, người kế vị Hồ Chí Minh,
qua đời ngày 10/7/1986. Đại hội 6 của Đảng Cộng sản Việt Nam cuối năm 1986 đưa
Nguyễn Văn Linh lên thay. Sau 10 năm kiệt quệ vì thất bại của các kế hoạch năm
năm theo mô hình kinh tế xã hội chủ nghĩa và bị cô lập sau cuộc tấn công vào
Campuchia, Hà Nội chủ trương "đổi mới" từ năm 1987 và đã phát động cải
cách kinh tế, cho phép kinh tế nhiều thành phần, mở cửa giao thương với phương
Tây, cởi trói văn nghệ.
Năm 1989, Hà Nội quyết định công bố toàn văn
di chúc ông Hồ để lại, được viết từ năm 1965 và được chính ông Hồ chỉnh sửa nhiều
lần, theo những tài liệu của Vũ Kỳ, thư ký riêng của Hồ Chí Minh, đưa ra. Cùng
lúc, ngày mất của ông Hồ cũng được chính thức sửa lại là 2/9/1969.
Bài viết Vì sao sau 20 năm, bản Di
chúc của Bác Hồ mới được xuất bản? của Văn Hồng đăng trên trang mạng VOV của Đài
Tiếng nói Việt Nam ngày 21/5/2019 ghi lại phát biểu của Tiến sĩ Lưu Trần
Luân, người trực tiếp tham gia công tác in ấn toàn bộ di chúc:
"Di chúc của Bác đã được công bố một phần
ngay sau khi Bác mất, đến giữa năm 1989, đồng chí Vũ Kỳ - thư ký riêng của Bác
chuẩn bị trong nhiều năm thì quyết định gửi bản thảo Bác Hồ viết Di chúc, kể lại
quá trình Bác viết Di chúc từ năm 1965 cho đến năm 1969 đến Nhà xuất bản Sự thật
lúc đó. Tác phẩm này có rất nhiều điểm mới, kể lại quá trình Bác Hồ viết Di
chúc từ bao giờ, đến khi công bố cuốn sách. Như vậy, người ta hiểu Di chúc của
Bác không chỉ có đoạn công bố như năm 1969. Vì vậy, trong không khí đổi mới, Bộ
Chính trị quyết định công bố toàn văn Di chúc và ra một Chỉ thị để học tập và
làm theo Di chúc của Bác."
Cũng theo Tiến sĩ Luân, Nhà xuất bản Sự Thật
và Nhà máy in Tiến Bộ đã được giao công tác in ấn và đã cho phát hành tập
sách Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào tháng 8/1989 với số
in 100.000 bản.
Sau khi toàn bộ bản di chúc được công bố, có
hai điều mà trước đó người dân chưa được biết, đó là việc ông Hồ muốn miễn thuế
một năm cho nông dân và thi hài được thiêu và tro đem chôn trên ba miền đất nước.
·
Về việc miễn thuế cho nông dân, ngày
28/12/1989, Quốc hội khóa 8, tại kỳ họp thứ 6, đã thông qua một nghị quyết làm
theo di chúc, với nội dung: "Miễn thuế nông nghiệp một năm cho các hợp tác
xã, tập đoàn sản xuất và các hộ nông dân, thực hiện trong hai năm 1990 và 1991,
mỗi năm miễn 50% số thuế ghi thu."
·
Việc đem thiêu thi hài, di chúc để lại ghi:
"Tôi yêu cầu thi hài tôi được đốt đi, tức là 'hỏa táng'… Tro thì chia làm
3 phần, bỏ vào ba cái hộp sành. Một hộp cho miền Bắc. Một hộp cho miền Trung. Một
hộp cho miền Nam. Đồng bào mỗi miền nên chọn 1 quả đồi mà chôn hộp tro
đó…". Cho đến nay Bộ Chính trị chưa làm.
Trong những năm qua đã có một số ý kiến yêu cầu
lãnh đạo thực hiện điểm thứ 2, điển hình là của ông Nguyễn Đình Bin, cựu thứ
trưởng ngoại giao.
Năm 2019, vào dịp Quốc khánh lần 74 và húy nhật
thứ 50 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông Bin đã gửi tâm thư yêu cầu Bộ Chính trị thực
hiện ý nguyện đem thi hài đi thiêu và đề nghị làm một hình sáp ông Hồ thay vào
để trong lăng. Trong một tâm thư phổ biến năm nay (2025), ông Nguyễn Đình Bin
cũng nhắc lại yêu cầu thi hành di chúc của ông Hồ.
Đến nay Đảng Cộng sản Việt Nam vẫn chưa thực
hiện di nguyện "hỏa táng" mà ông Hồ Chí Minh đã viết trong di chúc
Năm 2000, tôi đã vào thăm lăng. Hai lần về Hà
Nội trong những năm trước đó, tôi đã không vào vì những lý do chủ quan cũng như
khách quan.
Hồ Chí Minh là một nhân vật lịch sử của Việt
Nam thì tôi muốn vào thăm di tích này cũng là chuyện bình thường, như tôi đã
thăm khu tưởng niệm của lãnh đạo nhiều nước trên thế giới, như Abraham Lincoln,
Thomas Jefferson ở Mỹ, Tưởng Giới Thạch ở Đài Loan hay Kwame Nkrumah ở Ghana.
Lần đầu tiên, khi ngồi trong công viên cạnh
Chùa Một Cột nghe mấy em thí sinh thi vào đại học nói chuyện với nhau, một em
nói đến đây thì vào lăng xin cho thi đỗ, trong khi một em khác đáp lại là vào
chùa xin chứ vào lăng thì "đen lắm". Nhà tôi nghe chuyện, không muốn
thăm lăng nữa.
Lần khác đến Hà Nội trong thời gian ban quản
lý đang có công tác bảo trì thi hài thường niên nên lăng đóng cửa.
Năm 2000, vợ chồng tôi cùng hai con theo đoàn
du khách vào thăm. Ra khỏi lăng, nhà tôi hỏi xác ông Hồ nằm đó là thật hay giả.
Tôi không có câu trả lời. Tôi đã viết về chuyện này trong bài Một lần
vào thăm đăng trên talawas.org vào ngày 2/9/2005.
Việt Nam đang diễu binh mừng 80 năm Cách mạng
Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
Từ ngày công bố toàn bộ các văn bản Di chúc của
Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã nhiều lần các cơ quan nhà nước tổ chức hội thảo, học tập
về nội dung cũng như tinh thần được thể hiện trong di chúc, từ đạo đức cách mạng;
sự đoàn kết, xây dựng chỉnh đốn trong Đảng; giáo dục thanh thiếu niên, hỗ trợ
nông dân, bảo vệ phụ nữ, trẻ em; sức mạnh dân tộc cho đến giá trị nhân văn,
quan hệ quốc tế, phát triển khoa học kỹ thuật và cho rằng đó là những tư tưởng
của một "thiên tài".
Năm 2009, Học viện Chính trị (Bộ Quốc phòng)
đã tổ chức hội thảo khoa học chủ đề "Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh -
Giá trị lịch sử và hiện thực" với sự tham gia của rất nhiều cán bộ, giảng
viên, nhà khoa học trong và ngoài học viện. Sau hội thảo, 58 bài tham luận,
nghiên cứu đã được chọn đưa vào tập sách mang cùng tên chủ đề hội thảo và được
Nhà xuất bản Quân đội Nhân dân phát hành.
Bài viết của Đại tá, Thạc sĩ Nguyễn Đình Huệ
với nhan đề Tăng cường giáo dục, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống
của người cán bộ, đảng viên theo Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh đăng
trong tập sách ghi trên có những đoạn:
"Vì Đảng, vì dân mà đấu tranh quên mình,
gương mẫu trong mọi việc. Ra sức học tập chủ nghĩa Mác-Lênin, luôn luôn dùng tự
phê bình và phê bình để nâng cao tư tưởng và cải tiến công tác của mình và cùng
đồng chí mình tiến bộ…"
"Đảng còn có những yếu kém chưa được khắc
phục: một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái về đạo đức, lối sống, tệ
quan liêu, tham nhũng, lãng phí có chiều hướng gia tăng, làm giảm sút lòng tin,
tổn thương mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân, hạ thấp sức chiến đấu và vai trò
lãnh đạo của Đảng."
Đại tá Nguyễn Đình Huệ là chính trị viên Hệ
Quốc tế của Học viện Chính trị và đó là những gì ông viết năm 2009 (tr.372).
Mười lăm năm sau, tình hình tham nhũng hối lộ
của cán bộ, đảng viên ngày càng lan tràn trong các cơ quan nhà nước. Chiến dịch
"đốt lò" nhằm diệt tham nhũng của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
trong một thập niên qua đã cách chức nhiều ủy viên trong Bộ Chính trị, nhiều bộ
trưởng, thứ trưởng, bí thư tỉnh ủy bị kỷ luật và kết án tù, qua những vụ việc
nghiêm trọng như trong những vụ tham nhũng, hối lộ liên quan đến Tập đoàn Dầu
khí Việt Nam, kit test Covid, chuyến bay giải cứu, hay các dự án quy hoạch phát
triển, các giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, dược phẩm ảnh hưởng trực tiếp và
lâu dài tới đời sống và sinh mạng của dân.
Hồ Chí Minh là người yêu nước, thương dân, đứng lên đấu
tranh cho dân Việt thoát ách nô lệ thực dân, gông cùm đế quốc, hay ông là người
đã đem chủ thuyết Mác-Lê áp đặt lên dân tộc?
Trong di chúc được ông sửa lần chót ngày
10/5/1969, hơn ba tháng trước khi chết, ông không nhắc gì đến vua, anh hùng hay
danh tướng trong sử Việt mà chỉ có tên ba nhân vật nước ngoài:
"Ông Đỗ Fủ là người làm thơ rất nổi tiếng
ở Trung Quốc, đời nhà Đường, có câu rằng 'nhân sinh thất thập cổ lai hy' ngĩa
là 'người thọ 70, xưa nay hiếm'…"
"Nhưng ai mà đoán biết tôi còn fục vụ
C.M., fục vụ Tổ quốc, fục vụ nh/zân được bao lâu nữa?"
"Vì vậy, tôi để sẵn mấy lời này, fòng
khi tôi sẽ đi gặp các cụ Cac Mac, cụ Lênin và các vị C.M khác, thì đồng bào cả
nước, đ.chí trong đảng và bầu bạn khắp nơi đều khỏi cảm thấy đột ngột."
Trích dẫn trên ghi lại đúng như cách viết tay
chữ Việt với "f", "z" trong di chúc ông Hồ để lại.
Như thế, có thể nhận định rằng cho đến cuối đời,
Hồ Chí Minh vẫn trung thành với chủ thuyết Mác-Lê, đã là ánh sáng soi đường cho
ông từ khi còn trẻ, bôn ba nước ngoài và tin rằng đó là con đường sẽ giúp giải
phóng đất nước thoát ách đô hộ của thực dân Pháp và sau đó đánh đuổi đế quốc Mỹ.
Nhưng hệ quả là sự cai trị của cộng sản, theo
xã hội chủ nghĩa Mác-Lê, nên Việt Nam trong nửa thế kỷ qua vẫn thụt lùi so với
nhiều quốc gia trong khu vực trên nhiều mặt, trong khi đất nước phong phú nguồn
lực thiên nhiên và không thiếu nhân tài, vì đối với đoàn viên và thanh niên,
theo di chúc thì "Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ,
đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa 'hồng' vừa
'chuyên'…" (Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Ban Chấp hành Trung
ương - Đảng Cộng sản Việt Nam, 1989, tr.36)
Trong hàng chục năm qua, Đảng Cộng sản Việt
Nam đã chủ trương thực hiện theo di chúc Hồ Chí Minh và học tập tấm gương, đạo
đức, phong cách Hồ Chí Minh
Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản đã hoàn tất sứ mạng
lịch sử khi thống nhất đất nước. Di chúc ông để lại đến nay có nhiều bất cập với
thời đại.
Cũng như cụm từ: "Độc lập - Tự do - Hạnh
phúc" chính thức ra đời từ ngày 2/9/1945 hay câu nói của Hồ Chí Minh:
"Không có gì quí hơn Độc lập, Tự do" thì đến nay vẫn chỉ là khẩu hiệu
để treo trong cơ quan, trên đường phố, in trong sách, trên các văn bản, vì Việt
Nam nay còn lệ thuộc vào Trung Quốc, từ sau hội nghị Thành Đô 1990 tại Tứ
Xuyên, liên kết hai nước vào con đường xã hội chủ nghĩa, và dân Việt vẫn chưa
thực sự được tự do.
Sau gần bốn thập kỷ đổi mới kinh tế, trao đổi
thương mại với thế giới, Việt Nam đã có những thành tựu phát triển nhất định: hạ
tầng được nâng cấp, nhiều khu đô thị được thành hình, mức sống của dân được
nâng cao, du lịch phát triển thu hút hàng triệu du khách quốc tế. Nhiều người
Việt đã có cơ hội du lịch nước ngoài. Hàng vạn sinh viên Việt du học tại các nước
tiến bộ ở châu Âu, Mỹ, Úc.
GDP tính theo đầu người của Việt Nam năm 1990
là 100 USD, năm 2024 là 4.700 USD, theo tài liệu của Ngân hàng Thế giới.
Đại hội 14 của Đảng Cộng sản Việt Nam sắp diễn
ra. Có nên hy vọng vào Tổng Bí thư Tô Lâm sẽ mở ra "kỷ nguyên mới" với
những cải cách chính trị đưa đất nước vào lộ trình dân chủ hóa? Để cho người Việt,
trí thức cũng như nông dân, không còn tìm cách ra đi, nhà nước không còn phải
xuất khẩu lao động mà có công việc cho dân trong các hãng xưởng của người Việt
trên quê hương mình.
Và hai mươi năm sau, kỷ niệm 100 năm Quốc
khánh (2/9/1945-2045), thế giới sẽ không chỉ biết đến Việt Nam qua "phở",
"bánh mì", "áo dài", "Hạ Long Bay" hay "Huế",
"Hội An", mà người Việt khắp năm châu có thể hãnh diện với bạn bè khắp
nơi qua những sản phẩm công nghệ cao "Made in Vietnam" cùng nhiều nét
văn hóa, nghệ thuật đậm đà bản sắc, để Việt Nam vươn mình thành rồng châu Á,
sánh vai cùng Nhật Bản, Hàn Quốc.
--------------------
·
Tác giả là giảng viên đại
học cộng đồng và là một nhà báo tự do từ vùng Vịnh San Francisco, California,
Hoa Kỳ.
---------------
Tin liên quan
·
Việt Nam: Năm câu chuyện
về Hồ Chủ tịch mà bạn có thể chưa biết
2 tháng 9 năm 2022
·
Ông bà Trịnh Văn Bô và
căn nhà niềm tin trao cho Cách mạng
17 tháng 11 năm 2017
·
50 năm kết thúc
chiến tranh: Cuộc tranh luận chưa dứt giữa Phan Châu Trinh và Hồ Chí
Minh
18 tháng 6 năm 2025
·
50 năm sau chiến
tranh, Việt Nam đã thực sự có tự do, dân chủ?
31 thán 5 năm 2025
·
50 năm kết thúc
chiến tranh: Hiểu về tính đa dạng của lịch sử và của nhau
28 tháng 4 năm 2025
·
Hồ Chí Minh: Tư liệu về
thời gian ở Quảng Tây
19 tháng 5 năm 2023
No comments:
Post a Comment