Cưỡng chế nghĩa vụ
quân sự đang khiến người Ukraine căng thẳng
Paul Hockenos
| Foreign Policy
Nguyễn
Thị Kim Phụng biên dịch | Nghiên
Cứu Quốc Tế
Ukraine
đang rất cần nhân lực ở tiền tuyến – nhưng người dân nước
này đang tuyệt vọng mong chờ một giai đoạn nghỉ ngơi.
Ở
Ukraine ngày nay, không có chủ đề nào gai góc hơn chủ đề nghĩa vụ quân sự bắt
buộc. Rất ít người muốn nói về nghĩa vụ quân sự một cách công khai, và những
người đàn ông trong độ tuổi nghĩa vụ quân sự, từ 25 đến 60 tuổi, thì đặc biệt
kín tiếng. “Nó quá nhạy cảm. Tôi hy vọng anh hiểu,” một người đàn ông nói với
tôi khi nhắc đến nhiều gia đình trong số bạn bè của anh, những người có con
trai, anh em trai, và cha đang ở mặt trận hoặc đã hy sinh ở đó. Một số người lo
sợ rằng việc lên tiếng có thể khiến Bộ Quốc phòng gửi cho họ một lá thư thông
báo về việc nhập ngũ. Hoặc tệ hơn, họ có thể bị các sĩ quan tuyển quân trên đường
phố bắt giữ một cách ngẫu nhiên và nếu giấy tờ của họ chứng minh họ đủ điều kiện
phục vụ, họ sẽ bị đưa thẳng đến trại huấn luyện tân binh.
VIDEO
:
Cưỡng chế
nghĩa vụ quân sự đang khiến người Ukraine căng thẳng
https://www.youtube.com/watch?v=UHU-gpad6Ho
Hồi
đầu tháng 10, Marco, một nhà phân tích năng lượng người Ukraine yêu cầu giấu
tên, cho biết anh rể của mình, một chuyên gia công nghệ thông tin, đã bị cảnh
sát giao thông chặn lại trên một con đường gần Kyiv. Nhưng các cảnh sát này
không chỉ có một mình. Nhân viên Bộ Quốc phòng được phân công vào bộ phận tuyển
quân đã đi cùng họ. Họ yêu cầu được xem “hồ sơ quân sự” của người đàn ông 30 tuổi
này, nó là một loại hồ sơ do bộ cấp, có chứa tất cả dữ liệu liên quan đến nghĩa
vụ quân sự, chẳng hạn như tuổi tác, tình trạng nghề nghiệp, và tình trạng sức
khỏe. Tất cả nam giới Ukraine từ 18 đến 60 tuổi đều phải có một hồ sơ như thế.
Người anh rể này không có giấy tờ chứng minh đã khám sức khỏe định kỳ hàng năm,
và vì thế, anh đã được đưa đến một phòng khám y tế địa phương, khám sức khỏe
trong hai giờ, rồi ngày hôm sau được đưa thẳng đến một trại huấn luyện bên
ngoài Kyiv.
Trong
cuộc trò chuyện của chúng tôi, Marco liên tục lắc đầu tỏ vẻ không thể tin nổi.
Anh rể tôi không phải là mẫu người mà lực lượng vũ trang cần ở mặt trận, anh
nói. Nếu không có những chuyên gia như anh ấy, nền kinh tế của Ukraine sẽ bị
đình trệ.
Sau
gần ba năm bị tấn công liên tục, người dân Ukraine đã trở nên mệt mỏi với cảnh
thiếu thốn hàng ngày, và rộng hơn là với thảm kịch của một cuộc chiến mà họ cho
rằng đáng lẽ phải kết thúc sớm hơn, nhưng vẫn chưa thấy hồi kết. Nhiều người
không hài lòng với lệnh gọi nhập ngũ – và những phương pháp gọi nhập ngũ có
tính xâm phạm – và cũng không hài lòng với một thay đổi về thuế gần đây khi thu
nhập của họ bị đánh thuế quân sự 5%, tăng từ 1,5%, để cung cấp cho lực lượng vũ
trang.
“Ai
nấy đều sợ – điều đó cũng dễ hiểu,” Ivona Kostyna, giám đốc của tổ chức phi
chính phủ Veteran Hub, chuyên cung cấp và hỗ trợ các dịch vụ cho cựu chiến
binh, cho biết. “Anh phải nhớ rằng không có một người nào ở đất nước này mà cuộc
sống của họ chưa bị đảo lộn vì chiến tranh.” Kostyna cho rằng việc mở rộng chế
độ nghĩa vụ quân sự và mức thuế mới là cần thiết, nhưng cảnh báo không nên xem
nhẹ sự hy sinh mà những biện pháp này đòi hỏi.
Việc
lực lượng Ukraine bị dàn mỏng trên tuyến đầu ở phía đông và phía nam – và kể từ
tháng 8 là ở Nga – không phải là bí mật, và nhân lực mới là điều rất cần thiết.
Một số đơn vị bộ binh đã chiến đấu với các cuộc tấn công liên tục của Nga từ
các chiến hào kể từ mùa xuân năm 2022, khi cuộc xâm lược toàn diện bắt đầu – và
một số đơn vị còn chiến đấu lâu hơn thế – mà không có thời gian nghỉ ngơi phù hợp.
Lực lượng vũ trang của Ukraine không có thủ tục giải ngũ, nên về cơ bản điều đó
khiến nhập ngũ trở thành một tấm vé một chiều: một điều kiện không công bằng với
những người ở chiến trường và cũng không hấp dẫn đối với những dân thường đang
cân nhắc việc nhập ngũ.
Ngược
lại, Nga có dân số gấp ba lần rưỡi Ukraine, và tổng số quân nhân đang tại ngũ của
nước này là khoảng 1,5 triệu người, so với khoảng 900.000 người của Ukraine (dù
các ước tính có thể khác nhau). Và tính đến tháng 10, quân đội Triều Tiên – hiện
có khoảng 3.000 người – đang hỗ trợ người Nga trên chiến trường và tạo thêm một
bước ngoặt mới cho cuộc chiến. Chính phủ Ukraine cho biết 12.000 lính Triều
Tiên đang được đào tạo tại Nga. Rõ ràng, người Nga cũng đang phải vật lộn để lấp
đầy hàng ngũ của mình.
Cho
đến gần đây, Ukraine đã thận trọng hơn kẻ thù của mình về việc chi viện cho các
đơn vị đã kiệt sức và suy yếu, dù những người đàn ông dưới 60 tuổi đã bị cấm rời
khỏi Ukraine kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Bản chất của chế độ nghĩa vụ quân sự
đang được tranh luận sôi nổi, với một số người ủng hộ mô hình nghĩa vụ bắt buộc
như của Israel, trong khi những người khác ủng hộ một hệ thống hoàn toàn tự
nguyện như ở Mỹ. Vào tháng 4, Kyiv đã hạ độ tuổi động viên từ 27 xuống 25 – đồng
thời giảm bớt các trường hợp được miễn nhập ngũ. Các khoản tiền tưởng cho lính
tình nguyện đã được tăng lên và một chiến dịch truyền thông mới đã được phát động.
Khắp
nơi ở Kyiv – trên các biển quảng cáo, dọc theo các con phố, trong tàu điện ngầm
và tàu lửa, và cả trong các quán cà phê và quán bar đông đúc – các tấm biển của
Bộ Quốc phòng đang vẫy gọi những người trẻ tuổi. “Nhiều vị trí, tùy theo kinh
nghiệm và sở thích của bạn,” đây là nội dung của một trong những quảng cáo như
vậy, đi kèm là bức hình một người lính vũ trang đeo khẩu trang đen. “Chúng tôi
đảm bảo bạn có thể lựa chọn đơn vị mà bạn muốn phục vụ,” quảng cáo nói thêm, một
đặc quyền cho phép các thành viên trong gia đình phục vụ cùng nhau. Một quảng
cáo khác có hình một phụ nữ trẻ mặc áo phông màu xanh lá cây của quân đội đang
ôm một con mèo. Nó thông báo tuyển dụng vị trí chỉ huy đội y tế và tiền thưởng
khi ký hợp đồng là 150.000 hryvnia Ukraina, tương đương khoảng 3.600 đô la Mỹ.
Bộ
Quốc phòng cho biết tỷ lệ nhập ngũ tự nguyện vẫn cao nhưng chưa đủ để cạnh
tranh với lợi thế nhân khẩu học và chiến thuật tuyển quân lạnh lùng của Nga.
Tại
Quảng trường Độc lập ở trung tâm thành phố Kyiv, đài tưởng niệm tự phát dành
cho những người lính đã hy sinh trong chiến tranh giúp người ta hình dung phần
nào về số lượng binh lính Ukraine đã thiệt mạng – một con số mà chính phủ không
tiết lộ vì mục đích tinh thần. Hàng ngàn lá cờ Ukraine cỡ bàn tay, với hai màu
xanh và vàng – cùng chân dung, nến, vòng hoa, ảnh và nhiều loại cờ khác – được
chất đầy trên các sườn đồi thoai thoải của quảng trường. Trên các lá cờ, một
cái tên viết tay được theo sau bởi ngày sinh và ngày mất. Phía trên đài tưởng
niệm trang nghiêm là một cột cao 60m với bức tượng một người phụ nữ cầm một
cành hoa hồng trên tay – biểu tượng của nhà nước Ukraine.
Trong
những tháng sau cuộc xâm lược năm 2022, nhiều người cả nam lẫn nữ đã đổ xô đi
đăng ký nhập ngũ. Các hàng người kéo dài tại các trung tâm tuyển quân, chạy
vòng quanh các khu phố. Các khoản quyên góp tư nhân ồ ạt đổ về các lữ đoàn.
Ngày nay, mối đe dọa sống còn đối với Ukraine vẫn không hề kém phần cấp bách –
và mong muốn được sống theo các tiêu chuẩn dân chủ của người Ukraine vẫn không
hề suy giảm. Và ở Kyiv, sự ủng hộ liên tục của công chúng đối với lực lượng vũ
trang vẫn hiện diện khắp mọi nơi. Ví dụ, quán cà phê kiêm quán bar
Kharakternyky ở bên ngoài Maidan do những người lưu vong của thành phố Mariupol
bị chiếm đóng điều hành đã gây quỹ cho một lữ đoàn bao gồm những người lính từ
khu vực của họ.
“Nhưng
tình hình bây giờ đã khác,” Andreii, một hướng dẫn viên du lịch và sinh viên
triết học ở Kyiv cho biết. Khi chiến tranh bắt đầu, “họ là những người thực sự
tin tưởng, những người muốn ra tiền tuyến và chiến đấu. Bây giờ thì khác rồi.”
Andreii mới 23 tuổi và do đó chưa đến tuổi nhập ngũ. Nhưng nếu có thể rời khỏi
đất nước, cậu sẽ làm vậy. “Mục đích là chính đáng, và tôi biết chúng ta cần những
người lính,” cậu nói. “Nhưng tại sao lại là tôi, trong khi rất nhiều người bằng
tuổi tôi hiện đang ở nước ngoài, còn những người khác thì có tiền để trả cho
các viên chức quân đội hoặc bác sĩ?”
Các
vụ hối lộ để tránh nghĩa vụ quân sự đã gây ảnh hưởng lớn đến các chiến dịch tuyển
quân, cũng như làm giảm lòng tin của công chúng vào nhà nước và quân đội. Trong
tháng này, các cáo buộc mới đã buộc tội 33 sĩ quan trả tiền cho các chuyên gia
y tế để làm giả hồ sơ khuyết tật về thể chất, nhờ đó giúp họ trốn nghĩa vụ quân
sự và rời khỏi đất nước theo ý muốn. Vụ bê bối mới nhất đã khiến Tổng thống
Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố đóng cửa các ủy ban y tế phụ trách kiểm tra
sức khỏe vào cuối năm nay.
Người
Ukraine hiểu rõ những điều kiện cho phép nam giới – và phụ nữ làm trong ngành dịch
vụ y tế, những người cũng có thể bị gọi nhập ngũ – có thể tránh nghĩa vụ quân sự,
chẳng hạn như đang là sinh viên, có các vấn đề sức khỏe, hoặc đang làm việc
trong các lĩnh vực quan trọng. Ohla, vợ của một sĩ quan đang ở tiền tuyến, nói
với tôi rằng cô đã nghiến răng khi đi qua một phòng tập thể dục đầy những chàng
trai trẻ lực lưỡng đang tập luyện theo nhạc techno. Nhưng cô thừa nhận mình
không biết những người đàn ông đó: họ có thể dưới 25 tuổi, hoặc là cựu chiến
binh, hoặc thậm chí đang tập luyện để chuẩn bị triển khai.
“Ở
Kyiv, bạn có thể thấy rằng Ukraine vẫn chưa hoạt động như một nền kinh tế thời
chiến,” Kostyna nói, ám chỉ đến mức sống tương đối cao và lối sống về đêm xa
hoa. “Điều này sẽ thay đổi. Quân đội của chúng ta cần chi viện trên chiến trường
và cần tiền cho các hoạt động của mình.” Nếu những đóng góp này không đến một
cách tự nguyện – hoặc không đủ lượng cần thiết – thì nhà nước phải ra lệnh, bà
nói. Kostyna tin rằng người dân Ukraine bình thường sẽ chấp nhận điều này – vì
chiến thắng của Nga là điều vô cùng khủng khiếp.
Kostyna
cho biết người dân Ukraine còn nhiều sức chiến đấu hơn nữa, nhưng sự quản lý yếu
kém, bao gồm tham nhũng và hệ thống hành chính kém hiệu quả, đang gây tổn hại
cho dân thường. Bà nhận định “Tình hình phải được cải thiện. Gánh nặng phải được
phân bổ đều hơn.” Ví dụ, phải có cơ hội giải ngũ cho các đơn vị tiền tuyến và
có lực lượng dự bị quân sự phù hợp. Hiện tại, lực lượng dự bị duy nhất của
Ukraine là nhóm cựu chiến binh.
Một
số nhà quan sát đổ lỗi rằng tình trạng phẫn nộ chung đối với chính phủ đã khiến
chính phủ phải tìm cách che đậy gánh nặng thực sự của chiến tranh. Cho đến gần
đây, “chính phủ đã cố gắng che dấu người dân về thực tế và sự nghiêm trọng của
chiến tranh,” Adil Abduramanov, một sinh viên ngữ văn tại Kyiv, nói, “nhưng sau
đó họ không thể che giấu được nữa. Họ buộc phải trở thành kẻ xấu và thực hiện
các biện pháp không được lòng dân. Sự thay đổi trong cách kể chuyện này là một
cú sốc đối với người dân Ukraine bình thường.” Nó cũng không phải là khởi đầu
thuận lợi cho một mùa đông chắc chắn sẽ thử thách ý chí của người Ukraine.
---------------------
Paul
Hockenos là một nhà báo sống tại Berlin. Cuốn sách gần đây của ông
là “Berlin Calling: A Story of Anarchy, Music, the Wall and the Birth of
the New Berlin” (The New Press).
Nguồn: Paul Hockenos,
“Conscription Is
Breaking Ukraine,” Foreign
Policy, 28/10/2024
No comments:
Post a Comment