Phận
người thời bao cấp tựa chim bói cá giữa biển cả
Đặng Anh - Luật
Khoa Tạp Chí
December
26 2023 5:00 PM
https://www.luatkhoa.com/2023/12/phan-nguoi-thoi-bao-cap-tua-chim-boi-ca-giua-bien-ca/
“Một
cuốn sách không thể quên.”
https://www.luatkhoa.com/content/images/size/w2000/format/webp/2023/12/Bi-n-v--chim-b-i-c-.png
Ảnh bìa
sách: Công ty Nhã Nam, Nhà xuất bản Hội Nhà Văn. Đồ họa: Luật Khoa.
Tiểu thuyết
“Biển và chim bói cá” của nhà văn Bùi Ngọc Tấn là những câu chuyện vụn vặt giàu
chất trào phúng của gần 20 người làm việc trong Liên hiệp đánh cá Biển Đông ở
miền Bắc vào cuối bao cấp, đầu Đổi mới.
Bùi Ngọc Tấn
viết về những xót xa, đau khổ lẫn niềm vui trong cuộc sống; những nét đẹp và những
mặt đen tối tiềm tàng của mỗi con người ở thời đại đó.
Trước khi
viết tác phẩm này, Bùi Ngọc Tấn từng có hai mươi năm cùng sống và làm việc với
những ngư dân trong Xí nghiệp quốc doanh đánh cá Hạ Long, vì thế mà cuốn tiểu
thuyết này chứa đầy tính thời sự, mang dáng dấp của một cuốn tiểu thuyết tư liệu
lẫn một cuốn hồi ký viết về quãng đời đã qua của tác giả.
https://www.luatkhoa.com/content/images/2023/12/adung-3490-1418870983-6705-1418900582.jpg
Nhà văn
Bùi Ngọc Tấn. Ảnh: Nguyễn Đình Toán/ VnExpress.
Phần đầu của
tác phẩm là tập hợp các câu chuyện về phận người lênh đênh trên biển đang lâm
vào cảnh thất nghiệp và chờ việc. Phần sau kể về cuộc sống của những người trên
bờ, họ làm việc trong các phòng ban của xí nghiệp.
Ngay trong
chính nhan đề tác phẩm, Bùi Ngọc Tấn đã thể hiện cuộc vật lộn của con người –
những con chim bói cá – với biển cả vô tận. Biển trong tâm thức của những người
lao động là một phần không thể tách rời, tức là nguồn sống, là miếng cơm manh
áo. Cuộc sống của họ là những tháng ngày lênh đênh trên biển, chống chọi với
bão tố, mưa dông, sương mù, và hàng ngàn khó khăn rình rập.
Song, mối
quan hệ giữa con người với biển cả không chỉ là đối đầu, mà còn là thân thiết
khó tách rời. “Biển nuôi người cả ngày đêm” khi con người sống nương tựa vào sự
bao dung, hào phóng của biển cả. Họ lao vào biển, như Dương Tường đã miêu tả
con chim bói cá “khi con nó đói, nó liều mình giáp đấu với sóng cả”. Họ cũng tận
hưởng cuộc đời mình giữa biển khơi hùng vĩ, có lúc dữ dội và cũng có lúc vô
cùng trìu mến.
Ngoài cuộc
vật lộn với biển cả, các nhân vật trong quyển tiểu thuyết còn phải chật vật
trong những cơn sóng của biển đời. Bùi Ngọc Tấn đã đánh giá lại những mặt tiêu
cực của nền kinh tế kế hoạch hóa qua Biển và chim bói cá. Cơ chế xã hội cào bằng
ấy khiến những người nỗ lực, cố gắng bị xem thường và quên lãng, những người thực
sự giỏi giang không được trọng dụng; còn những ai biết luồn cúi, biết “ăn cắp
cho có ăn học” thì được tôn vinh. Đó là một sự phi lý, và cũng là một sự thật
đau đớn trong xã hội lúc bấy giờ. Cảm hứng nhận thức lại quá khứ đã khiến văn
chương của Bùi Ngọc Tấn không hề “minh họa”, tô vẽ màu hồng lên hiện thực mà đa
sắc, đa chiều kích.
Điều khó
khăn và đau đớn nhất của những nhân vật trong Biển và chim bói cá của Bùi Ngọc
Tấn không phải là việc vật lộn với thiên nhiên, với xã hội, mà là việc vật lộn
với chính bản thân mình. Những người nghèo khó ấy dần bị xã hội bao cấp biến đổi,
trở thành người cơ hội, tranh thủ buôn lậu trên những chuyến tàu để kiếm thêm
ít tiền đem về cho vợ con, hay đi xin chút “tình thương” là những con cá, con
tôm bòn rút từ xí nghiệp. Bùi Ngọc Tấn khắc họa nên những con người đa diện, vừa
có mặt tốt đẹp nhưng cũng có những giây phút sai trái, vừa đáng trách nhưng
cũng đáng thương.
https://www.luatkhoa.com/content/images/2023/12/buingoctan_SDJX.jpg
Ảnh tư liệu
chụp từ trang cá nhân của nhà văn Bùi Ngọc Tấn. Nguồn: Báo Thanh Niên.
Biển và
chim bói cá là một cuốn tiểu thuyết hiện đại độc đáo, đầy chất chiêm nghiệm và
suy tư của Bùi Ngọc Tấn. Câu chuyện được nối kết nhau bởi những mảnh vỡ đầy mơ
hồ và tác giả đã trao cho người đọc quyền tự nối kết những mảnh vỡ đó để tạo ra
đáp án riêng cho mình. Ẩn sau những câu từ có phần dửng dưng, khôi hài, đôi lúc
còn pha lẫn những từ ngữ thô tục là cả một hiện thực hết sức nghiệt ngã mà
chính tác giả đã mắt thấy, tai nghe và trải qua. Sự nhạy cảm của một nhà văn đã
giúp Bùi Ngọc Tấn khắc họa rõ nét một giai đoạn khó khăn của người Việt Nam, từ
đó hướng người đọc đến các giá trị nhân văn sâu sắc với lòng cảm thông, thấu hiểu
cho những kiếp người mạt vận.
Năm 2012,
tác phẩm “Biển và chim bói cá” đạt giải thưởng Henri Queffélec tại Festival
Livre et Mer (Sách và Biển). Những nét đặc sắc trong cách kể chuyện và nội dung
tác phẩm đã khiến tác phẩm trở thành “một cuốn sách không thể quên”, như Dương
Tường trong lời mở đầu quyển sách.
Bùi Ngọc Tấn
sinh năm 1934 tại Hải Phòng. Ông là một nhà báo, nhà văn có sức ảnh hưởng lớn
trên văn đàn Việt Nam. Với sức viết dồi dào và những trải nghiệm cuộc sống
phong phú, Bùi Ngọc Tấn tạo dấu ấn trong lòng bạn đọc với những tác phẩm:
Nguyên Hồng, thời đã mất (1993), Một thời để mất (1995), Chuyện kể năm 2000
(2000), Rừng xưa xanh lá (2004), Biển và chim bói cá (2008), v.v. Năm 2014, nhà
văn qua đời tại Hải Phòng, hưởng thọ 81 tuổi.
==========================================
5
cuốn sách cấm nên đọc một lần trong đời
Đọc
sách cấm trong đêm tuyết rơi là một niềm vui của đời người
“Những
thiên đường mù” của Dương Thu Hương
Lịch
sử Việt Nam qua câu chuyện của một gia đình
Luật
Khoa tạp chí Trịnh
Hữu Long
Dám
đoạn tuyệt, dám sống một cuộc đời riêng
Ai
cũng có quyền được tự do sống cuộc đời riêng mà không bị phán xét.
No comments:
Post a Comment