Chính
quyền Biden nhìn thấy vấn đề trong chính sách kinh tế của Tập
Katsuji Nakazawa
- Nikkei
Asia
Nguyễn
Thị Kim Phụng, biên
dịch
https://nghiencuuquocte.org/2023/09/19/biden-nhin-thay-van-de-trong-chinh-sach-kinh-te-cua-tap/
Tổng
thống Mỹ nhận xét ‘nguyên lý’ kinh tế của Trung Quốc ‘hoàn toàn không hiệu quả’
Cuối tuần
qua, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã đưa ra bình luận về nền kinh tế Trung Quốc với
giọng điệu chắc chắn đến mức nhiều người phải nhướng mày.
Tập “đang
vô cùng bận rộn,” Biden nói trong một cuộc họp báo ở Hà Nội.
“Ông ấy
đang đối mặt với tỷ lệ thất nghiệp khổng lồ trong giới trẻ. Một trong những
nguyên lý kinh tế chính trong kế hoạch của ông ấy hoàn toàn không còn hiệu quả
nữa. Tôi không mừng vì điều đó. Nhưng đúng là nó không hiệu quả.”
Biden đã
phát biểu tại Việt Nam vào Chủ nhật (10/09/2023), sau chuyến thăm Ấn Độ, nơi tổ
chức hội nghị thượng đỉnh G20. Trước đó, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã hủy
tham dự G20, làm dấy lên nhiều đồn đoán.
Hai năm trước,
khi phương Tây đang bị đại dịch Covid-19 tàn phá, nhà lãnh đạo Trung Quốc tự
tin tuyên bố rằng “thời gian và động lực đang đứng về phía chúng ta… Phương
Đông đang trỗi dậy và phương Tây đang suy tàn.”
Nhưng tình
thế đã xoay chuyển rất nhiều kể từ thời điểm đó.
Narendra
Modi và Joe Biden đã tận dụng sự vắng mặt của Tập Cận Bình tại G20, và Biden
sau đó còn công khai hỏi liệu có phải Trung Quốc đang suy thoái kinh tế hay
không. (Ảnh của Ken Kobayashi)
Dù Biden mở
đầu nhận xét của mình bằng cách tuyên bố, “Đây không phải là một lời chỉ trích,
mà chỉ là một quan sát,” các quan chức Trung Quốc lắng nghe những nhận xét này
sẽ coi chúng là sự can thiệp vào công việc nội bộ của Trung Quốc.
Địa điểm
là cuộc họp báo tổng kết chuyến thăm Ấn Độ và Việt Nam. Nhận xét đã không được
đưa ra trong một bài phát biểu tranh cử, nơi mà tuyên bố của các ứng viên về
Trung Quốc có xu hướng trở nên gay gắt hơn một bậc.
Thủ tướng
Trung Quốc Lý Cường, trợ lý thân cận của Tập, đã thay ông tham dự thượng đỉnh
G20. Lý đã chào hỏi và có một cuộc trò chuyện ngắn với Biden tại hội nghị.
“Cuộc gặp
đó hoàn toàn không căng thẳng. Chính ông ấy đã đến gặp tôi,” Biden nói, nhấn mạnh
tính chất thân thiện của cuộc trò chuyện
.
Nhưng tại
cuộc họp báo, Biden thậm chí còn không nhắc đích danh Lý mà chỉ gọi ông là
“nhân vật số 2” của Trung Quốc. Hiện chưa rõ Biden thực sự đã quên tên Lý, hay
cố tình không nhắc đích danh vị thủ tướng.
Nhưng các
quan chức Trung Quốc không hề bận tâm đến điều đó. Điều khiến họ khó chịu là
tuyên bố của Biden, rằng một trong những “nguyên lý” kinh tế chính của Tập
“hoàn toàn không hiệu quả.”
Mùa hè
hàng năm, các nhà lãnh đạo đương nhiệm của Đảng Cộng sản Trung Quốc và các đảng
viên lão thành đã nghỉ hưu luôn tụ tập tại khu nghỉ mát ven biển Bắc Đới Hà thuộc
tỉnh Hà Bắc, để thảo luận kín một cách không chính thức về các vấn đề quan trọng.
Mùa hè năm
nay, đã có những cuộc thảo luận về tình trạng bất ổn kinh tế, chính trị, và xã
hội ở Trung Quốc, như đã đưa tin trong chuyên
mục này vào tuần trước.
Thủ
tướng Trung Quốc Lý Cường tại hội nghị thượng đỉnh G20 ở New Delhi vào ngày
9/9. Lý đã nhân cơ hội trò chuyện thân mật với Biden, người sau đó đã “đáp lại
thiện chí” bằng cách không nhắc đến tên ông. (Ảnh của Ken Kobayashi)
Bình luận
của Biden về nền kinh tế Trung Quốc đã được đưa ra vào thời điểm nhạy cảm. Tại
sao ông lại phát biểu ngay lúc này?
Một nguồn
tin thông thạo về quan hệ Mỹ-Trung lưu ý rằng thông tin tình báo về những động
thái chính trị gay gắt ở Trung Quốc trong mùa hè có thể đã được chuyển đến bàn
làm việc của Biden.
Việc sử dụng
thuật ngữ “nguyên lý” (tenet) cũng đặc biệt thú vị.
Ba người
tiền nhiệm của Tập – Đặng Tiểu Bình, Giang Trạch Dân, và Hồ Cẩm Đào – đều coi
trọng chính sách “cải cách và mở cửa,” theo đó dẫn đến tăng trưởng cao. Trong
khi đó, chính sách “thịnh vượng chung” mang dấu ấn của Tập Cận Bình lại nhấn mạnh
vào việc điều chỉnh chênh lệch giàu nghèo hơn là đạt được mức tăng trưởng cao.
Sau cùng
thì, những căng thẳng bùng lên tại mật nghị Bắc Đới Hà năm nay đều xoay quanh
xung đột giữa các nguyên lý. Biden dường như đang ám chỉ rằng một số yếu tố
trong kế hoạch kinh tế của Tập Cận Bình – vốn dựa trên “tư tưởng kinh tế của Tập
Cận Bình” – đã thất bại.
Một con
phố ở Old Delhi ngày 7/9. Nền kinh tế Ấn Độ không tăng trưởng nhanh như nền
kinh tế Trung Quốc đã từng đạt được. Nhưng chắc chắn nó sẽ dần đuổi kịp đối thủ
của mình. (Ảnh của Ken Kobayashi)
Biden
không phải là nhân vật duy nhất ra tín hiệu về Trung Quốc. Đại sứ Mỹ tại Nhật Bản,
Rahm Emanuel, đã đăng một dòng tweet gây tranh cãi trên mạng xã hội X, hai ngày
trước cuộc họp báo của Biden.
“Đội hình
nội các của Chủ tịch Tập giờ đây trông giống như tiểu thuyết And Then There
Were None (Và rồi chẳng còn ai) của Agatha Christie. Đầu tiên, Ngoại trưởng
Tần Cương biến mất, sau đó là các chỉ huy của Quân chủng Tên lửa, và giờ thì Bộ
trưởng Quốc phòng Lý Thượng Phúc đã không xuất hiện trước công chúng suốt hai
tuần. Ai sẽ chiến thắng trong cuộc đua thất nghiệp này? Giới trẻ Trung Quốc hay
nội các của Tập?”
Lời chế nhạo
của Emanuel về việc các quan chức cấp cao Trung Quốc liên tiếp biến mất khỏi tầm
mắt của công chúng là một dấu hiệu khác cho thấy chính quyền Biden có lẽ đã nắm
được thông tin về hỗn loạn có thể đang xảy ra trong nội bộ Trung Quốc.
Cuộc giằng
co giữa Mỹ và Trung Quốc được cho là phần thú vị nhất của hội nghị thượng đỉnh
G20. Nhưng Tập, người từ lâu đã tập trung thành công quyền lực chính trị vào
tay mình, đột nhiên quyết định bỏ qua sự kiện lần này.
Trong khi
đó, Mỹ đang tích cực hơn trong cách tiếp cận với Ấn Độ. Hiện là nền kinh tế lớn
thứ năm thế giới, Ấn Độ có tiềm năng vượt qua Nhật Bản và Đức để trở thành nền
kinh tế lớn thứ ba vào khoảng năm 2030.
Bắt tay với
số 3 trong tương lai là việc làm có ý nghĩa đối với Mỹ khi nước này đang dần
hình thành phản ứng đối với Trung Quốc, quốc gia quyết tâm vượt qua Washington
về mặt quân sự và kinh tế.
Nhằm thu
hút Ấn Độ, Mỹ đã làm trung gian cho nỗ lực hợp tác mới nhất của quốc gia Nam Á
này với Trung Đông và Châu Âu. Việc ra mắt Hành lang Kinh tế Ấn Độ – Trung Đông
– Châu Âu, bao gồm các tuyến đường vận tải và đường sắt, đã được công bố tại hội
nghị thượng đỉnh G20.
Hành lang
này phản ánh mong muốn chống lại Sáng kiến Vành đai và Con đường do Trung Quốc
dẫn đầu, một loạt dự án cơ sở hạ tầng khổng lồ nhằm kết nối Trung Quốc và châu
Âu như Con đường Tơ lụa thời xưa.
Đây là
nhà máy sản xuất điện thoại thông minh của Samsung ở ngoại ô Delhi, với những
con bò đi lang thang khắp nơi. (Ảnh của Katsuji Nakazawa)
Vậy nền
kinh tế Ấn Độ dưới thời Thủ tướng Narendra Modi đang có tình trạng như thế nào?
Các nhà
máy sản xuất nhiều loại hàng hóa công nghiệp khác nhau, từ sản phẩm công nghệ
cao đến quần áo, đã bắt đầu chuyển sang Ấn Độ từ Trung Quốc, quốc gia mà hồi đầu
thế kỷ này vẫn được mệnh danh là “công xưởng của thế giới.”
Samsung
Electronics của Hàn Quốc, nhà sản xuất điện thoại thông minh hàng đầu thế giới,
đã đóng cửa tất cả các nhà máy sản xuất điện thoại thông minh của mình tại
Trung Quốc, chuyển hướng sản xuất sang Việt Nam và Ấn Độ.
Samsung có
một nhà máy điện thoại thông minh khổng lồ ở Noida, ngoại ô Delhi, nơi có những
con bò đi lang thang khắp nơi.
Mùa thu
năm 2019, trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát, Samsung công bố quyết định
đóng cửa nhà máy cuối cùng còn lại ở Trung Quốc và chuyển sản xuất sang Việt
Nam, với lý do chi phí lao động tại Trung Quốc đã tăng mạnh.
Điện thoại
thông minh Samsung hiện là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt
Nam.
Tại Ấn Độ,
Samsung đang bán dòng điện thoại thông minh có thể gập lại, và một phần trong số
đó được sản xuất ngay tại Ấn Độ. Tập đoàn Apple có trụ sở tại Mỹ cũng đang tìm
cách giảm tỷ lệ sản xuất tại Trung Quốc và thúc đẩy đáng kể sản xuất ở Ấn Độ.
Nền kinh tế
Ấn Độ không tăng trưởng nhanh như nền kinh tế Trung Quốc đã từng. Nhưng chắc chắn
nó sẽ dần đuổi kịp đối thủ của mình. Nếu điều đó xảy ra, động lực địa chính trị
thay đổi là điều không thể tránh khỏi.
Chủ tịch
Trung Quốc Tập Cận Bình tại một cánh đồng lúa sau khi đi thị sát một khu vực bị
ảnh hưởng bởi mưa lớn. Tập đã phải giải quyết vô số vấn đề trong mùa hè này. ©
(Tân Hoa Xã/Kyodo)
Chính trị
trong nước là nguyên nhân chính khiến Tập vắng mặt tại hội nghị thượng đỉnh
G20. Nhưng vì những nhận xét thẳng thừng của Biden ở Hà Nội có thể khiến Tập mất
mặt, nên cũng có khả năng quan hệ Mỹ-Trung sẽ càng biến động thêm nữa.
Nhìn về
tương lai, có một trở ngại mà Tập phải vượt qua nếu muốn tham dự hội nghị thượng
đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương tại San Francisco,
California, Mỹ, dự kiến diễn ra hai tháng nữa.
Chính quyền
Biden gần như đã phớt lờ hoàn toàn những lời kêu gọi của Trung Quốc nhằm tạo ra
một môi trường thuận lợi cho phép Tập đến California. Nếu tình trạng này tiếp
diễn, kế hoạch sang Mỹ trong thời gian tới của nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc
Vương Nghị, để chuẩn bị cho chuyến đi của Tập, cũng có thể thất bại.
Theo một
chuyên gia quen thuộc với quan hệ Mỹ-Trung, khả năng Tập đến thăm Mỹ vào tháng
11 cao nhất là 50-50. Nhưng trong chính trị quốc tế, thay đổi luôn diễn ra rất
nhanh chóng, và đã vài ngày trôi qua kể từ khi Biden đưa ra bình luận gây tranh
cãi ở Hà Nội.
----------------------
Katsuji
Nakazawa là
nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã
dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng
văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
Nguồn: Katsuji Nakazawa, “Biden
administration detects red flags in Xiconomics,” Nikkei Asia, ngày
14/09/2023
No comments:
Post a Comment