Tưởng Năng Tiến
https://tuongnangtien.wordpress.com/2023/03/03/duong-tuong/
Hình : https://tuongnangtien.files.wordpress.com/2023/03/image.png?w=768
Tôi có cái thói hễ thấy người sang là bắt quàng làm họ. Nhưng riêng
chuyện tôi cũng (muốn) là bạn của ông Dương Tường thì không hẳn thế. Ông ấy
(rõ ràng) trông dáng bộ cũng bệ rạc y như tôi thôi, chứ có sang trọng
quái gì đâu – theo như lời bè bạn:
Một
lần Dương Tường đưa nhóm hoạ sĩ 5 người (gang of five) từ Hà Nội vào thành phố
Hồ Chí Minh mở triển lãm. Nguyễn Quân mời tất cả tới khách sạn chiêu đãi. Dương
Tường đi xích lô, tay cầm tờ Vietnam News cẩn thận, bước vào khách sạn. Người
gác cửa khách sạn to lớn, mặc sắc phục nắm chặt vai anh, đẩy ra vỉa hè:
Không được bán báo ở trong ấy! Đi ra ngoài kia mà bán!
– Một ngày giáp tết, nghe mấy họa sĩ trẻ rủ rê,
Dương Tường đi chợ hoa với họ. Vào chợ, họ tản mát khắp nơi để chọn bằng được một
cành hoa đào ưng ý. Lơ ngơ một mình giữa chợ, Tường mua đại một cành đào, vác
ra ngoài cổng chợ đứng chờ. Đang cầm cành hoa mới mua, xo ro trong mưa dầm gió
bấc, bỗng một bàn tay nắm lấy vai anh, đẩy vào trong chợ :Không được bán hoa ở
đây! Mang vào trong chợ mà bán! Đó là người bảo vệ chợ. (Bùi Ngọc Tấn. “Tôi
Là Bạn Của Ông Dương Tường”. Viết Về Bè Bạn. Hải Phòng: Nhã Nam, 2003).
Vẫn cứ theo như lời Bùi Ngọc Tấn thì Dương Tường nhỏ người. Đã là dân
Việt mà lại nhỏ con thì phải hiểu là … nhỏ lắm. Tôi áng chừng ông ấy cao khoảng
một thước năm mươi lăm đổ lại, và nặng cỡ bốn mươi lăm ký là hết sức.
Tôi thì khác. Tôi cao đến một thước tám mươi, và nặng gấp rưỡi Dương Tường.
Chỉ có điều đáng tiếc là cái vóc dáng “cao cả” này đã không khiến cho tôi trông
cao sang, và quí phái hơn ông ấy được bao nhiêu – nếu chưa muốn nói là ngược lại.
Tôi cũng thường bị “trông lầm” (nhiều lần) chỉ vì trông không được ngon
lành, hay bảnh bao gì cho lắm. Mới hôm qua chứ đâu, tôi ngồi cú rũ (một đống)
trên mấy bậc thềm – trước khu thương xá Phước Lộc Thọ – ở phố Bolsa. Tôi hay bị
buồn (ngang) khi ngày sắp tắt, nhất là vào những buổi chiều tàn, ở California.
Màu nắng vàng hanh, hay đỏ rực của ráng chiều, dễ làm cho kẻ tha hương chạnh
lòng nghĩ về chốn cũ: “Chiều nay gửi đến quê xưa, bao là thương là nhớ cho vừa
… ”
Tôi cứ ngồi hát nho nhỏ, chỉ đủ cho chính mình nghe như thế, mà thấy nẫu
cả lòng. Hẳn là trông tôi phải thê thảm lắm nên có một bà đồng hương đi qua, đã
cúi xuống, kín đáo dúi cho tôi một tờ giấy bạc. Cầm thì kỳ mà không cầm cũng kẹt
nên tôi cầm (đại) và miệng lí nhí nói cảm ơn mà mặt đỏ bừng!
Hình : https://tuongnangtien.files.wordpress.com/2023/03/2-duong-tuong.png
Cũng theo lời kể của Bùi Ngọc Tấn, vào những năm đầu thập niên 60, Dương
Tường phải sinh sống bằng nghề … bán máu. Ông Tấn đã hơi bi thảm hoá vấn đề,
khiến nhiều người nghe muốn rơi nước mắt, chứ ở đất nước tôi mà có máu để bán,
và có người mua – lại không phải qua cò (vì ông Tường vốn quen biết lớn) thì
sung sướng và hạnh phúc lắm rồi, còn than van gì nữa?
Sau 1975, đất nước thống nhất, “Nam/Bắc hoà lời ca”, tôi ca (hơi) trật
nhịp nên bị túm đi học tập một thời gian. Ra khỏi trại tù, tôi sống lang thang
vất vưởng ở nhiều nơi, trước khi trôi dạt về Rạch Giá.
Thành phố này, vào mùa mưa, hay có những ngày biển động. Trời thấp, ẩm,
lạnh, mây xám màu chì. Lòng buồn, bụng đói, dạ hoang mang, tôi bước đi không
thấy phố, không thấy nhà, chỉ thấy mưa sa trên màu cờ đỏ. Tôi hay loanh
quanh trong chợ Nhà Lồng của Rạch Giá, mắt láo liên nhìn quanh những bàn ăn, chỉ
chờ thực khách buông đũa là nhào vào húp vội phần ăn còn lại. Chao ơi, giá lúc ấy
mà có máu để bán và có người mua thì đỡ (khổ) biết chừng nào?
Những cảnh đời (không may) mà Dương Tường trải qua, tôi cũng đều đã nếm.
Đồng cảnh tương lân. Kiếp sống lao đao của ông ấy khiến tôi sinh lòng ái ngại
nên (thoáng) có ý muốn làm bạn cho vui, thế thôi.
Hình : https://tuongnangtien.files.wordpress.com/2023/03/image-1.png?w=768
Nhưng cuộc đời của Dương Tường không chỉ khốn khổ và khốn nạn như thế.
Nó tệ hơn thế, đôi khi. Ông ấy còn bị bạn bè xa lánh, “bị công an thẩm vấn nhiều
lần, mỗi bước đi đều bị giám sát chặt chẽ.” Cũng có những khi Dương Tường được
ưu ái cho đi nước này nước nọ. “Anh được Cộng đồng pháp ngữ mời sang Pháp. Anh
sang Đức trong Festival Gặp Việt Nam của Đức.” (Bùi NT sđd. Tr. 42).
Lúc nào thì Dương Tường cũng nằng nặc … đứng về phe nước mắt, như ông
đã tuyên bố như vậy – qua thơ. Ngày 28 tháng 5 năm 2004 – tại viện Goethe – khi
giới thiệu buổi đọc văn của một bạn đồng nghiệp, ông phát biểu
:
Những
gì chảy ra từ ngòi bút Bùi Ngọc Tấn khiến tôi nghĩ đến quan điểm của Albert
Camus về nhà văn và nghề văn được bày tỏ trong diễn từ nhận giải Nobel văn học
tại Stockholm (Thụy Điển) ngày 10/12/1957:
Theo
định nghĩa, nhà văn giờ đây không thể phụng sự những người làm ra lịch sử, anh
ta phục vụ những kẻ cam chịu lịch sử. Nếu không, anh ta sẽ cô đơn và mất nghệ
thuật của mình. Tất cả những đạo quân của bạo cường với hàng triệu người cũng sẽ
không cứu nổi anh ta ra khỏi sự cô đơn, ngay cả và nhất là nếu anh ta thuận
tình đi đều bước với họ.
Nhưng
sự im lặng của một người tù không quen biết ở tận cùng thế giới, bị bỏ mặc
trong nhục nhằn, cũng đủ kéo nhà văn ra khỏi trạng thái lưu đày ấy mỗi khi, giữa
những đặc quyền đặc lợi của tự do, anh ta có thể vượt lên để không quên sự im lặng
đó và làm cho nó vang lên bằng những phương tiện của nghệ thuật.
Nếu tính từ lúc Nguyễn Mạnh Tường đọc tham luận, góp ý với Đảng CSVN, trước
phiên họp của Mặt Trận Tổ Quốc (vào ngày 30 tháng 10 năm 1956, rồi bị vùi dập
cho đến chết) thì mãi đến nửa thế kỷ sau, người ta mới lại được nghe tiếng nói
dõng dạc và thẳng thắn như thế – của luơng tri – qua miệng Dương Tường, giữa
lòng Hà Nội.
Tôi trộm nghĩ (rất có thể) là Dương Tường đã tạo nền cho những bài tham
luận nẩy lửa – trước thềm Đại Hội Nhà Văn Việt Nam lần thứ VII. Sau nhiều năm
nín lặng, những người cầm bút Việt Nam đã cùng lên tiếng (nói một cách “chẻ
hoe” và “trắng phớ”) về hoàn cảnh tồi tệ và nghiệt ngã mà chế độ đã dành cho họ.
Nếu những suy đoán chủ quan của tôi mà không trật thì Dương Tường (rõ ràng)
quá bảnh. Ông ấy chỉ có cái dáng ngoài bệ rạc (như tôi) thôi chứ tư cách thì
ngon lành hết biết. Tôi mới đụng chuyện với Đảng và Nhà Nước CS đâu có
vài năm (lẻ) đã ù té bỏ chạy, và chạy luôn tới bữa nay, tuyệt nhiên không dám
quay đầu nhìn lại. Còn Dương Tường, và những kẻ đồng hội đồng thuyền – theo lời
của Phạm
Xuân Nguyên :
…đã gánh cây thập ác đi trọn đường trần ai của
mình.
Không vứt xuống
Không chạy trốn.
Không ngã gục.
Không dừng bước
Và dẫu không là Chúa, các ông đã được phục sinh.
Tưởng Năng Tiến
3/2023
No comments:
Post a Comment