Cuộc chiến Mỹ-Trung về
vi mạch bán dẫn lan rộng
Hiếu Chân/Người Việt
December 13, 2022
https://www.nguoi-viet.com/binh-luan/cuoc-chien-my-trung-ve-vi-mach-ban-dan-lan-rong/
Cuộc chiến giữa Mỹ và Trung Quốc chung quanh
công nghệ sản xuất vi mạch bán dẫn, thường gọi là “chip,” đã nóng lên và lan rộng,
lôi kéo một số quốc gia khác.
https://www.nguoi-viet.com/wp-content/uploads/2022/12/BL-Cuoc-Chien-Chip-My-Trung-1536x1024.jpg
Tổng Thống Joe Biden phát biểu nhân dịp động thổ xây
dựng nhà máy sản xuất “chip” tại Johnstown, Ohio, hôm 9 Tháng Chín. (Hình minh
họa: Andrew Spear/Getty Images)
Thông tin mới nhất là chính phủ Trung Quốc đầu
tuần này đã nộp đơn lên Tổ Chức Thương Mại Thế Giới (World Trade Organization –
WTO) kiện chính sách của chính quyền Joe Biden hạn chế xuất cảng “chip” tân tiến,
công nghệ và thiết bị chế tạo “chip” sang Trung Quốc. Bộ Thương Mại Trung Quốc
tố cáo Mỹ sử dụng quan điểm mơ hồ về an ninh quốc gia để kìm hãm sự phát triển
của Trung Quốc trong lĩnh vực chất bán dẫn, thực hiện chính sách bảo hộ trái với
luật thương mại quốc tế và gây rủi ro cho chuỗi cung ứng toàn cầu. Tuy nhiên,
theo hãng tin Bloomberg, cho dù Trung Quốc có thắng vụ kiện – dự kiến sẽ kéo
dài nhiều năm – thì WTO cũng không thể buộc Mỹ phải thay đổi chính sách.
Đồng thời với việc kiện tụng, Bắc Kinh vừa
công bố gói trợ cấp và đầu tư cho ngành sản xuất chất bán dẫn trong nước lên tới
1,000 tỷ nhân dân tệ ($144 tỷ) – một bước dài tới sự tự chủ về vi mạch và đối
phó với chính sách kiềm chế của Mỹ. Được hỗ trợ mạnh mẽ từ nhà nước Trung Quốc,
các công ty vi mạch của nước này đang cấp tập xây dựng hoặc mở rộng nhà máy,
mua sắm thiết bị và mời mọc chuyên gia từ Nam Hàn, Đài Loan để đẩy mạnh sản xuất
chất bán dẫn nội địa, thay thế sản phẩm nhập cảng có giá trị tới $400 tỷ mỗi
năm, nhiều hơn cả dầu khí.
Xem ra, Bắc Kinh đã sẵn sàng cho một cuộc đấu
tay đôi với Mỹ trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn – cột trụ của nền kinh tế trong
thời đại mới.
Cuộc đấu thực ra đã bắt đầu từ lâu. Vi mạch là
linh hồn của mọi thứ hàng hóa hiện đại, từ đồ chơi của trẻ em đến những hệ thống
vũ khí tinh vi nhất. Mỹ là nước đi đầu trong công nghệ bán dẫn dù gần đây việc
sản xuất chất bán dẫn được chuyển dần sang các nước Nam Hàn, Đài Loan nhưng phần
thiết yếu, nhất là thiết kế vi mạch tân tiến, vẫn nằm trong tay các công ty Mỹ.
Trung Quốc từ lâu đã nhận ra rằng Bắc Kinh phải sớm tự chủ được vi mạch bán dẫn,
nếu cứ phụ thuộc vào nguồn vi mạch nhập cảng thì sớm muộn cũng sẽ có ngày Trung
Quốc bị bắt chẹt.
Trung Quốc còn nhận ra và khai thác một đặc điểm
của công nghệ vi mạch là tính lưỡng dụng: Sản phẩm vi mạch tân tiến vừa có thể
dùng cho các hàng hóa tiêu dùng vừa cần thiết cho việc chế tạo vũ khí tinh xảo.
Trung Quốc phải tự chủ công nghệ bán dẫn một phần vì phát triển kinh tế, phần
khác vì nhu cầu hiện đại hóa quân đội. Trong kế hoạch đầy tham vọng “Made in
China 2025,” Trung Quốc đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ tự chủ được 10 lĩnh vực
công nghệ quan trọng nhất, trong đó công nghệ bán dẫn xếp đầu bảng. Mưu đồ chiếm
Đài Loan cũng có thể được kích thích vì nhu cầu vi mạch của Bắc Kinh bởi vì hòn
đảo này có tập đoàn sản xuất chất bán dẫn Đài Loan (Taiwan Semiconductor
Manufacturing Company – TSMC) nổi tiếng, cung cấp tới 54% các loại vi mạch tân
tiến nhất của thế giới.
Tham vọng của Trung Quốc đã vấp phải phản ứng
gay gắt của Mỹ. Ngay từ năm 2018, chính quyền Tổng Thống Donald Trump đã đưa
vào “sổ đen” 11 công ty Trung Quốc khai thác tính lưỡng dụng của vi mạch điện tử
để phát triển vũ khí, cấm người Mỹ bán vi mạch tân tiến cho các công ty. Con số
công ty trong sổ đen lên tới 48 đơn vị vào năm 2019, trong đó có tập đoàn viễn
thông Hoa Vĩ (Huawei); và lên tới 108 đơn vị vào năm 2020, trong đó có công ty
hàng đầu về sản xuất vi mạch của Trung Quốc là Semiconductor Manufacturing
International Corp (SMIC).
Chính quyền Joe Biden tiếp tục duy trì cuốn sổ
đen để lại từ thời Trump nhưng đồng thời có cách tiếp cận khác, toàn diện hơn với
quyết tâm chặn đứng tham vọng bá chủ về vi mạch của Bắc Kinh.
Một mặt, ông Biden vận động Quốc Hội Hoa Kỳ
cho ra Dự Luật “CHIPS and Science Act,” ban hành ngày 8 Tháng Tám, cung cấp khoảng
$280 tỷ cho nghiên cứu và thúc đẩy sản xuất chất bán dẫn ngay tại Mỹ. Số tiền
$54 tỷ cho chất bán dẫn chỉ có tác dụng “mồi,” phần lớn tiền đầu tư các nhà máy
bán dẫn sẽ do các tập đoàn tư nhân bỏ ra. Tuần trước, Tổng Thống Biden đến dự lễ
khởi công nhà máy thứ hai của TSMC tại Arizona, nâng số vốn đầu tư của TSMC tại
tiểu bang này lên $12 tỷ trong số $40 tỷ cam kết. Trước đó, ông Biden cũng tham
dự sự kiện tương tự của tập đoàn Intel và có tin tập đoàn Samsung của Nam Hàn sẽ
đầu tư tới $200 tỷ vào 11 nhà máy bán dẫn tại Mỹ.
Mặt khác, chính quyền Biden liên tục đưa ra những
quy định chặt chẽ hạn chế việc xuất cảng sang Trung Quốc không chỉ những sản phẩm
vi mạch tân tiến của Mỹ mà cả những thiết bị, phần mềm dùng cho việc sản xuất
các vi mạch đó. Ngày 7 Tháng Mười, Bộ Thương Mại Mỹ công bố các lệnh hạn chế xuất
cảng mới, cấm các công ty Mỹ bán thiết bị sản xuất vi mạch tân tiến cho khách
hàng Trung Quốc mà không có giấy phép đặc biệt, cấm các công ty Mỹ hỗ trợ Trung
Quốc nghiên cứu và sản xuất các loại vi mạch dùng trong công nghệ trí khôn nhân
tạo vào máy điện toán siêu nhanh. Lần đầu tiên trong lịch sử, chính phủ Mỹ cấm
người Mỹ – cả công dân Mỹ và thường trú nhân – làm việc cho các dự án vi mạch
tân tiến của Trung Quốc. Bà Gina Raimondo, bộ trưởng Thương Mại Mỹ, hồi Tháng
Sáu đưa ra tuyên bố lạnh người rằng, nếu cần thiết Mỹ có thể buộc đóng cửa bất
cứ nhà máy sản xuất chất bán dẫn nào ở Trung Quốc vì một lẽ đơn giản tất cả các
vi mạch chế tạo ở Trung Quốc và thế giới đều được làm bằng dụng cụ hoặc phần mềm
thiết kế của Mỹ.
Chính sách cứng rắn của chính quyền Biden ảnh
hưởng tới nhiều nước khác. Nếu các công ty ngoại quốc tiếp tục cung ứng cho
Trung Quốc thì có thể họ sẽ bị Mỹ trừng phạt. Hòa Lan ở Châu Âu nắm được một
công nghệ quan trọng. Đó là công ty ASML Holding NV của Hòa Lan, nhà chế tạo độc
quyền loại máy quang khắc “lithography” dùng tia cực tím EUV tối cần thiết cho
việc sản xuất chất bán dẫn. Hồi giữa tháng trước, sau khi được Chủ Tịch Tập Cận
Bình của Trung Quốc nài nỉ, Thủ Tướng Mark Rutte của Hòa Lan nói Mỹ không nên
mong đợi Hòa Lan sẽ làm theo Washington, hạn chế xuất cảng sang Trung Quốc loại
máy “lithography” này.
Các giới chức cao cấp của Bộ Thương Mại Mỹ lập
tức bay sang Hòa Lan và Nhật để đàm phán. Đầu tuần này, cả Hòa Lan và Nhật đều
khẳng định sẽ thực hiện chính sách hạn chế của Mỹ. Một liên minh các nhà sản xuất
thiết bị chế tạo vi mạch gồm năm công ty: Applied Materials, Lam Research Corp,
KLA Corp. (đều ở California), Tokyo Electron Ltd (Nhật), và ASML Holding NV sẽ
ra đời trong vài tuần tới để kiểm soát chặt việc mua bán loại thiết bị tối tân
này, theo tin từ Bloomberg. Từ nay, Trung Quốc sẽ khó có thể mua được những thiết
bị tân tiến để trang bị cho các nhà máy bán dẫn của họ.
Chính sách của ông Biden kiềm chế ngành công
nghiệp bán dẫn của Trung Quốc có hiệu ứng phụ là buộc các công ty vi mạch phải
tìm cách chuyển cơ sở sang các nước lân cận như Ấn Độ và Việt Nam. Làn sóng rời
bỏ Trung Quốc của các công ty Mỹ, Nam Hàn, Đài Loan đang mang lại lợi thế cho
Việt Nam. Nhưng với nền giáo dục lạc hậu và thể chế chính trị bám chặt vào
Trung Quốc, Việt Nam sẽ không được hưởng nhiều lợi ích từ xu thế dịch chuyển
này.
Tại đại hội đảng Cộng Sản Trung Quốc cuối
Tháng Mười vừa qua, ông Tập có 40 lần dùng từ “công nghệ” để nhấn mạnh tới mục
tiêu tự chủ về công nghệ. Ông khẳng định Trung Quốc sẽ “chiến thắng trên mặt trận”
công nghệ cốt lõi bằng sự can thiệp và tài trợ lớn của nhà nước. Nhưng việc bộc
lộ quá sớm tham vọng bá chủ của Trung Quốc, đẩy Hoa Kỳ vào thế đối đầu đang khiến
cho chiến thắng công nghệ đó đang ngày càng xa tầm tay của ông Tập. [đ.d.]
No comments:
Post a Comment