Nguyễn Thái Nguyên
Posted by adminbasam on
07/09/2016
.
Thủy điện Sông Bung
4 đang được nhà thầu của Trung Quốc thi công – Ảnh HS/ PetroTimes
Với tất cả những gì mà Formosa đã gây ra cho nhiều
nước, kể cả ở Đài Loan thì đáng lẽ không bao giờ Formosa được cấp phép đầu tư ở
bất cứ đâu trên đất nước Việt Nam, đó mới là nền quản trị quốc gia có trách nhiệm
với đất nước, với nhân dân ở mức tối thiểu.
Không quá khó để các cơ quan chức năng quốc gia có
thể biết được những bê bối mà Formosa đang gặp phải ở Đài Loan ngay thời điểm
Formosa chạy sang Việt Nam “tìm việc”. Năm 2004, Formosa đưa ra một dự án đầu
tư nhà máy luyện thép tại huyện Vân Lâm với quy mô 10 tỷ đôla. Ngay tại thời điểm
đó thì không chỉ đảng Quốc Dân mà một số nghị sĩ đảng Dân Tiến cũng ủng hộ.
Nhưng đến đầu năm 2008 thì tình hình thay đổi, sau khi nghiên cứu kỹ lưỡng hồ sơ
kỹ thuật của nhà máy thép; nắm tình hình gây ô nhiễm môi trường của Formosa ở
các nước như Capuchia và ở Mỹ, các thành viên đảng Dân tiến (trong đó có bà
Thái Anh Văn, nay là Tổng thống ĐL) ủng hộ nhân dân Vân Lâm biểu tình phản đối
quyết liệt việc xây dựng nhà máy thép của Formosa. Nhà máy thép khổng lồ này bị
đóng băng và Formosa có nguy cơ rơi vào khủng hoảng.
Trước tình hình đó, chưa biết vì cơ duyên nào mà
tháng 6/2008 thì Formosa tìm đến Hà Tĩnh rồi một tháng sau, cả Formosa và Hà
Tĩnh đã có đầy đủ hồ sơ trình lên Thủ tướng CP và các bộ ngành liên quan. Cũng
nhanh như thế, thêm một tháng nữa, các ngành “thẩm định” xong và Phó Thủ tướng
Hoàng Trung Hải ký công văn đồng ý để ngày 26.8.2008, ông Võ Kim Cự thay mặt
UBND tỉnh Hà Tĩnh ký hồ sơ cấp phép cho dự án nhà máy thép Formosa trong đó có
hàng loạt các ưu đãi đặc biệt về thuế, về giá thuê đất, về thời hạn thuê đất 70
năm…
Nếu Hà Tĩnh và Formosa không dùng hồ sơ nhà máy thép
Vân Lâm đã bị đình chỉ ở Đài Loan mà dịch sang tiếng Việt, thay đổi tên đất tên
người làm hồ sơ của dự án Fomosa Hà Tĩnh thì phép màu nào có thể làm được cả một
bộ hồ sơ đồ sộ như dự án nhà máy thép Formosa Hà Tĩnh để trình lên Chính Phủ chỉ
trong vòng một hai tháng? Cũng không có lý do gì để nói rằng các cơ quan tham
mưu của Chính phủ không cần biết và không có khả năng để biết nhà đầu tư
Formosa là ai, thực lực tài chính thế nào, công nghệ tiên tiến hay lạc hậu ra
sao. Dĩ nhiên phải có thời gian tối cần thiết cho những công việc thuộc về
trách nhiệm của các cơ quan tham mưu của Chính phủ. Vậy mà đối với dự án quy mô
lớn như nhà máy thép Formosa Hà Tĩnh lại được thẩm định rất nhanh, “đồng ý”
cũng rất nhanh đến như vậy?
Chỉ nghe Formosa bốc giời về nguồn vốn đầu tư khổng
lồ rồi rải thảm đón Formosa nhảy vào Vúng Áng (Hà Tĩnh) với một tốc độ nhanh đến
không tưởng cho một dự án có quy mô nhiều tỷ đôla đã là điều phi lý. Nhưng vì
không thể có nguồn tài chính như đã từng cam kết, ngay từ tháng 10/2012,
Formosa đã sang Bắc Kinh (Trung Quốc) bàn thảo với Tập đoàn luyện kim Trung Quốc
(中 國 冶 金 科 工 集 团 有 限 公 司), tên giao dịch tiếng Anh viết
tắt là MCC, để kéo Tập đoàn này vào đầu tư ở dự án nhà máy Formosa Hà Tĩnh với
danh nghĩa là “nhà thầu phụ”.
Việc này Hà Tĩnh, các cơ quan chức năng của Chính phủ,
kể cả An ninh Quốc phòng và lãnh đạo Chính phủ không lẽ không biết gì. Nếu biết,
vì sao chúng ta để Trung Quốc Đại lục đầu tư vào một vị trí cực kỳ nhạy cảm về
an ninh quốc phòng như Vũng Áng và Cảng nước sâu Sơn Dương, một trong 2 cảng nước
sâu tốt nhất của Việt Nam và khu vực? Vì sao các nhà lãnh đạo và các cơ quan đảng
lại phải giấu giếm chuyện Trung Quốc Đại lục đầu tư vào đây đến mức phải có văn
bản khẳng định không có Công ty Trung Quốc nào tham gia vào dự án thép Vũng Áng
trong sinh hoạt các chi bộ đảng ở Hà Nội sau khi xẩy ra thảm họa môi trường biển?
Chỉ có những người biết rất rõ một khi để Trung Quốc chi phối những dự án như
thế này sẽ gây ra những hệ lụy khôn lường đối với lợi ích quốc gia nên mới phải
dấu diếm như vậy mà thôi. Phải chăng, đây mới là nguyên nhân cốt tử để lãnh đạo
vẫn quyết liệt bảo vệ Formosa ngay cả khi chính Formosa chí ít cũng là một chủ
thể gây ra thảm họa môi trường ở 4 tỉnh miền Trung giống như cái cách khá phổ
biến lâu nay trong việc vi phạm pháp luật trên lĩnh vực xây dựng là “phạt rồi
cho tồn tại”!
Thảm họa môi trường mà Formosa và có thể cả các “nhà
thầu phụ” nào đó (như ông Chủ tịch Formosa Đài Loan đã hé lộ) gây ra là quá
nghiêm trọng, không chỉ đối với môi trường biển mà đối với toàn bộ cuộc sống của
hàng triệu cư dân ven biển của 4 tỉnh miền Trung. Lòng dân đã quá phẫn nộ, một
chừng mực nào đó đã được bày tỏ qua các cuộc biểu tình bất bạo động. Đó là hành
động chính đáng của người dân, là dấu hiệu của tiến bộ xã hội chúng ta. Các cấp
ủy đảng và chính quyền cần biết rằng không phải ai phẫn nộ, ai bức xúc bất bình
cũng đi tham gia biểu tình. Đáng lẽ chính quyền phải đứng về phía người dân để
xem xét và xử lý vấn đề một cách công khai minh bạch, đúng luật và hợp lòng dân
thì đâu đó, chính quyền không những ngăn cản mà còn đàn áp người dân là điều rất
phi lý.
Đến nay, câu chuyện về thảm họa do Formosa gây ra
chưa phải đã giải quyết xong như một số quan chức Chính phủ đã nói công khai,
những lời nói rất bất ổn cả về mặt khoa học cũng như trách nhiệm chính trị của
một đảng cầm quyền. Với quy mô và tính chất nghiêm trọng của thảm họa, cần phải
khởi tố vụ án để điều tra chứ không thể tin vào mấy lời hứa hão huyền của chính
thủ phạm đã gây ra thảm họa. Không vì bất kỳ lý do gì không đóng cửa nhà máy,
không phải tạm thời mà là vĩnh viễn chấm dứt hoạt động của dự án thép Formosa
Vũng Áng. Xin các vị lãnh đạo đừng đưa ra những lý do về sự ảnh hưởng của chính
sách thu hút đầu tư, về quan hệ đối ngoại hay về cái gì đi nữa. Chẳng vì cái gì
hơn là vì lợi ích của nhân dân và đất nước Việt Nam. Cùng với đó là chính quyền
4 tỉnh miền Trung phải chủ động hết lòng hỗ trợ pháp lý để nhân dân thực hiện
quyền khởi kiện Formosa, kẻ đã gây ra tai họa đối với chính người dân ở các tỉnh
này. Chỉ như thế mới bàn đến chuyện bồi thường bao nhiêu, bồi thường những cái
gì và cho ai chứ không thể coi 500 triệu đôla là tiền bồi thường được. Chúng ta
quản trị một quốc gia thời hiện đại mà cứ theo lối quản lý một gia đình, không
thượng tôn quyền của người dân, không thượng tôn pháp luật thành ra làm cho xã
hội ngày càng loạn, dân càng bị đè nén áp bức, bất công, những kẻ nhiều tiền
thành kẻ nhiều quyền càng lộng hành, kể cả họ là đối tác nước ngoài hoạt động
trên lãnh thổ Việt Nam, điều mà ở các nước có trình độ phát triển cao hơn không
thể chấp nhận được.
Cần chú ý rằng trong xu hướng các doanh nghiệp Trung
Quốc đang tìm mọi cách đưa vốn thoát ra khỏi Trung Quốc, tất nhiên hướng chính
là Âu Mỹ, nhưng các nước ASEAN cũng là một đối tác hấp dẫn. Năm 2014, vốn FDI của
TQ vào châu Âu là 16 tỷ đôla, 2015 tăng lên 20 tỷ và 6 tháng đầu năm 2016 tăng
vọt lên 54 tỷ đôla. Lúc đầu, các nước châu Âu, chủ yếu là Ý, Pháp, Đức và Anh rất
khuyến khích, mời chào niềm nở như gặp được một ông “khách sộp”, có được một cơ
hội vàng để khắc phục khó khăn trong trì trệ của kinh tế toàn châu Âu. Nhưng chẳng
bao lâu sau, thời gian chỉ tính bằng tháng, thì câu chuyện thần tiên này hoàn
toàn sụp đổ, lộ nguyên hình không chỉ mấy con ngựa mà là hàng sư đoàn ngựa
thành Troia (thần thoại Hy Lạp) được chuyển đến các nước, buộc các nhà chức
trách nước chủ nhà phải kiên quyết dẹp bỏ, dù lớn đến đâu, “ý nghĩa chính trị”
hay ý nghĩa gì cũng vứt bỏ hết. Chúng ta hãy xem thái độ của các nước đối với
những “dự án lớn” nhưng vi phạm luật hoặc có nguy cơ cao đối với an ninh quốc
gia của nước sở tại bị họ xử lý ra sao.
+ Tháng 10/2015, ông Tập Cận Bình thăm Anh và đã
cùng với ông Thủ tướng Anh, David Cameron chứng kiến việc ký kết hàng loạt các
dự án lớn với quy mô lên đến 40 tỷ bảng Anh, trong đó lớn nhất là dự án các nhà
máy điện hạt nhân Hinkley Poin, 24 tỷ đôla (vốn của phía Trung Quốc là 33,5%),
được báo chí ca ngợi là mở ra “thời đại vàng” trong quan hệ 2 nước! Thế nhưng,
sau khi lên nắm quyền, tháng 7/2016, bà Theresa May đã ra lệnh đình chỉ ngay dự
án điện hạt nhân này. Quyết định đột ngột này không chỉ gây sốc cho TQ mà cả Tập
đoàn Điện lực quốc gia Pháp (EDF) cũng bị choáng theo vì họ cũng đã bỏ số tiền
lớn để nghiên cứu tiền khả thi dự án này. Dù những ai đó gọi là “sự cố nghiêm
trọng trong quan hệ Anh-Trung Quốc” thì bà May cũng không nao núng gì. Có lẽ vì
bà Thủ tướng đã nhìn thấy Cục Điều tra Liên bang Mỹ vừa bắt giữ ông Allen Ho, Cố
vấn cao cấp của Công ty Năng lượng hạt nhân của TQ (China General Nuclear
Power) với tội danh mua chuộc, tuyển mộ chuyên gia Mỹ nhằm mục đích ăn cắp bí mật
hạt nhân của Mỹ. Lý do công khai thì nhiều, trong đó có sự phản đối kịch liệt của
tổ chức “Hòa bình xanh” ở Anh, nhưng chắc chắn bà Thủ tướng thừa biết tập đoàn
này “có nhiều ông Allen Ho” và họ đã hoạt động gián điệp để ăn cắp công nghệ hạt
nhân mới của Mỹ thì cớ gì không ăn cắp những thứ gì đó TQ còn thiếu, lại đang
có ở Anh?
+ Ngày 13/8/2016, ông Scott Morison, Tổng trưởng Tài
chính Úc thông báo quyết định của Chính phủ Úc về việc rút giấy phép đầu tư của
các công ty TQ vào dự án lưới điện của Bang New South Wales. Lý do công khai chỉ
rất ngắn gọn: “An ninh quốc gia” mà không cần giải thích gì thêm. Nhưng trên thực
tế, trước đó một ngày đã có một cuộc họp với các cơ quan bộ Quốc phòng và Cơ
quan an ninh quốc gia Úc (AISO), những cơ quan phản đối rất gay gắt đối với chủ
trương để cho Tập đoàn lưới điện TQ (SGC) thâu tóm Công ty lưới điện bang New
South Wales Ausgrid (với đường điện dài 22.270 km, 200 trạm biến thế đặt khắp
bang). Chắc chắn các cơ quan an ninh quốc phòng Úc đã đưa ra nhiều bằng chứng về
hoạt động gián điệp của đám “công nhân” của tập đoàn này. Dù giàu có đến đâu mà
phải chối bỏ một dự án đầu tư hơn 10 tỷ đôla của TQ thì chắc chắn vấn đề đã được
Chính phủ Úc cân nhắc, đánh giá một cách kỹ lưỡng, bởi những mối hại mà các tập
đoàn kinh tế này gây ra còn lớn hơn nhiều lần cái mà họ đầu tư. Chính phủ không
bán rẻ lợi ích quốc gia để lấy tiền và rước lấy nhiều mối nguy hại lâu dài cho
nhân dân và đất nước mình.
+ Ngày 8/6/2016, Công ty Xpress West (Mỹ) đưa ra
thông báo hủy hợp đồng liên doanh xây dựng đường sắt cao tốc Las Vegas – Los Angeles
với Công ty đường sắt TQ, CRI. Tập đoàn Xpress West được CP Liên bang cấp phép
xây dựng tuyến đường sắt cao tốc Las Vegas-Los Angeles dài 370 km. Tháng
9/2015, 2 ngày trước khi Tập Cận Bình thăm chính thức Hoa Kỳ, Tập đoàn đường sắt
quốc tế TQ “trúng thầu” tham gia liên doanh với Xpress West. Dự án này được
tuyên truyền là “bước ngoặt”, là “chương mới” trong quan hệ Mỹ Trung. Nhưng chỉ
9 tháng sau, Xpress West đột ngột tuyên bố chấm dứt hợp đồng hợp tác với CRI.
Cũng không ai biết vì sao, chỉ biết rằng Chính phủ Mỹ không cho phép mang các
toa tàu từ TQ sang chạy trên đất Mỹ vì “không an toàn” mà các toa tàu phải được
sản xuất tại Mỹ, có sự giám sát chặt chẽ từ phía Mỹ! Đây lại là điều kiện “bất
khả thi” đối với CRI và chỉ có “thôi luôn” là thượng sách. Nhưng tuyên bố này
đã làm cho cổ phiếu của CRI sụp đổ khắp các thị trường, gây hoang mang cho nhiều
nhà đầu tư. Theo đó cũng gây ra một sự tức giận ngoại giao, nhưng đó là luật
pháp của Mỹ.
Thật ra TQ đâu phải là nước có truyền thống, kinh
nghiệm và công nghệ gì ghê gớm trên lĩnh vực đường sắt cao tốc. Nhật Bản họ bắt
đầu nghiên cứu và thử nghiệm mô hình đường sắt cao tốc từ năm 1964. Mất 10 năm
mới dám áp dụng công nghệ vào thực tế. Dịch vụ này đang hoạt động trên toàn nước
Nhật, đã vận chuyển trên 10 tỷ hành khách trong suốt 50 năm qua mà chưa hề xảy
ra bất cứ sai phạm nhỏ nào. Trong khi đó, Trung Quốc (kể cả ăn cắp được công
nghệ đi nữa) chỉ sau 3 năm (2001-2004) là triển khai trên diện rộng. Từ năm
2004-2015, TQ đã xây dựng 9.800 km đường sắt cao tốc (Nhiều hơn toàn bộ hệ thống
đường sắt cao tốc của tất cả các nước khác cộng lại), nhưng nguy hiểm luôn rình
rập. Theo công bố chính thức của các cơ quan chức năng TQ thì đã có 168 lỗi
trên toàn hệ thống đường sắt cao tốc thuộc về chất lượng thiết bị, thiết kế, thậm
chí cả lỗi phần mềm điều khiển. Tháng 7/11/2015 đã xẩy ra tai nạn tại Triết
Giang làm 40 người chết, 192 người bị thương… Các chuyên gia Mỹ đánh giá, “tốc
độ phát triển của TQ quá nhanh và quá nguy hiểm” làm cho Chính phủ Mỹ chùn tay.
Ở Mỹ, việc đền bù tai nạn giao thông là quá lớn, nếu tai nạn tàu hỏa cao tốc xẩy
ra thì quy mô thiệt hại sẽ gấp nhiều lần đường không và đường bộ làm các nhà đầu
tư phải dè chừng.
Trên đây là vài trong số rất nhiều dự án lớn mà
trung Quốc đầu tư ở nước ngoài đang gặp bê bối mà thôi. Tất nhiên, đối với những
nước “yếu”, các tập đoàn TQ chưa chắc đã chịu “nuốt hận vào trong” như vậy mà
thường sẽ quậy phá tưng bừng. Điển hình là dự án Bất động sản 1,5 tỷ đôla của một
tập đoàn TQ tại cảng Colombo của Sri Lanca. Khi chính phủ nước này quyết định
đình chỉ dự án cũng vì lý do an ninh quốc gia, phía doanh nghiệp TQ đã đưa ra
yêu sách ngang ngược là công ty Bất động sản này phải được sở hữu vĩnh viễn 20
ha đất ở cảng Colombo! Biết đâu với Vũng Áng, họ cũng đòi vài trăm ha như thế
và biết chuyện gì sẽ xẩy ra sau những yêu sách đại loại như thế?
Ở Việt nam, vì là “thị trường định hướng XHCN” nên
nhà nước can thiệp đủ thứ, nhưng lại có ít vai trò hỗ trợ nhằm tạo lập một sân
chơi bình đẳng, bảo vệ một cách tốt nhất lợi ích cho tất cả doanh nghiệp cũng
như người tiêu dùng thông qua cơ chế cạnh tranh lành mạnh, đúng luật. Ngược lại,
các cơ quan chức năng thường tạo ra nhiều khoảng trống về luật mà ở đó, các cá
nhân hay các cơ quan chức năng kết luận đúng sai thế nào cũng được, đó là mảnh
đất mầu mỡ để họ tha hồ lạm dụng quyền lực kiếm lợi cho cá nhân hoặc cho nhóm lợi
ích. Đặc biệt đối với các đối tác TQ, đảng và nhà nước VN, rồi chính quyền các
địa phương thường đặt cược niềm tin (hay giả vờ như thế) vào 16 chữ vàng và 4 tốt,
về sự tương đồng ý thức hệ và về… cách hoạt động của bộ máy đảng và nhà nước.
Hầu hết các doanh nghiệp TQ lại rất giỏi trong nghệ
thuật “ngoại giao ngân phiếu” nên rất nhiều dự án, chính chúng ta, những ông chủ
đã tạo cơ hội cho các doanh nghiệp TQ phá luật, coi thường các quy định của luật
pháp Việt Nam, từng bước giúp các nhà thầu, các nhà đầu tư TQ dùng luật chơi của
chính họ để giành chiến thắng trong đấu thầu với giá bỏ thầu cực thấp, rồi thay
đổi dần nội dung dự án, nâng giá công trình và thiết bị, thay thế chủng loại và
chất lượng thiết bị, sử dụng công nghệ lạc hậu, kéo dài vô hạn thời gian với chất
lượng công trình thấp…
Việc trên 90% các nhà tổng thầu TQ nắm các dự án lớn
tại VN là đi theo những con đường đó, không loại trừ những dự án thuộc các lĩnh
vực nhạy cảm đối với an ninh quốc phòng, điện tử, công nghệ thông tin, thì lãnh
đạo đảng và nhà nước cũng đã mở toang cửa mời họ vào như đối với tập đoàn khét
tiếng làm gián điệp là tập đoàn điện tử viễn thông Hoa Vĩ (Hua Wei). Vũng Áng
hay Đường sắt trên cao Cát Linh-Hà Đông, Đường ống nước Sông Đà I… là những dự
án đã được ra đời và nuôi dưỡng trong môi trường như thế. Nếu không phải là lỗi
lầm của cả một hệ thống có liên quan thì có đến mười ông Võ Kim Cự cũng không
có gan và không đủ sức làm ra cả một núi sai phạm tày trời như thế!
Đây là một thực tế rất đáng buồn và và rất nguy hiểm,
nhưng những người có trách nhiệm vẫn cố tình làm ngơ, coi như không có vấn đề
gì lớn, thậm chí các vị lãnh đạo đảng và nhà nước còn thăm viếng, khen ngợi và
động viên! Có thể nói Việt Nam là thiên đường của những nhà đầu tư nước ngoài
vi phạm pháp luật nặng nhưng luôn được xử phạt nhẹ và không lo bị rút giấy
phép. Thì chúng ta hãy xem qua chuyện như chuyện của “những người thích đùa” ở
dự án đường nước Sông Đà I. Sau 17 lần vỡ ống trong 7 năm đi vào khai thác sử dụng,
gây khủng hoảng nước cho khoảng 70 ngàn hộ dân thuộc 6 quận nội thành Hà Nội.
Bây giờ không ai, kể cả các nhà báo còn quan tâm đến chuyện vỡ tiếp bao nhiêu lần
nữa, mà “đơn giản”, vỡ ở đâu thì Vinaconex tự bỏ tiền ra hàn vá lại ở đó mà
thôi. Thế mà khi chuyển sang giai đoạn II, Hà Nội vẫn chọn Vinaconex và
Vinaconex lại chọn… nhà thầu đường ống TQ! Bây giờ Vinaconex giao cho Công ty cổ
phần nước sạch (một công ty con của Vinaconex) Viwasupco làm chủ đầu tư dự án.
Dự án này có công suất cấp nước 600 ngàn mét khối nước sạch, tức gấp đôi Sông
Đà I. Vậy là ngày 21/3/2016, Viwasupco thông báo “đã chọn được” nhà thầu Công
ty TNHH sản xuất ống gang dẻo Xingxing TQ, bởi vì Công ty này đã bỏ thầu thấp
hơn 11,8% so với hồ sơ mời thầu! Đúng là “nghiệp chướng” chứ không còn là chuyện
quản lý nhà nước nữa. Nghe nói cuộc này có cả đại diện của Cục quản lý đàu tư của
Bộ KH&ĐT tham gia nên chặt chẽ hơn lần trước! Nhà thầu Ấn Độ và Pháp bị loại.
Dù “yêu quý Thủ đô” đến mấy thì cũng không ai có thể
chấp nhận kiểu làm ăn lộ liễu và vô trách nhiệm đến vậy. Thủ tướng Chính phủ
đành can thiệp. Chỉ 2 ngày sau công bố của Viwasupco, UBND thành phố Hà Nội đã
ngồi lại cùng Bộ Xây dựng để “rà soát” và rất nhanh chóng, Hà Nội đã có văn bản
kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Vinaconex dừng việc ký hợp đồng với nhà thầu TQ.
Tháng 8/2016, Vinaconex đã chính thức hủy hợp đồng gọi thầu cung cấp ống gang dẻo
của Xixing. Theo đó, ông Giám đốc Ban quản lý dự án được “miễn nhiệm” để đi nhận
nhiệm vụ khác. Trước những bê bối “không thể hiểu được”, nhà đầu tư Acuatico của
Singapore đã quyết định bán lại 43,6% cổ phần của họ và rút khỏi dự án đầy tai
tiếng này sau 6 năm làm cổ đông chiến lược. Bỏ chạy trong trường hợp này là cao
kiến. Dưới sức ép của công luận, Vinaconex có bị khởi tố điều tra, nhưng “không
có vi phạm gì lớn” cùng với “nhân thân tốt” nên miễn truy cứu trách nhiệm hình
sự. Thế là vui vẻ chuyển sang giai đoạn II. Dân các quận huyện thụ hưởng nguồn
nước sạch từ dự án này ráng chịu. Pháp luật của chúng ta như thế; quản lý nhà
nước của chúng ta như thế, phổ biến là thế.
Xung quanh câu chuyện về Formosa, cũng cần phải thấy
có một lý do “rất đúng đường lối” hay “chiến lược phát triển” đất nước không những
đã làm giá đỡ, làm cái khiên che đỡ mọi thứ vi phạm cho Formosa, mà còn là cái
cớ rất quan trọng để cho Formosa hưởng mọi thứ ưu tiên ưu đãi mà không ai được
hưởng, đó là quan điểm cực kỳ cổ hủ, lạc hậu về “công nghiệp nặng là nền tảng”
của nền kinh tế XHCN theo hướng công nghiệp hóa hiện đại hóa! Nhà máy sản xuất
thép là “đứa con cưng” của nền tảng tư duy hủ lậu ấy, kể cả ngày nay, thế giới
đã sản xuất ra một sản lượng thép khổng lồ 1 tỷ 620 triệu tấn thép (Số liệu
2015 của Hiệp hội thép thế giới WSA). Phải chăng đây cũng là một trong những luận
điểm cơ bản của lý luận Mác-Lê nin không thể từ bỏ được?
Cung đã vượt xa cầu, hàng trăm triệu tấn thép tồn
kho chưa biết đến bao giờ mới tiêu thụ hết cho dù các nước sản xuất thép đang cắt
giảm sản lượng một cách mạnh mẽ. Tốt xấu gì chưa cần bàn, nhưng TQ là nước sản
xuất ra một nửa sản lượng thép của thế giới. Tháng 7/2016, có lẽ một mặt vì sản
lượng quá dư thừa mà xuất khẩu không được, các nước Âu Mỹ đều áp dụng chính
sách đánh thuế chống bán phá giá làm cho thép TQ càng khốn đốn nên ông Thủ tướng
Lý Khắc Cường đã đưa ra thông báo sẽ cắt giảm từ 100-150 triệu tấn thép mỗi
năm! Chúng ta đang hăng say đầu tư nhà máy thép trong tình hình như thế. Chưa
nói đến vấn đề môi trường mà đầu tư tốn kém để làm ra thép chất lượng thấp mà
giá thì cao, chắc chắn sẽ như thế, để làm gì? Lại tiếp tục bảo hộ bằng đủ thứ
ưu đãi. Đây là câu hỏi hết sức nghiêm túc và một khi khẳng định rằng còn tồn tại
nhà máy thép Vũng Áng là còn nguy hiểm và nền kinh tế Việt Nam không có nhu cầu
làm thép như thế thì đóng cửa nhà máy, rút giấy phép đầu tư là việc cần làm.
Dĩ nhiên, một đất nước, một nền công nghiệp không thể
không cần đến thép, nhưng giữa nhu cầu thép cho phát triển đất nước và làm nhà
máy sản xuất thép là hai việc khác nhau. Trên thế giới đang có 66 quốc gia sản
xuất thép mà Việt Nam là một trong 66 quốc gia đó. Không những thế, VN còn là
nước sản xuất thép “lớn nhất” của ASEAN rồi. (Tôi cũng khồng biết người ta có
thống kê cả những thứ thép được sản xuất ở làng nghề Đa Sĩ rồi đóng dấu Úc, dấu
Nhật hay không?). Ai cũng biết thép Việt Nam sản xuất ra với công nghệ nào và
chất lượng thuộc hạng gì trên thế giới. Từ nhiều chục năm trước, lúc còn làm Tổng
bí thư, ông Lê Duẩn rất say sưa đầu tư cho công nghiệp nặng và mấy chục năm
sau, nền công nghiệp nặng ấy vẫn không khá lên được bao nhiêu bởi chúng ta cứ
mãi mê “đi tắt đón đầu” những thứ công nghệ phế thải của thiên hạ, kiểu như rước
Formosa vào Việt Nam mà thôi, trong khi thế giới đã và đang đi nhanh vào cuộc
cách mạng kỹ thuật số, trí tuệ nhân tạo, phát triển nền kinh tế tri thức, chất
lượng cao, bền vững và thân thiện với môi trường….
Tôi nhớ đúng 20 năm trước, năm 1997, trong cuộc hội
đàm chính thức giữa Thủ tướng Phan Văn Khải và Thủ tướng Chu Dung Cơ của Trung
Quốc, ông Chu Dung Cơ đã khuyên một cách thẳng thắn rằng các đồng chí Việt Nạm
không nên đầu tư vào những dự án như nhà máy gang thép Thái Nguyên hay phân đạm
Hà Bắc, chúng tôi đang chết dở với thép. Thủ tướng Phan Văn Khải đánh giá đó là
lời nói chân thành chứ không vì vốn viện trợ là bao nhiêu. Nhưng không còn ông
Lê Duẩn thì lại có ông Đỗ Mười và thế là nhà máy gang thép Thái Nguyên tiếp tục
đầu tư “nâng cấp” cho đến tận bây giờ.
***
Từ ngày xẩy ra thảm họa môi trường biển ở 4 tỉnh miền
Trung, mặc dù là người “sở tại”, lại nhận được rất nhiều thông tin từ nhiều nguồn,
dưới nhiều khía cạnh khác nhau, nhưng tôi chưa từng góp một lời bàn nào về Vũng
Áng và Fomorsa lên báo chí. Đáng lẽ là thế. Nhưng khi tôi đọc được những lời có
cánh cộng với sự hăng hái của ông Lê Phước Vũ, Chủ tịch tập đoàn Tôn Hoa Sen
thì nhân tiện tôi góp đôi lời về Thép Vũng Áng và Thép Cà Ná vậy thôi.
Có thể Tập đoàn của ông Vũ có nguồn vốn dồi dào hay
vay mượn ở đâu không quan trọng, nhưng nghe ông nói về tác động môi trường cùng
thời gian với ông Bộ trưởng Trần Hồng Hà, sao có phần na ná nhau đến thế! Chỉ
khác là dù chưa có báo cáo nào đánh giá tác động môi trường đối với dự án thép
Cà Ná của ông Vũ, nhưng ông Vũ cứ tuyên bố sẽ không hề hấn gì, không để một giọt
nước thải bẩn nào ra biển. Rất có thể. Lúc đầu tôi nghĩ có lẽ Tôn Hoa Sen đã nhập
thiết bị và công nghệ của các nước G7 về để sản xuất thép hợp kim cao cấp
chăng. Nhưng xem lại hóa ra không phải. Nghe qua, tôi bất giác liên tưởng tới lời
tuyên bố của ông Chủ tịch tập đoàn thép POSCO của Hàn Quốc năm nào. Chỉ có điều,
tập đoàn này đã sản xuất ra trên dưới 46 triệu tấn thép chất lượng cao mỗi năm
mà không làm phương hại gì đến môi trường, vốn được các cơ quan chức năng Hàn
Quốc kiểm soát một cách nghiêm ngặt. Còn như lời của ông Vũ thì chưa biết sẽ ra
sao. Nhưng xem cái cung cách mà Tập đoàn Tôn Hoa Sen đang triển khai thì liệu
đây khác gì một Formosa thứ hai?
Theo các tài liệu đã được đăng tải, ngày 30/6/2015,
Tôn Hoa Sen cử đoàn chuyên gia đến Ninh Thuận để khảo sát các điều kiện liên
quan đến dự án. Đoàn có 10 người do ông Nguyễn Văn Quý, lúc đó là PCT Tập đoàn
dẫn đầu. Xem danh sách thấy trong 10 quý ông thì có tới 6 ông là chuyên gia của
CISDI, một công ty con của Tập đoàn luyện kim TQ (MCC) chuyên về tư vấn thiết kế,
tổng thầu các nhà máy luyện thép. Chính tập đoàn này là cha đẻ của Thép Vũng
Áng và cũng là cha đẻ của thảm họa môi trường biển vừa qua. Nói theo cách của
dân Nghệ Tĩnh chúng tôi thì “Trở vô trở ra vẫn thằng cha lúc nãy!”, vẫn “thằng”
MCC, CISDI, Formosa. Có khác chăng, Tôn Hoa Sen bây giờ không phải sang tận
Trùng Khánh TQ để làm việc với CISDI, mà họ đã có ngay Văn phòng Đại diện tại
Vũng Áng, rất tiện. Rất có thể ông Vũ rút kinh nghiệm, không xin phép chôn ống
nước thải to đùng để chảy thẳng ra biển như Formosa, nhưng nhà máy thép của ông
chắc cũng phải có nước thải bẩn và rồi không đổ ra biển thì cũng đổ loanh quanh
đâu đó chứ làm sao không? Và đó là ông Vũ nói về Chất thải lỏng, còn Chất thải
rắn? Chất thải khí? Hay lại thêm một Công ty môi trường Kỳ Anh nữa để đi chôn
rác thải lung tung? Vấn đề này bắt nguồn từ Công nghệ và Thiết bị chứ không phải
từ mong muốn. Nếu Tôn Hoa Sen tiếp tục rước công nghệ phế thải theo lời “tư vấn”
của bọn CISDI về làm thì ông Vũ nhiều tiền đến đâu cũng không tránh được tai họa
trong một tương lai gần.
Liệu các cơ quan chức năng của nhà nước và Thủ tướng
Chính phủ có ủng hộ những dự án như thế này nữa không? Đành rằng chúng ta phải
khuyến khích đầu tư, nhưng như Thủ tướng đã nói, không khuyến khích bằng mọi
giá, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng v.v… Vậy thì thay vì chúng ta
hoan nghênh các dự án lớn, bỏ thầu giá rẻ, cần phải hết sức nghiêm ngặt trong
việc chọn lựa lĩnh vực ưu tiên, chọn công nghệ tiên tiến, thiết bị hiện đại để
sản xuất ra những sản phẩm chất lượng cao. Chắc chắn trí tuệ Việt Nam không đến
nỗi thiếu và yếu kém để dẫn đến những kết cục đáng buồn như trong những năm
qua. Vấn đề là chúng ta có dám từ bỏ mô hình cũ, con đường cũ, cách làm cũ hết
sức lạc hậu và tiêu cực để tạo lập một môi trường phát triển mới hay không mà
thôi. Đất nước chúng ta không chỉ có thách thức mà đang có không ít cơ hội lớn
chờ ta ở phía trước.
Hà Nội, tháng 9/2016
Nguyễn
Thái Nguyên
No comments:
Post a Comment