Thứ Tư, ngày 21 tháng 9 năm 2016
Tuần qua tôi phải đến toà án quận hạt nơi mình cư ngụ,
chẳng phải vì kiện tụng ai hay bị ai kiện mà vì tôi được, có người cho là bị, gọi
đến toà để làm bổn phận công dân.
Một trong những bổn phận của công dân Mỹ là tham gia
bồi thẩm đoàn ở toà án, gọi là jury duty, mà lâu lâu bất cứ công dân Mỹ nào, nếu
không có tiền án và mất quyền công dân, sẽ được triệu tập đến toà để tham gia
vào một vụ xử.
Người dân được gọi đi làm bồi thẩm viên thuộc mọi
thành phần trong xã hội, đủ mọi sắc dân. Tôi đã có gần hai chục lần đến toà để
chuẩn bị tham gia xử án, nhưng chưa bao giờ được ngồi trong ghế của bồi thẩm
đoàn để xét xử. Trong hai lần được chọn qua vòng đầu, tức là đã vào phòng xử
án, biết vụ xử liên quan đến ai, bị truy tố về tội gì, tôi đã thấy thành viên
tương lai của bồi thẩm đoàn gồm bác sĩ, công nhân, tài xế xe tải, y tá, giáo sư
đại học, chánh án, giám mục, sinh viên, nhân viên sở xã hội cùng nhiều ngành
nghề khác nữa. Có người vừa bước qua tuổi 18, là tuổi được quyền tham gia bầu cử,
có người tuổi trên 70 và đã nghỉ hưu.
Có thể gọi đó là toà án của dân, vì với 6 hay 12
thành viên trong bồi thẩm đoàn, chính những người dân sẽ quyết định nghi can có
phạm pháp hay không, sau khi nghe, xem xét các chứng cớ hai bên đưa ra. Rồi bồi
thẩm đoàn định tội, nếu nghi can phạm luật thì chánh án sau đó sẽ quyết định bản
án theo khung án ghi trong luật.
Dù xử án có bồi thẩm đoàn nhưng có những vụ án, sau
khi nghị án và chánh án đưa ra mức phạt tù cho tội phạm cũng đã làm dấy lên những
phản đối, có khi đưa đến bạo động.
Ở vùng San Jose, đầu năm nay có vụ xử án về tội hiếp
dâm. Chánh án Aaron Persky kêu án cho tội nhân Brock Allen Turner, một sinh
viên Đại học Stanford, chỉ ở mức 6 tháng tù đã khiến nhiều người bất bình. Trên
mạng xã hội có kiến nghị đòi truất nhiệm chánh án Persky với cả triệu người
tham gia ký tên. Tuy nhiên bản án vẫn được giữ nguyên và hai tuần trước, sau
khi thi hành nửa thời gian theo án tù, tội phạm Turner đã được thả và trở về
quê quán ở tiểu bang Ohio để được quản chế ba năm.
Dưới mắt dư luận quần chúng không phải vụ án nào
cũng được coi là công bằng và công lý được thực thi.
Năm 1992 có vụ án liên quan đến Rodney King, một người
da đen bị cảnh sát da trắng ở vùng Los Angeles đánh đập tàn nhẫn sau một vụ rượt
đuổi. Khi sự việc xảy ra có người quay được vi-đi-ô. Ra toà, những cảnh sát
viên đã đánh đập King không bị án tù. Kết quả của phiên toà khiến những người
da đen ở khu vực Los Angeles tức giận, đập phá, nổi lửa đốt nhiều cơ sở thương
mại trong vùng.
Sang toà dân sự, Rodney kiện cảnh sát gây thương
tích cho mình và đã được bồi thường cả triệu đôla.
Một số người, nhất là người da đen, không tin là
công lý sẽ được thực thi vì có nhiều vụ xử cảnh sát bắn chết hay đánh đập người
da mầu đã được trắng án hay với một bản án nhẹ.
Trong cộng đồng người Việt đã có nhiều vụ án dân sự
liên quan đến vu khống, mạ lị được nhiều người quan tâm và cũng có ý kiến cho rằng
bản án không được công bằng.
Nhật báo Người Việt kiện bà Hoàng
Dược Thảo, chủ nhiệm tuần báo Saigon Nhỏ, vu khống cho báo Người
Việt là cộng sản và bôi bẩn đời tư của nhân viên nhật báo này. Vụ kiện
kết thúc với án toà buộc bà Hoàng Dược Thảo bồi thường cho Người Việt nhiều
triệu đôla khiến bà phải khai phá sản và trao quyền sở hữu cơ sở và báo Saigon
Nhỏ cho tờ Người Việt.
Vụ Nancy Bùi kiện Đỗ Văn Phúc ở Texas với kết quả
ông Phúc phải bồi thường gần 2 triệu đôla. Vụ Tuan J. Pham ở Minnesota kiện ba
người là Thang Dinh Le, Tram Bui và Dean Do và ông đã thắng kiện khi án toà buộc
các bị cáo phải trả cho ông Tuẫn gần 700 nghìn đôla tiền bồi thường thiệt hại
vì bị mạ lị, vu khống là cộng sản làm thiệt hại đến công việc làm ăn của ông và
gia đình.
Đầu tháng này, một toà kháng án ở Texas đã có án lệnh
về vụ cựu nghị viên thành phố Houston là Al Hoàng (Hoàng Duy Hùng) kiện tuần
báo Thời Báo và nhà báo Nguyễn Đạt Thịnh hồi năm 2014 về tội
bôi nhọ, gọi Al Hoàng là một người cộng sản vì dân cử này đã đón tiếp các phái
đoàn cộng sản đến Houston và khi về Việt Nam có liên hệ và gặp gỡ với lãnh đạo
cộng sản. Án lệnh là thắng lợi cho nhà báo Nguyễn Đạt Thịnh khi cho rằng Al
Hoàng là cộng sản và người đứng đơn kiện không có đủ lý do để đưa vụ việc ra
toà.
Có những vụ án mà bên toà hình sự xử nghi can không
có tội, nhưng khi bị kiện ở toà dân sự thì bị can lại bị kết án phạm luật.
Vận động viên bóng cà-na O.J. Simpson bị cáo buộc giết
vợ và người bạn trai của vợ, vì ghen. Ở tòa hình sự công tố viên không đưa ra
được những bằng chứng, như vũ khi giết người, mà chỉ có đôi găng tay cho là
Simpson đã dùng khi giết người. Trước toà và bồi thẩm đoàn, cùng công chúng xem
qua ti-vi vì vụ án được chánh án cho phép trực tiếp truyền hình, khi Simpson thử
găng tay thì không lọt vì quá nhỏ, không thể nào vừa tay của nghi can. Simpson
không bị kết tội ở toà hình sự.
Nhưng khi qua toà dân sự O.J. Simpson bị kêu án đã
gây ra cái chết của vợ, cùng bạn trai của vợ và phải bồi thường thiệt hại cho
gia đình nạn nhân nhiều triệu đôla. Bản án đưa đến việc Simpson, một vận động
viên nổi danh và giầu sang một thời cuối cùng mất hết tài sản.
Thứ Sáu tuần trước tôi đến toà, khi đã vào vòng nhì
cùng với 49 người khác, tức là được qua phòng xử án. Tại phòng xử chánh án mới
cho biết là những người được lựa chọn hôm nay sẽ là thành viên trong một đại bồi
thẩm đoàn (grand jury) gồm 19 người và sẽ phải đến toà trong suốt tuần tới để
xét xem có đủ chứng cớ để truy tố, cần 12 trong số 19 bồi thẩm viên đồng ý, một
vụ bạo hành người cao tuổi.
Tôi không được chọn trong số 19 người, nhưng trong
thủ tục lựa chọn có ba người được chánh án cho miễn thi hành bổn phận công dân
dịp này là một sinh viên mới vừa vào đại học, sẽ nhập học vào ngày thứ Hai; một
người đã mua vé máy bay và thứ Tư tuần tới sẽ bay đến tiểu bang khác để dự đám
cưới một người thân và một người mà chánh án thấy khuôn mặt đầy những buồn lo,
hỏi ra được biết sắp bị đuổi khỏi nơi thuê nhà.
Khi chánh án đã chọn xong 19 người, tôi nhớ có giáo
sư đại học, có giáo viên cấp một, có kỹ sư, có người chỉ ở nhà lo đưa rước con
đi học. Những thành viên thuộc đủ mọi mầu da, có người gốc Hồi giáo vì đội khăn
trên đầu.
Hoa Kỳ là đất nước của nền dân chủ pháp trị nên
không ai có thể đứng trên luật pháp và các phán quyết của tòa án là chung cuộc.
Vì thế việc công dân góp phần vào việc xử án là để bảo đảm tính công bằng. Một
bản án ở toà cấp thấp, nếu bị cáo không đồng ý có thể kháng án lên toà cao hơn,
rồi lên toà cao nhất là Tối cao Pháp viện nếu thấy không đồng ý với các toà dưới.
Vì không tôn trọng pháp luật, ra lệnh cho nghe lén
các cuộc đàm luận của chính trị gia Đảng Dân chủ mà Tổng thống Richard Nixon đã
phải từ chức. Tổng thống Bill Clinton đã bị điều tra và phải cung khai trước
các ủy ban pháp luật, tuy chưa bị đàn hặc hay truất nhiệm vì quan hệ tình cảm với
một phụ nữ trẻ tập sự trong Toà Bạch Ốc mà khi bị điều tra đã không khai đúng sự
thật.
Vì không bên nào đồng ý với kết quả bầu chọn tổng thống
năm 2000 về cách đếm phiếu nên đã đưa vụ việc lên Tối cao Pháp viện để có phán
quyết chung cuộc.
Hệ thống pháp lý của Hoa Kỳ với những phiên xử án có
bồi thẩm đoàn, tuy có những trường hợp còn sai sót, nhưng theo nghị án của đa số,
hay có những vụ xử mà toàn thể thành viên của bồi thẩm đoàn phải đồng ý thì
nghi can mới có thể bị kết tội, vì thế tính công bằng trong các bản án là ở mức
cao.
Chẳng mấy ai muốn phải ra toà. Nhưng khi phải đến
toà, công dân Mỹ muốn thấy công lý được thực thi một cách công bằng.
Hoa Kỳ phát triển và tiến bộ là nhờ có luật pháp
nghiêm minh và công bằng. Người dân không thể viện lý do không biết luật để bào
chữa cho điều sai trái mình làm.
Ai đã từng vi phạm luật ở cấp thấp nhất là luật giao
thông khi lái xe để bị cảnh sát bắt thì chắc chắn đã hiểu nhiều về hệ thống luật
pháp của Hoa Kỳ.
* Các bài viết được đăng tải với sự đồng ý của
Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
No comments:
Post a Comment