Yo-Jung
Chen
Trà
Mi dịch
Posted
on July 15, 2016 by editor — 0
Comments
Thái độ hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông
đã biến con đường thương mại quốc tế trong vùng này trở thành một trong những
điểm bất ổn nhất trên thế giới.
Một
nước trong vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương cũng có lợi ích cốt lõi ở Biển Đông.
Nỗ lực
quốc tế nhằm bảo vệ tự do hàng hải, được Công ước về Luật Biển của Liên Hiêp Quốc
(UNCLOS) bảo đảm, do Mỹ dẫn đầu để giữ vùng biển phía Nam Trung Hoa không trở
thành một hồ nước độc quyền của Trung Quốc, vừa được hà hơi bằng phán quyết của
Toà Trọng tài Thường trực ở Hague hôm 12 tháng 7 vừa qua. Phán quyết này khiến
Trung Quốc rất bất bình vì hầu hết tất cả những tuyên bố chủ quyền của họ ở Biển
Đông đều bị Toà quốc tế phủ nhận.
Trước sự ngạc nhiên của nhiều nước,
Pháp, một cường quốc châu Âu dường như không liên quan gì đến vấn đề “Biển
Đông”, đã công bố ý định phối hợp các lực lượng hải quân của các nước trong khối
Liên minh châu Âu để thực hiện Chiến dịch Tự do Hàng hải (Freedom of Navigation
Operations, FONOPs) ở Biển Đông. Vào ngày 5 tháng 6, tại Đối thoại Shangri-la
ở Singapore, Bộ trưởng Quốc phòng Pháp, Jean-Yves Le Drian, công bố sáng kiến
tuần tra chung của EU trong “khu vực hàng hải của châu Á” và để “có mặt
thường xuyên và rõ ràng ở đó.”
Bộ trưởng Quốc phòng Pháp Jean-Yves Le Drian ở
Đối thoại Shangri-la, Singapore 2016. Nguồn: New China
Mặc dù
đã không nêu tên Trung Quốc (Trung Quốc không phải là nước duy nhất có tuyên bố
chủ quyền ở Biển Đông) trong bài phát biểu, sáng kiến của Le Drian đã được coi
là một bất lợi đối với Bắc Kinh; họ đang bực tức vì những gì mà họ coi là “sự
can thiệp từ bên ngoài” của Hoa Kỳ và các đồng minh trong những tranh chấp lãnh
thổ của Trung Quốc với các nước ven vùng biển phía Nam Trung Hoa.
Về mặt
chiến lược thì kế hoạch Pháp vừa công bố sẽ không có tác động quyết định về
tình hình ở Biển Đông. Dù là một cường quốc có sức mạnh quân sự lớn trên toàn cầu,
sự hiện diện quân sự của Pháp tại khu vực rất hạn chế. Cạnh đó, ngoài Pháp, còn
có quốc gia nào khác trong khối EU có mặt thường trực bằng hải quân và không
quân tại Thái Bình Dương?
Tuy tác
động chiến lược này có thể nhỏ, sáng kiến của Pháp hứa hẹn sẽ vào cuộc trên mặt trận
ngoại giao, là một lực lượng đáng kể cho thấy sự cô lập hoàn toàn của Trung Quốc
trong vấn đề này.
Tác động
ngoại giao này cần được đánh giá trong bối cảnh của phán quyết ngày 12 tháng 7
của Tòa án Trọng tài Thường trực Liên Hiệp Quốc khi Trung Quốc đang cố gắng,
nhưng không thành công, để tạo một “liên minh những nước sẵn sàng” ủng hộ thế đứng
của TQ ở biển Đông.
Sáng kiến
của Pháp, do đó, có
tiềm năng tiếp tục làm suy yếu vị trí của Trung Quốc vì nó đã đưa châu Âu vào
cuộc, tạo thêm áp lực quốc tế buộc tất cả các bên [nhưng nhằm vào TQ] phải tôn
trọng các nguyên tắc của pháp luật, điển hình là phán quyết của Tòa án Trọng
tài Thường trực ở Hague.
Pháp
trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương
Trái với
nhận thức chung, Pháp không xa lạ gì trong khu vực sôi động này ở vùng Viễn
Đông. Sáng kiến của Pháp công bố có
thể không quá ngạc nhiên nếu người ta nhớ lại rằng Pháp cũng là một quốc gia với
lợi ích sống còn trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Pháp có lãnh thổ ở Nam
Thái Bình Dương: French Polynesia, New Caledonia, và các đảo Wallis và Futuna.
Kết hợp với lãnh thổ ở Ấn Độ Dương (La Reunion, Mayotte, Kerguelen, v.v.), Pháp
cũng là một quốc gia Ấn Độ-Thái Bình Dương.
Lãnh thổ của Pháp ở nước ngoài. Nguồn:
frankrijkvolgensanouk.webnode.nl
Những
lãnh thổ ở nước ngoài kể cả những hòn đảo trong vùng Caribbean đã cho Pháp khu
đặc quyền kinh tế (EEZ) lớn thứ hai trên thế giới (11 triệu cây số vuông), sau
Hoa Kỳ, 62% nằm ở Thái Bình Dương và 24% ở Ấn Độ Dương. Pháp có 1.500.000 công
dân sống tại các vùng lãnh thổ Ấn Độ-Thái Bình Dương (500.000 người ở Thái Bình
Dương) chưa kể 130.000 công dân Pháp tại nhiều quốc gia châu Á-Thái Bình Dương.
Với những
vùng lãnh thổ, khu đặc quyền kinh tế và dân số như thế Pháp cần phải bảo vệ và
có chính sách phù hợp. Điều này giải thích sự hiện diện thường trực của 8.000
nhân viên quân sự Pháp ở khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương (2800 ở Thái Bình
Dương). Trong khu vực Thái Bình Dương, một mình Pháp có hai tàu khu trục giám
sát, bốn tàu tuần tra, hai tàu đa nhiệm vụ, năm máy bay giám sát hàng hải, bốn
máy bay vận tải chiến thuật, và bảy máy bay trực thăng đang hoạt động.
Dù Liên
minh châu Âu không có một sự hiện diện chiến lược rõ ràng trong khu vực châu
Á-Thái Bình Dương, nhưng Pháp, bằng các hiệp ước và hiệp định khác nhau, đã duy
trì một mạng lưới các “quan hệ đối tác chiến lược” với các nước châu Á như Nhật
Bản, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Australia, Singapore và Việt Nam.
Pháp
cũng đã phát triển mối quan hệ chiến lược với Malaysia và New Zealand. Và Pháp
tham gia vào hầu hết các diễn đàn chiến lược lớn trong khu vực, tỉ dụ như Đối
thoại Shangri-La tại Singapore, Diễn đàn khu vực ASEAN, và Diễn đàn Tuần duyên
Thái Bình Dương, v.v.. Pháp là nước đầu tiên của các quốc gia EU đã ký tên gia
nhập Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á, (Treaty of Amity and
Cooperation in Southeast Asia, TAC.)
Hơn nữa,
Pháp là nguồn cung cấp chính những thiết bị quốc phòng ở châu Á. Gần đây Pháp
đã ký một hợp đồng cung cấp 12 tàu ngầm mới cho Úc. Và đang trong tiến trình
bán máy bay chiến đấu Rafale cho Ấn Độ và đã giúp Malaysia thiết lập lực lượng
tàu ngầm. Pháp cũng duy trì hợp tác nghiên cứu về các vấn đề quốc phòng với
Singapore. Rất ít người biết rằng các phi công chiến đấu cơ của Không quân
Singapore luôn đi huấn luyện tại miền nam nước Pháp.
Về mặt
lịch sử, Pháp không phải là nhân tố mới trong khu vực. Theo bài viết của Giáo
sư Shawn McHale hồi tháng 5 năm 2016 cho “Sáng kiến Cường
quốc đang lên”, Pháp, nước cai trị thuộc địa Việt Nam vào năm 1931 đã khẳng định
chủ quyền trên một phần ở Biển Đông. Chủ quyền của Pháp đã bị Nhật Bản thách đố
trong suốt Thế chiến II và cả hai nước chỉ ngưng tuyên bố chủ quyền của họ ở thập
niên 1950.
Tại
sao Pháp và EU?
Với hậu
cảnh như thế, một câu hỏi chưa được trả lời là tại sao nước Pháp, cùng với các
nước châu Âu khác, đang có lợi ích thương mại quan trọng với Trung Quốc, lại chọn
vuốt mặt Trung Quốc vào thời điểm này bằng cách nhập cuộc vào những tranh chấp ở
Biển Đông.
Trong
thực tế, sáng kiến của Pháp xuất phát từ
một mối quan tâm đang gia tăng ở châu Âu rằng việc Trung Quốc bành trướng hung
hăng ở Biển Đông và phủ nhận cả phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực sẽ
trở thành một vấn đề nghiêm trọng đối với việc quản trị toàn cầu và nguyên tắc
pháp trị, sẽ gây hậu quả ra cả ngoài khu vực Đông Nam Á.
Tuyên bố
ngày 11 tháng ba của Cao uỷ Ngoại giao EU bày tỏ mối quan tâm này,và được lặp
đi lặp lại trong thông cáo của hội nghị thượng đỉnh G7 tháng Sáu ở Nhật Bản và
cũng được nhắc lại trong các báo cáo khác nhau trong giới chính quyền và học giả
châu Âu.
Một
trùng hợp [ngẫu nhiên?], phán quyết của Tòa án Trọng tài đã được công bố ngay
ngày khai mạc Hội nghị thượng đỉnh EU-Trung Quốc năm 2016 ở Bắc Kinh. Điều này
đã cho phép Chủ tịch khối EU Donald Tusk nhấn mạnh một cách ngoại giao với chủ
nhà Trung Quốc là, về vấn đề Biển Đông, “trật tự quốc tế dựa trên
nguyên tắc pháp trị là mối quan tâm chung của chúng ta và cả Trung Quốc và EU đều
phải bảo vệ nó.” Người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU, Federica
Mogherini, cũng kêu gọi “tất cả các bên phải tôn trọng quyết định pháp
lý và duy trì các công ước Biển UNCLOS kể cả tự do hàng hải.”
Thật vậy,
như nội dung Le Drian nói trong bài phát biểu tại Đối thoại Shangri-La, nếu các
quy tắc pháp trị và tự do hàng hải không được tôn trọng ngay bây giờ và ở đây,
trên Biển Đông, tronng tương lai chúng cũng sẽ bị ảnh hưởng xấu ở những nơi
khác trên thế giới, kể cả trong nội địa và xung quanh châu Âu.
Vì vậy,
Pháp thấy có nhu cầu cấp thiết để hỗ trợ mối quan tâm chung của EU bằng các
hành động cụ thể như tiến hành Chiến dịch Tự do Hàng hải trong khu vực này của
thế giới, tốt nhất dưới màu cờ của châu Âu.
Điều
đáng chú ý là, ngay cả trước khi tuyên bố quan tâm của EU hồi tháng Ba và phán
quyết của tòa án quốc tế trong tháng Bảy, Hải quân Pháp đã và đang hoạt động
trong vùng biển phía Nam Trung Quốc từ nhiều năm qua. Gần đây nhất, tàu hải
quân Pháp đã tiến hành cuộc tập trận chung với tàu chiến của Australia (và nhân
viên hải quân Việt Nam) ngoài khơi bờ biển của Việt Nam (vào tháng 11 năm 2015)
cũng như với Hải quân Malaysia ngoài khơi bờ biển phía bắc của đảo Borneo (vào
tháng Hai 2016). Bên cạnh đó, Lục lượng Hải quân Pháp “Nhóm Jeanne d’Arc”, một
hạm đội có một tàu sân bay trực thăng hiện đại dẫn đầu, đã đến thăm vùng biển
phía Nam Trung Quốc trong chuyến hải hành hàng năm từ Địa Trung Hải đến Thái
Bình Dương.
Trung
lập một cách thận trọng
Có thể
hiểu được rằng một số người vẫn có thể tự hỏi nỗ lực duy trì các nguyên tắc
pháp trị và tự do hàng hải ở Biển Đông lại có thể ảnh hưởng tiêu cực đến lợi
ích thương mại của Pháp với Trung Quốc (và của EU), một nước khổng lồ về kinh tế
với thành tích trừng phạt các đối tác thương mại của họ vì động cơ chính trị nhạy
cảm. Ví dụ, trong năm 2008, nền kinh tế Pháp bị thiệt hại nặng nề khi Pháp kết
án Trung Quốc vi phạm nhân quyền ở Tây Tạng. Trong một trường hợp khác, Na Uy
đã bị TQ trừng phạt bằng thương mại sau khi trao giải Nobel Hòa bình năm 2010
cho người tù bất đồng chính kiến Lưu Hiểu Ba.
Tuy
nhiên, bất chấp những gì có thể coi là một thách thức đối với Trung Quốc ở vùng
biển phía Nam Trung Hoa, Pháp và EU đã cẩn thận duy trì tính trung lập trong
các tranh chấp lãnh thổ cụ thể. Sự trung lập này, được Mogherini nhắc lại vào
ngày 13 tháng 7 tại Bắc Kinh, đều phù hợp với những gì Trung Quốc đã liên tục
yêu cầu EU. Sự trung lập của Liên minh châu Âu nhằm bảo đảm Bắc Kinh sẽ không
phản ứng vượt ra ngoài nhưng biểu thức như không hài lòng với một Chiến dịch Tự
do Hàng của Pháp / EU, trong thuật ngữ chính thức, không nhằm vào riêng Trung
Quốc.
Mục
đích Vụ lợi hay Động cơ Nguyên lý?
Không
thể phủ nhận rằng một số người hoài nghi về những động lực khác nhau trong sáng
kiến của Pháp. Dưới mắt họ,
là nước lớn thứ năm về xuất khẩu vũ khí trên thế giới, Pháp có thể đã thấy một
cơ hội khi nhu cầu cho các thiết bị quốc phòng mới tăng cao ở khu vực ngày càng
lo lắng và bất ổn vì mối đe dọa do sự quyết đoán của Trung Quốc, nếu không phải
do khua chiêng đánh trống của Bắc Triều Tiên. Sự quyết đoán của Trung Quốc trên
biển đang đẩy các nước trong khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương vào một cuộc chạy
đua để hiện đại hóa kho vũ khí của họ. Điều này có nghĩa là Pháp có nhu cầu để
tăng sự hiện diện của mình trong khu vực này với một thị trường đầy hứa hẹn.
Tuy
nhiên,đối với Pháp, tôi nghĩ rằng động cơ phía sau sáng kiến mới của Pháp ở Biển
Đông là nguyên tắc. Pháp đã có thành tích đáng nể về việc duy trì công lý quốc
tế, thậm chí phải hy sinh lợi ích kinh tế riêng của mình.
Đó là
trường hợp trong cuộc va chạm với TQ năm 2008 vì Tây Tạng, đặt pháp vào thế
Pháp mâu thuẫn với Trung Quốc. Cũng như vậy, trường hợp xảy ra vào năm 2003,
Pháp đã bất chấp sự phẫn nộ của Hoa Kỳ, đồng minh lâu đời nhất và là đối tác
thương mại lớn, đã dẫn đầu đầu phe đối lập trên toàn thế giới để chống lại cuộc
xâm lược của Mỹ vào Iraq.
Lần
này, phán quyết của Tòa án Trọng tài Thường trực LHQ cho Pháp một động lực mới
để đứng lên một lần nữa bảo vệ công lý quốc tế ở vùng biển phía Nam Trung Hoa,
vì làm như thế cũng có nghĩa là Pháp bảo vệ nền pháp trị ở những nơi khác.
Biết vậy,
dù Hải quân Pháp tiếp tục có mặt ở vùng biển phía Nam Trung Quốc, với triển vọng
có một đội tàu EU tuần tra các vùng biển này, người ta có thể vẫn còn đợi một
thời gian dài vì nhiều cuộc khủng hoảng và chia rẽ trong khối châu Âu, đặc biệt
là sau khi cuộc trưng cầu dân ý Brexit ở nước Anh. Nhưng là một thành viên sáng
lập EU tích cực nhất trong việc thúc đẩy để có một chính sách phòng thủ chung,
Pháp là nước thích hợp nhất để phối hợp những hoạt động giữa các đối tác trong
khối EU.
Có phải
Pháp đang giữ vai trò hào hiệp bảo vệ nguyên tắc của luật pháp quốc tế, lần này
ở Biển Đông? Hoặc, như giới phê bình Pháp nghi ngờ nó đang chiếm vị trí và
dương cờ với hy vọng thu hoạch lợi ích thương mại trong tương lai khi kinh tế
bùng phát châu Á-Thái Bình Dương?
Có thể
là cả hai…
*
Yo-Jung
Chen là một nhà ngoại giao Pháp đã nghỉ hưu. Sinh ra tại Đài Loan và đi học tại
Nhật Bản trước khi trở thành một công dân và nhà ngoại giao của Pháp, ông đã được
công tác ở Tokyo, Los Angeles, San Francisco, Singapore và Bắc Kinh.
Bloomberg: June
2016, Beijing’s Top Admiral Warns on South China Sea
© 2016
DCVOnline
Nếu
đăng lại, xin đọc “Thể lệ trích đăng lại bài từ DCVOnline.net”
Nguồn: South China Sea: The French Are Coming. By Yo-Jung Chen.
The Diplomat, Jul 14, 2016
No comments:
Post a Comment