QUYỀN LỰC, QUYỀN LỢI và QUYỀN CON NGƯỜI

Quyền lực, quyền lợi & quyền con người
Nguyễn Quốc Chánh
08/12/2009 11:00 sáng 13 phản hồi
http://www.talawas.org/?p=14809
Ở Việt Nam, quyền lực tuyệt đối không gì khác là Đảng Cộng sản (khỏi bàn); không những ở Việt Nam, quyền lợi tuyệt đối không gì khác là tiền và danh (có thể bàn). Một khi quyền lực và quyền lợi thống nhất, như Việt Nam, thì quyền con người trở nên bấn loạn. Trong sự bấn loạn của quyền con người, tôi chỉ có một cách vớt vát là thể hiện tối đa quyền từ chối.

Nhưng từ chối quyền lực và quyền lợi là một điều thách thức gần như quá sức con người. Do đó quyền con người lu loa nghe thì rất trơn nhưng áp dụng nó thường khiến người ta đâm ra bối rối. Bối rối thúi hoắc của tôi là không thể từ chối nổi những thứ tanh rình sau đây: 1) giấy chứng minh nhân dân; 2) sổ hộ khẩu; 3) giấy tờ liên quan đến xe, nhà, đất… Và khi tôi không thể từ chối những loại giấy tờ đó của nhà nước CHXHCN Việt Nam, thì cơ sở hạ tầng và thượng tầng pháp lý về quyền con người của tôi coi như là đã bị kẹt.

Giải pháp xả áp của sự kẹt là nói vung và viết loạn. Nói vung từ người thân đến kẻ lạ, và viết loạn thì gửi cho Tiền Vệ, talawas và những diễn đàn không thuộc về nhà nước CHXHCN. Hồi talawas bộ cũ, hầu như mỗi bài của tôi đều bị/được tổng Phạm Thị Hoài biên tập. Biên tập có khi làm văn bản rõ nghĩa hơn, hợp lý hơn, nhưng cũng có khi hàm chứa hành động kiểm duyệt. Trong những trường hợp biên tập giỏi thì bài viết khá và hay hơn, người biên tập xứng đáng nhận một lời cám ơn. Dĩ nhiên biên tập vẫn thường xuyên biến thành kiểm duyệt qua cơ sở ý thức hệ của người biên tập. Trong những trường hợp đó, người viết có thể cân nhắc, thương lượng và chọn lựa. Nhưng một khi ý thức hệ của người biên tập dính liền với cơ cấu quyền lực, quyền lợi và các công cụ đàn áp như công an, cảnh sát, quân đội, nhà tù thì vấn đề lập tức đổi mùi. Nếu trên đầu của người biên tập mà ngồi chình ình cả một ban gọi là Ban Tư tưởng được bảo kê bởi những công cụ đàn áp, thì người biên tập đó vừa phải thu lại chỉ để cho vừa với những lỗi chính tả, vừa phải phình lên cho ngang tầm chuyên chính của Ban Tư tưởng để thực hiện những động tác cắt cúp. Quá trình cắt cúp là biểu hiện sỗ sàng của chế độ kiểm duyệt.

Và một khi đã xuống tay cắt cúp, tác phẩm với những góc cạnh và độ nhám cá nhân gây sốn mắt chế độ sẽ lập tức biến mất. Tuy nhiên, người/ban biên tập trong hệ thống xuất bản ở Việt Nam, không phải lúc nào cũng trùng khít lập trường với Ban Tư tưởng nên mới thỉnh thoảng xảy ra hiện tượng sách bị thu hồi và người biên tập bị khiển trách. Năm 1990, tập thơ Đêm mặt trời mọc của tôi, sau một tháng in ra cũng bị thu hồi như vậy, và biên tập viên, nhà văn Đào Hiếu phải viết kiểm điểm. Thế nhưng, chế độ kiểm duyệt sẽ không bao giờ thực hiện rốt ráo chức năng chuyên chính của nó, nếu không thông qua những bàn tay cứng lập trường thô thiển của những cán bộ gọi là biên tập và sự thỏa hiệp bẽn lẽn của chính những tác giả. Tôi đã có hai lần bẽn lẽn như thế, và thề với giòi bọ là sẽ không bao giờ có lần thứ ba.

Do đó không thể tách người biên tập khỏi chế độ kiểm duyệt, cũng như không thể tách nhà văn khỏi ý thức hệ. Một khi ý thức hệ đóng dấu lên văn bản của ai thì người đó, nếu không vô hại thì cũng có lợi cho ý thức hệ của nó. Sống dưới chế độ của chứng minh nhân dân, của sổ hộ khẩu và sổ đỏ đã quá đủ là sống như một con tin của chế độ trong cái kiềng ba chân mà ở đó, quyền lực và quyền lợi đang thống nhất với nhau một cách chặt chẽ trong sự lãnh đạo toàn diện của Đảng và tham nhũng toàn phần từ trên xuống dưới, thử hỏi còn sức đâu để cam chịu sự bẽn lẽn của bị kiểm duyệt. Vì không thể bẽn lẽn thêm nữa nên tôi đã phải từ chối cái rẹt lời rủ rê cố đấm ăn xôi của ông Inrasara trong cuốn Thơ hậu hiện đại gì đó được hứa là sẽ xuất bản chính thức hoặc lời đề nghị phỏng vấn của ông Nguyễn Đức Tùng trong cuốn Thơ đến từ đâu.

Thơ đến từ đâu, còn lâu mới biết, nhưng thơ chui ra từ sự kiểm duyệt thì chắc chắn sẽ lòi ruột.

Trong bối cảnh của quyền lực và quyền lợi thống nhất lên ngôi, quyền con người chỉ còn có thể vớt vát bằng quyền từ chối.

© 2009 talawas blog
© 2009 Nguyễn Quốc Chánh