Sau
sửa đổi Điều lệ Đảng và Hiến pháp sẽ là gì?
Hoàng Trường
| Blog VOA
03/03/2025
https://www.voatiengviet.com/a/sau-sua-doi-dieu-le-dang-va-hien-phap-se-la-gi-/7995355.html
Nói
theo dân gian, sau khi ông “Cả Trọng” qua đời, Tô Lâm giành ngay được “Sổ Đỏ của
Ngôi nhà Đảng”, dù nền món đã ọp ẹp. Với tư cách “chính chủ,” ông sẽ không ngần
ngại trình bày một bản thiết kế mới cho ngôi nhà tương lai…
https://gdb.voanews.com/B5209D87-C0F9-48C7-89B1-EAAC12C29AB3_w1023_r1_s.jpg
Những
chuyển động chính trị gần đây tại Việt Nam, đặc biệt là đề xuất mới nhất sửa đổi
Điều lệ Đảng và Hiến pháp, đang làm dấy lên nhiều câu hỏi về tương lai quyền lực
trong nội bộ Đảng Cộng sản Việt Nam. Hình minh họa.
Ráo
riết củng cố quyền lực
Những
chuyển động chính trị gần đây tại Việt Nam, đặc biệt là đề xuất mới nhất sửa đổi
Điều lệ Đảng và Hiến pháp (1), đang làm dấy lên nhiều câu hỏi về tương lai quyền
lực trong nội bộ Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN). Một trong những yếu nhân trung
tâm của giai đoạn này là Tổng Bí thư (TBT) Tô Lâm – người đã từng bước trở
thành lãnh đạo tối cao của Đảng. Sau giai đoạn ẩn mình thời Nguyễn Phú Trọng,
nay là lúc Tô Lâm bước vào thời kỳ củng cố sức mạnh và tầm ảnh hưởng, kể từ
ngày 3/8/2024 tại Hội nghị bất thường của Ban Chấp hành Trung ương ĐCSVN khóa
13 (2). Đi lên từ Bộ Công an, một cơ quan có ảnh hưởng lớn trong hệ thống chính
trị Việt Nam, suốt những năm ông Trọng còn sống, Tô Lâm thể hiện sự trung thành
với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đóng vai trò công cụ không thể thiếu trong việc
thanh trừng các đối thủ chính trị dưới danh nghĩa chống tham nhũng. Thời gian
này ông Lâm khéo léo trình diễn hình ảnh một công bộc trung thành, không có
tham vọng cá nhân, trong khi dần nắm quyền kiểm soát các công cụ quyền lực quan
trọng như Bộ Công an, hệ thống kiểm soát nội bộ Đảng và an ninh chính trị.
Từ
nay trở đi là giai đoạn TBT Tô Lâm tập trung kiểm soát chặt chẽ nội bộ. Lợi dụng
“di sản đốt lò”, ông đã loại bỏ những nhân tố bất lợi trên con đường tiến về
đích, “cài cắm” thủ túc có gốc gác là công an hay cùng quê Hưng Yên vào các vị
trí then chốt. Ngay sau khi loại hàng loạt đối thủ chính trị để nắm giữ chức Tổng
Bí thư từ tháng 8/2024, ông Tô Lâm đã công kích bộ máy cồng kềnh và phát động
chiến dịch tinh giản rầm rộ khắp các bộ ngành (3). Việc đề xuất sửa đổi Điều lệ
Đảng và Hiến pháp vừa được báo chí nhà nước rầm rộ đăng tải, không đơn thuần là
thay đổi hành chính, mà có thể là cơ hội để tái cơ cấu hệ thống quyền lực, tạo
lợi thế cho TBT Lâm trong quá trình chuẩn bị Đại hội 14. Một trong những chiến
lược quan trọng trong giai đoạn này là rút gọn bộ máy tổ chức. Việc giảm số tỉnh
từ 63 xuống còn 31 tỉnh và thu hẹp bộ máy trung ương còn lại có 13 Bộ sẽ giúp
Tô Lâm kiểm soát quyền lực dễ dàng hơn (4). Khi số lượng “các quan đầu triều”
giảm xuống chỉ còn dăm chục thay vì hơn 200 ủy viên Trung ương, thì việc tập
trung quyền lực vào tay Tô Lâm sẽ thuận lợi hơn rất nhiều. Điều này đảm bảo những
người còn lại đều là những người trung thành, được lựa chọn kỹ lưỡng theo tiêu
chí phục vụ cho kế hoạch Đại hội Đảng tháng 1/2026.
Điều
không nằm ngoài dự đoán là xu hướng tinh giảm bộ máy và giờ đây là quyết định cấp
tốc nhưng không mấy ngạc nhiên của Bộ Chính trị là sẽ sửa Điều lệ Đảng và Hiến
pháp, được một bộ phận xã hội Việt Nam đồng tình. Có thể đọc thấy trên mạng xã
hội như vầy: “Hãy tin rằng dân tộc ta đang bước vào một cuộc chuyển mình vĩ đại
không thể đảo ngược. Đó là tiến trình chuyển đổi ôn hòa được dẫn dắt bởi Trào
lưu mềm với năng lượng mềm, giúp chuyển hóa mọi năng lượng giận dữ tích tụ bao
đời. Điều tốt đẹp đó đang đến gần hơn bao giờ hết. Mong quý đồng bào giữ vững
niềm tin!” (5) Tuy nhiên, không phải là không có những “trend” khác trái chiều,
nhất là dưới con mắt của các nhà nghiên cứu nước ngoài. Theo Tiến sĩ Thủy Nguyễn,
từ Đại học Oregon (Hoa Kỳ), chuyên gia về chính sách công và khoa học dữ liệu,
nguyên nhân chính yếu cho việc sáp nhập hay tách tỉnh là để củng cố hay bẻ gãy
quyền lực chính trị. Việc sáp nhập có thể giúp củng cố quyền lực cho một nhóm
nhỏ hơn, loại bỏ những người đứng đầu yếu. Ngược lại, việc chia tách có thể là
quá trình thương lượng để chia phần quyền lợi, nhằm làm “loãng” bớt quyền lực
hiện đang thuộc về tay ai đó. Những người có thể đứng sau các công cuộc sáp nhập
hay chia tách thành công đều thể hiện được sức mạnh chính trị của mình (6).
Dự đoán
bước tiếp theo của Tô Lâm
Nếu
thành công trong việc tiếp tục duy trì quyền lực đã chiếm lĩnh, Tô Lâm có thể
bước vào giai đoạn ba – chuyển đổi hệ thống từ một thể chế độc tài tập thể sang
mô hình độc tài cá nhân. Điều này có thể diễn ra theo các hướng sau:
·
Tập trung quyền lực vào một cá nhân: Hiện tại, quyền lực
của ĐCSVN vẫn có sự phân bổ giữa các cơ quan khác nhau. Tuy nhiên, nếu Tô Lâm
có thể sửa đổi các điều khoản về tổ chức và quyền hạn của Tổng Bí thư, Chủ tịch
nước hoặc Thủ tướng, ông có thể hợp nhất nhiều quyền lực vào tay mình.
·
Kiểm soát tuyệt đối hệ thống an ninh và quân đội: Để củng cố vị thế
lâu dài, ông sẽ cần sự trung thành tuyệt đối từ Bộ Công an và Bộ Quốc phòng. Điều
này có thể được thực hiện thông qua việc cải tổ bộ máy nhân sự, đặt những nhân
vật thân tín vào các vị trí chủ chốt để định hình một ‘vương quốc’ chính trị
riêng.
·
Trình bày ‘Bản thiết kế mới’: Nếu nhìn vào mô hình
của các nhà lãnh đạo độc tài khác trên thế giới (Đài Loan, Hàn Quốc những năm
trước ‘dân chủ hóa’), có thể thấy xu hướng chung là tạo dựng hệ thống quyền lực
cá nhân hóa, nơi mà lãnh đạo tối cao không chỉ kiểm soát chính trị mà còn có ảnh
hưởng lớn trong kinh tế và các lĩnh vực quan trọng khác (7).
Nói
theo ngôn ngữ bình dân, sau khi ông “Cả Trọng” qua đời, Tô Lâm giành ngay được
“Sổ Đỏ của Ngôi nhà Đảng”, dù nền móng đã xuống cấp nghiêm trọng. Với tư cách
chính chủ, ông sẽ không ngần ngại trình bày một bản thiết kế mới cho ngôi nhà
tương lai. Tô Lâm và “đám cận thần” cũng sẽ đảm bảo rằng không ai – cho dù từ
quân đội hay bất cứ từ một ngạch nào khác – có thể tranh chấp chiếc ghế Tổng Bí
thư của ông trong nhiệm kỳ 2026 – 2030. Việc sửa Điều lệ Đảng và Hiến pháp trước
mắt sẽ là công cụ phục vụ trực tiếp cho tham vọng này. Và hệ quả tất yếu sắp tới
là nó có thể đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử chính trị Việt Nam. Nếu
những thay đổi ấy đi theo hướng củng cố quyền lực cá nhân, Việt Nam có thể chuyển
từ một hệ thống lãnh đạo tập thể sang mô hình tập quyền mạnh mẽ hơn, tập trung
vào một nhân vật duy nhất (8).
Điều
này đặt ra nhiều câu hỏi về sự ổn định của hệ thống chính trị. Trong ngắn hạn,
một cá nhân nắm quyền tuyệt đối có thể giúp bộ máy vận hành hiệu quả hơn, giảm
thiểu đấu đá nội bộ. Tuy nhiên, về dài hạn, việc tập trung quyền lực quá mức có
thể dẫn đến tình trạng suy yếu thể chế, gia tăng sự phụ thuộc vào một người, và
nguy cơ khủng hoảng kế nhiệm khi lãnh đạo đó không còn đủ sức duy trì quyền lực.
Liệu Tô Lâm có thể thực sự xây dựng một mô hình lãnh đạo mới hay không, và liệu
hệ thống chính trị có chấp nhận một sự chuyển đổi như vậy, vẫn còn là một câu hỏi
lớn. Tuy nhiên, với những dấu hiệu hiện tại, có thể nói rằng Việt Nam đang đứng
trước một thời kỳ biến động quan trọng, nơi mà những thay đổi về Điều lệ Đảng
và Hiến pháp có thể không chỉ đơn giản là vấn đề kỹ thuật pháp lý, mà còn là sự
định hình lại toàn bộ cấu trúc quyền lực của đất nước.
------------------
Tham
khảo:
(2) https://www.voatiengviet.com/a/quyen-luc-to-lam-lon-co-nao-/7687713.html
(5) https://www.voatiengviet.com/a/7796234.html
(6) https://www.rfa.org/vietnamese/thoi-su/2025/03/02/sap-nhap-tinh-ghep-tinh-don-vi-hanh-chinh/
(8) https://www.youtube.com/watch?v=E-vczHo1vI8
No comments:
Post a Comment