Những
ngày cuối cùng của Yevgeny Prigozhin
Lê Tây Sơn -
Saigon Nhỏ
25 tháng 8, 2023
https://saigonnhonews.com/thoi-su/the-gioi/nhung-ngay-cuoi-cung-cua-yevgeny-prigozhin/
Trên đường chạy trốn,
Yevgeny Prigozhin cố chứng tỏ mình vẫn đang nắm quyền kiểm soát Wagner. Nhưng
bám sát theo sau ông ta là những đặc vụ của Putin…
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/GettyImages-1615749057.jpg
Yevgeny Prigozhin trong một video ngày 21 Tháng Tám, tại một địa điểm nào
đó ở châu Phi (ảnh: Wagner Account/Anadolu Agency via Getty Images)
Nước mắt cá sấu của Putin
Thứ Sáu tuần trước, máy bay riêng của ông trùm
Wagner – Yevgeny Prigozhin – hạ cánh xuống thủ đô Cộng hòa Trung Phi (Central
African Republic-CAR) để thực hiện sứ mệnh giải cứu một trong những quốc gia
khách hàng đầu tiên của mình. Đế chế châu Phi của Prigozhin phát triển đến khoảng
5,000 thành viên được triển khai trên khắp lục địa.
Tại dinh tổng thống ven sông thủ đô Bangui,
Prigozhin nói với Tổng thống CAR Faustin-Archange Touadera: “Cuộc binh biến bị
hủy bỏ vào Tháng Sáu ở Nga sẽ không ảnh hưởng đến việc Wagner đưa các chiến
binh mới và các khoản đầu tư mới đến các liên doanh ở Trung Phi” (nguồn tin từ
một người biết rõ nội dung cuộc họp – dẫn lại từ Wall Street Journal).
Ngay sau đó, một chiếc trực thăng của tập đoàn
Wagner hạ cánh gần đó chở theo năm chỉ huy thuộc Lực lượng Hỗ trợ Nhanh (Rapid
Support Forces). Một nhóm bán quân sự đã nhờ Wagner hỗ trợ tên lửa đất đối
không và các vũ khí khác trong cuộc chiến chống chính phủ Sudan. Trực thăng đến
Bangui từ tỉnh Darfur vốn bất ổn mang theo một món quà dành cho Prigozhin: Những
thỏi vàng khai thác từ các mỏ được Wagner bảo vệ ở phía Tây Sudan.
Trong khi đó, ở phía bên kia sa mạc Sahara,
các đối thủ của Prigozhin trong Bộ Quốc phòng Nga đưa ra một miếng mồi cạnh
tranh tới các khách hàng của Wagner ở Libya. Điện Kremlin đang cố giành quyền
kiểm soát mạng lưới rộng lớn của Prigozhin. Phái đoàn do Thứ trưởng Quốc phòng
Yunus-Bek Yevkurov dẫn đầu. Prigozhin bay trở lại Nga cùng thời điểm đó, dừng lại
ở Mali rồi bay qua không phận của các quốc gia khách hàng mà ông cố gắng không
để rơi vào tay Kremlin.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/GettyImages-1622642889.jpg
Người dân Moscow tưởng niệm Yevgeny Prigozhin (ảnh: Pelagiya
Tihonova/Anadolu Agency via Getty Images)
Prigozhin không ngờ đó là chuyến đi cuối cùng
của mình. Chiếc Embraer Legacy 600 chở Prigozhin và các phó tướng cấp cao nhất
của ông ta rơi vào Thứ Tư 23 Tháng Tám 2023, tại địa điểm chỉ cách một trong những
dinh thự ven hồ của Putin 40 dặm. Ngày hôm sau, 24 Tháng Tám, Putin gửi lời
chia buồn với những người thiệt mạng trên chiếc máy bay, gọi Prigozhin là người
có “câu chuyện đời phức tạp và đã đóng góp rất nhiều cho sự nghiệp của nước
Nga”.
Trong nhiều năm, mạng sống của Prigozhin ngày
càng dựa vào… trốn chạy và ngày càng ít dần số sân bay còn cho phép ông ta hạ
cánh, đặc biệt sau cuộc nổi loạn nửa vời vào cuối Tháng Sáu 2023. Tập đoàn
Wagner và hàng trăm công ty vỏ bọc mà nó liên kết đều liên quan đến các hoạt động
đánh thuê nhưng sau này Prigozhin còn mở rộng sang tài chính, xây dựng, cung ứng,
hậu cần, khai thác mỏ và tài nguyên thiên nhiên, thậm chí cả công ty đua ngựa
Sporthorses Management do con gái Polina điều hành.
Các quan chức phương Tây và châu Phi cho biết
thu nhập của Wagner có được từ hoạt động xuất khẩu vàng của Sudan sang Nga, kim
cương và gỗ từ CAR sang Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (UAE) và Trung Quốc.
Cái chết của chủ soái Yevgeny Prigozhin khiến tương lai của những doanh nghiệp
đó trở nên bất định. Kremlin tuyên bố sẽ quốc hữu hóa mạng lưới kinh doanh tập
trung vào quyền lực cá nhân Prigozhin.
David Lewis thuộc Đại học Exeter của Vương quốc
Anh, nhận định: “Các phe phái khác nhau trong quân đội Nga có thể sẽ cố gắng
giành lấy những hợp đồng kinh doanh béo bở này và tạo ra các lực lượng ủy nhiệm
mới.”. Gần đây, các công ty lính đánh thuê mới do cơ quan tình báo quân sự GRU
của Nga điều hành bắt đầu cạnh tranh để giành lấy các hợp đồng béo bở của
Wagner.
Putin thậm chí từng đích thân nói với Tổng thống
CAR Touadera “đã đến lúc phải xa Prigozhin”. Khi Touadera đến thăm St.
Petersburg, quê hương của Prigozhin, để tham dự một hội nghị vào tháng trước,
ông đã tránh chụp ảnh selfie với người đang giúp đỡ mình.
Phần lớn giao dịch của Prigozhin được che đậy
bởi các công ty vỏ bọc từ lúc ông ta còn “thân mật” với Putin. Chính bức màn
che giấu này đã giúp Kremlin dễ dàng phủ nhận khi Wagner giúp Nga gây ảnh hưởng.
Nhiều thỏa thuận Prigozhin ký với các chính phủ nước ngoài được thực hiện trên
cơ sở “bắt tay ngầm” kiểu “có qua có lại”, với các chi tiết chỉ có vài người
thân tín biết.
Hàng ngàn công nhân, lính đánh thuê, đầu bếp,
nhà địa chất mỏ và những kẻ lừa đảo trên mạng xã hội của Wagner thường được trả
bằng tiền mặt do các chính phủ nhận sự giúp đỡ của Wagner thanh toán theo hoá
đơn Prigozhin gửi đến.
Sau cuộc nổi loạn chết yểu của Yevgeny
Prigozhin vào cuối Tháng Sáu 2023, Kremlin bắt đầu xác lập quyền kiểm soát đối
với mạng lưới kinh doanh mờ ám của ông trùm đánh thuê. Bộ Quốc phòng Nga đã cử
đại diện đến thông báo cho các chính phủ nước ngoài ở châu Phi là từ nay trở đi
họ sẽ làm ăn trực tiếp với nhà nước Nga.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/GettyImages-1620904482.jpg
Dmitry Utkin, đồng sáng lập Wagner, một trong những tay chân thân tín nhất
của Yevgeny Prigozhin, cũng tử nạn trên cùng chuyến bay ngày 23 Tháng Tám 2023
(ảnh: Getty Images)
Luôn tin rằng mình không thể chết
Prigozhin luôn bác bỏ khả năng về cái chết
đang chờ đón. “Tất cả chúng ta sẽ xuống địa ngục – Prigozhin nói trong một
video không ghi ngày tháng, do kênh Grey Zone Telegram phát hành ngày 23 Tháng
Tám (kênh thường xuyên đăng lại các tuyên bố chính thức của Wagner) – Nhưng
trong địa ngục, chúng ta vẫn là những người giỏi nhất!”
Sau cuộc binh biến, Prigozhin đã đạt được thỏa
thuận với Putin và chuyển lực lượng sang Belarus. Nhưng thay vì lùi vào bóng tối,
Yevgeny Prigozhin đi khắp Trung Đông, Đông Âu và Châu Phi trong nỗ lực giữ vững
mạng lưới kinh doanh ngầm. Thỉnh thoảng Prigozhin còn phát tán các tin nhắn âm
thanh hoặc video ở những địa điểm không thể định vị, đề nghị tuyển lính đánh
thuê cho chế độ quân sự mới nắm quyền ở Niger.
Tay lãnh chúa bị hơn 30 chính phủ trừng phạt
xem việc chạy trốn là một phần của cuộc đời mình. Prigozhin bay trên những chiếc
máy bay tắt bộ thu phát, và tránh không phận các quốc gia phương Tây, những nơi
có thể đáp ứng đề nghị của Bộ Ngoại giao Mỹ: Thưởng $10 triệu cho những ai cung
cấp thông tin dẫn đến bắt giữ Yevgeny Prigozhin, kẻ được cho là can thiệp vào
cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016.
Prigozhin từng bị buộc phải hạ cánh khẩn cấp
ít nhất một lần ở giữa sa mạc Sahara vì máy bay hết nhiên liệu và phải thường
xuyên tổ chức các cuộc họp trên đường băng, ngay trong máy bay để có thể thoát
ra nhanh chóng. Ông ta đi đó đi đây bằng hộ chiếu giả và cử nhóm tiên phong
chuyên gia an ninh mạng kiểm tra an toàn trước.
Tháng Mười 2022, Prigozhin đến một căn cứ
không quân ở miền Đông Libya để gặp thủ lĩnh dân quân Libya Khalifa Haftar. Ông
ta mặc quân phục với cầu vai ngoại cỡ và đội mũ chóp, đeo kính râm đen, để râu
giả rậm rạp và được đoàn tùy tùng sáu người trang bị vũ khí hạng nặng bảo vệ.
Người dân địa phương tưởng ông ta là tín đồ của
phong trào Hồi giáo chính thống Salafi. Những bức ảnh từ cuộc họp cho thấy
Prigozhin mỉm cười; rồi hét vào mặt Khalifa Haftar thông qua một phiên dịch
viên, ra giá khoảng $200 triệu để Wagner giúp bảo vệ các giếng dầu. Tháng sau,
Prigozhin cử một máy bay riêng khác đến nhận tiền. Vì Prigozhin tin rằng chế độ
của Haftar đã bị tình báo Pháp và CIA xâm nhập nên bộ đồng phục ông ta mặc
trong các chuyến đi tới Libya phải được kiểm tra kỹ để bảo đảm không có thiết bị
theo dõi lén gài vào.
Trong vụ binh biến ngày 23 Tháng Sáu khi
Yevgeny Prigozhin kéo quân rầm rầm về Moscow, tin tình báo cho thấy Putin quyết
tâm giết Prigozhin khi đoàn xe lính đánh thuê tiến đến Moscow nhưng Tổng thống
Belarus Lukashenko đã gọi điện kịp thời, thuyết phục Putin từ bỏ ý định này và
để ông trùm đánh thuê tạm lánh sang Belarus.
Ba ngày sau, Prigozhin đến Belarus bằng máy
bay riêng. Kremlin bắt đầu giành quyền kiểm soát mạng lưới kinh doanh của
Prigozhin, khi các đặc vụ thuộc Cơ quan An ninh Liên bang (FSB) đột kích vào trụ
sở chính của Wagner ở St. Petersburg để tìm bằng chứng. Cơ quan thực thi pháp
luật Nga tịch thu các máy tính và máy chủ tại cái loa tuyên truyền Patriot
Media Group (tổ chức bị cáo buộc can thiệp vào cuộc bầu cử Hoa Kỳ năm 2016) của
Wagner.
Các kênh truyền thông xã hội ủng hộ Wagner
cũng bắt đầu bị chặn ở Nga và một số công ty con của Wagner bị cơ quan an ninh
Nga đột kích, tìm thấy súng lục, hộ chiếu giả và số tiền tương đương $48 triệu
tiền mặt cùng vàng miếng.
Bất chấp những đe dọa trên, Prigozhin vẫn hy vọng
cứu vãn được các tiền đồn đánh thuê dày công xây dựng ở Châu Phi và Trung Đông.
Một toán lính đánh thuê mới của Wagner dự kiến sẽ luân phiên tới CAR để bảo vệ
đất nước này trước cuộc trưng cầu dân ý vào Tháng Tám (cho phép tổng thống phục
vụ không giới hạn nhiệm kỳ). Một toán khác đã được triển khai huấn luyện lực lượng
phòng thủ địa phương.
Các quan chức an ninh phương Tây cho biết,
Wagner đã tăng cường số lính đánh thuê dọc biên giới với Congo để phòng ngừa cuộc
tấn công của phiến quân từ bên kia biên giới. Trả lời phỏng vấn của Afrique
Media tại Cameroon vào Tháng Bảy, Prigozhin nói: “Chúng tôi không giảm bớt mà
còn mở rộng hơn và sẵn sàng tăng cường các lực lượng dự phòng. Hiện tại, tất cả
nhiệm vụ đã được hoàn thành và sẽ tiếp tục cho dù bất cứ điều gì xảy ra với
chúng tôi”.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/GettyImages-1230299905.jpg
Tổng thống Cộng
hòa Trung Phi Faustin-Archange Touadera, “khách hàng” trong nhiều năm của
Wagner nhưng nay trở thành “mối làm ăn” của Kremlin (ảnh: Nacer Talel/Anadolu
Agency via Getty Images)
Những ngày cuối cùng
Theo kênh Telegram Nga VchK-OGPU (nổi tiếng với
những thông tin rò rỉ từ FSB), năm tuần sau cuộc nổi loạn, Prigozhin tìm cách kết
nối với các nhà lãnh đạo châu Phi tại khách sạn Trezzini Palace ở St.
Petersburg, một trong những điểm tổ chức Hội nghị thượng đỉnh Nga-Châu Phi với
sự tham dự của 17 nguyên thủ quốc gia châu Phi, trong đó có Tổng thống Cộng hòa
Trung Phi (CAR) Faustin-Archange Touadera.
Khi Touadera được Putin yêu cầu tránh gặp
Prigozhin, ông trùm Wagner tìm cách tiếp cận với người phụ trách lễ tân của
Touadera, sau đó đến gặp một nhà báo người Cameroon. Không ai trong các nhà
lãnh đạo châu Phi tham dự hội nghị xuất hiện cùng Prigozhin.
Thay vào đó, họ được dẫn vào một phòng họp mạ
vàng trong Kremlin ngồi đối diện Putin và người đàn ông mà Prigozhin xem là đối
thủ: Tướng Andrey Averyanov, người cầm đầu đơn vị hoạt động tấn công bí mật của
GRU. Viktor Bout (kẻ buôn vũ khí từng cung cấp vũ khí cho các lãnh chúa ở
Liberia, vừa trở về Nga từ một nhà tù ở Mỹ sau cuộc trao đổi tù binh đổi lấy cầu
thủ bóng rổ người Mỹ Brittney Griner, cũng có mặt.
Prigozhin đơn độc ở bên ngoài trong tâm trạng
lo lắng rằng các hoạt động của Wagner ở châu Phi sẽ bị GRU tiếp quản. Cùng tuần
diễn ra hội nghị thượng đỉnh, lực lượng bảo vệ tổng thống ở Niger đã quản thúc
tổng thống thân Mỹ Mohamed Bazoum và thành lập chính quyền quân sự. Prigozhin
công bố một bản ghi âm đề nghị cử lính đánh thuê đến giúp đỡ. Các đồng minh của
ông ta ở Mali cũng gặp gỡ ban lãnh đạo mới của Niger.
Chuyến đi cuối cùng của Prigozhin là đến
Bangui, thủ đô Cộng hòa Trung Phi, nơi Tổng thống Touadera và Giám đốc tình báo
Wanzet Linguissara đồng ý gặp ông tại Phủ Tổng thống. Tại cuộc gặp, Prigozhin
cho Tổng thống CAR biết rằng Wagner sẽ tăng cường sự hiện diện để đảm bảo an
ninh và đầu tư thêm vào nông nghiệp. Ngày hôm sau, Prigozhin đón các chỉ huy
nhóm bán quân sự Lực lượng Hỗ trợ Nhanh từ Sudan. Khi nhận số vàng được đóng
trong thùng gỗ từ mỏ Songo ở Darfur, Yevgeny Prigozhin nói ông ta cần nhiều hơn
nữa.
https://saigonnhonews.com/wp-content/uploads/2023/08/GettyImages-1242524435.jpg
Việc Thứ trưởng Quốc phòng Nga Yunus-Bek Yevkurov đến Libya chỉ một ngày
trước khi Yevgeny Prigozhin bị giết có thể không là một sự kiện ngẫu nhiên (ảnh:
Getty Images)
Rời Bangui, Prigozhin bay đến Bamako, Mali, đứng
cạnh những chiếc xe bán tải của quân đội địa phương trong một video, trước khi
trở lại Moscow. Thứ Ba 22 Tháng Tám 2023, một phái đoàn của Bộ Quốc phòng Nga,
dưới sự dẫn đầu của Thứ trưởng Quốc phòng Yunus-Bek Yevkurov, tới Libya theo lời
mời của tướng Khalifa Haftar.
Mohamed Eljarh, giám đốc điều hành công ty tư
vấn an ninh Libya Desk cho biết cuộc binh biến của Prigozhin đã khiến những người
thân cận của Haftar lo lắng về sự hiện diện của Wagner ở Libya. “Họ cảm thấy nếu
Wagner làm điều đó ở Nga thì họ có thể làm điều đó ở Benghazi” – Eljarh nói.
Khalifa Haftar thảo luận về quan hệ đối tác quốc
phòng chính thức với Nga và các sĩ quan tình báo Nga sẽ sớm có mặt ở Benghazi
cùng binh lính của một công ty đánh thuê mới thành lập. Haftar yêu cầu Nga cung
cấp phụ tùng thay thế, giúp bảo trì đội máy bay cũ kỹ và còn yêu cầu cung cấp
máy bay không người lái của Iran mà Nga sử dụng ở Ukraine. Một quan chức an
ninh Libya nhận định: “Nga muốn gửi thông điệp: Giờ đây mối quan hệ hợp tác giữa
hai quân đội đã được chuyển từ Wagner sang chính phủ Nga”. Thứ trưởng Quốc
phòng Yunus-Bek Yevkurov nói với Haftar: “Tổng thống Putin nói với tôi rằng
Libya rất quan trọng đối với nước Nga. Đây là ‘đất nước Wagner’ đầu tiên chúng
tôi đến thăm”.
Việc Thứ trưởng Quốc phòng Nga Yunus-Bek
Yevkurov có mặt tại Libya để trấn an các đồng minh rằng chiến binh Wagner sẽ vẫn
ở lại nước này – chỉ một ngày trước khi Yevgeny Prigozhin bị giết – cho thấy đó
không phải là một sự kiện ngẫu nhiên. Kremlin muốn gửi một thông điệp đến những
“khách hàng” như Libya rằng, có hay không có sự lãnh đạo của Yevgeny Prigozhin,
Wagner cũng đã thuộc về sự cai quản của nhà nước Nga và từ nay mọi thương lượng
mua bán gì đều phải thông qua nhà nước Nga chứ không phải Yevgeny Prigozhin.
____________
Hồ sơ Wagner và Putin trên Saigon Nhỏ
No comments:
Post a Comment