Khó
khăn bất ngờ của nông nghiệp hữu cơ - BIO - của Pháp sau chục năm phát triển mạnh
Thùy Dương - RFI
Đăng ngày: 11/08/2023 - 15:59
Sau một thập niên phát triển mạnh, ngành nông
nghiệp hữu cơ - BIO - của Pháp từ 1-2 năm nay lại bất ngờ vấp phải khó khăn do
nhu cầu của người tiêu dùng giảm. Theo bộ Nông nghiệp Pháp, năm ngoái, khoảng gần
3.400 trang trại nông nghiệp hữu cơ (6%) đã phải ngưng hoạt động, con số này
nhiều hơn gần 1.000 so với năm 2021.
https://s.rfi.fr/media/display/9f98492e-a73e-11eb-815f-005056a9b1a7/w:980/p:16x9/bio-1.webp
(Ảnh minh họa) - Súp lơ trắng và cải thảo được bày bán trong một siêu thị
hữu cơ ở Saintes, miền tây nước Pháp, ngày 23/10/2018. AFP - GEORGES GOBET
200 cửa hàng kinh doanh sản phẩm BIO phải đóng
cửa chỉ riêng trong năm 2022. Giá nông phẩm BIO vốn dĩ cao hơn 30% so với các
thực phẩm thông thường, tình hình càng đáng lo ngại trong bối cảnh lạm phát do
chiến tranh Ukraina. Theo báo kinh tế Les Echos ngày 22/06/2023, Biocoop, một
trong những chuỗi cửa hàng kinh doanh nông phẩm hữu cơ đi đầu tại Pháp, đã phải
đóng khoảng 40 cửa hàng trong tổng số 700 cửa hàng thuộc hệ thống.
Năm 2023, xu hướng này vẫn tiếp diễn, nhất là
với việc giá cả năng lượng tăng cao. Ông Bertrand Pérot, chủ tịch hệ thống cửa
hàng Le grand panier bio, báo động trên kênh truyền thông
« Reporterre » là « nếu không có gì thay đổi, khoảng 80% số cửa
hàng bán sản phẩm BIO sẽ ‘chết’».
Trả lời câu hỏi của RFI tiếng Việt về cuộc khủng
hoảng BIO tại Pháp, bà Laure Verdeau, giám đốc Cơ quan phát triển và quảng bá
nông nghiệp hữu cơ (Agence BIO) của Pháp, nhận định :
« Mức tiêu thụ các sản phẩm hữu cơ đang giảm :
giảm nhẹ 1,3% vào năm 2021 và giảm mạnh hơn - khoảng 4,6% - vào năm 2022. Bản
thân ngành nông nghiệp hữu cơ không bị khủng hoảng, do nông dân vẫn muốn chuyển
sang canh tác hữu cơ, nhưng khủng hoảng là ở chỗ có những nông dân muốn chuyển
sang canh tác hữu cơ nhưng không thể chuyển đổi vì họ được thông báo là không
có thị trường đầu ra, do sức tiêu thụ đã chững lại. Vì vậy, vấn đề thực sự là
làm thế nào để tìm được thị trường đầu ra cho những nông dân muốn chuyển đổi
sang nông nghiệp hữu cơ và để họ có thu nhập, có thể sống được ».
Cũng như giám đốc Agence BIO, ông Philippe
Camburet, chủ tịch Liên hiệp các nhà sản xuất nông nghiệp hữu cơ của Pháp nhấn
mạnh đến sự sụt giảm nhu cầu mua nông sản hữu cơ :
« Lĩnh vực nông nghiệp hữu cơ đang gặp những khó
khăn mà chúng tôi dường như chưa từng vấp phải. Ngành nông nghiệp hữu cơ đã
phát triển mạnh từ khoảng 10 năm nay, nhu cầu tăng cao và cung khó đáp ứng cầu.
Thế rồi, rất đột ngột, xu hướng đảo chiều : sản lượng vẫn cao trong khi
nhu cầu thì không còn nhiều nữa. Và từ một năm rưỡi nay, khoảng cách giữa cung
và cầu ngày càng gia tăng, khiến các sản phẩm hữu cơ rớt giá, hàng được bán ra
như hàng thông thường chứ không phải sản phẩm hữu cơ. Nhiều nông dân nghĩ rằng
họ không còn khả năng tiếp tục canh tác nông nghiệp hữu cơ và đang tính đến việc
trở lại sản xuất nông nghiệp thông thường ».
So sánh với láng giềng châu Âu
Nhìn lại sự phát triển nhanh chóng trong vòng
chục năm trước đó của ngành nông nghiệp hữu cơ Pháp và so sánh với các nước
láng giềng Liên Âu, giám đốc Agence BIO cho biết :
« Để xác định vị trí của nông nghiệp hữu cơ của
Pháp ở châu Âu, cần phải dựa đồng thời vào nhiều tham số, cả về tổng giá trị
tuyệt đối và tỉ lệ phần trăm, cả về sản xuất và tiêu dùng. Nhìn về diện tích
canh tác, nông nghiệp hữu cơ chỉ chiếm 10%, ở giữa bảng xếp hạng của Liên Hiệp
Châu Âu, bởi có rất nhiều quốc gia có tỉ lệ diện tích canh tác hữu cơ nhiều hơn
thế, như Áo hoặc Estonia. Nhưng vì Pháp là một quốc gia nông nghiệp lớn, nên mặc
dù chỉ với 10% diện tích dành cho canh tác hữu cơ, nhưng tính theo tổng diện
tích nông nghiệp hữu cơ thì Pháp vẫn là nước đứng đầu Liên Âu, với 2,8 triệu
ha. Theo tỷ lệ phần trăm, Pháp đang ở giữa bảng xếp hạng.
Nhưng khi đánh giá một thị trường thì không thể chỉ
nhìn vào diện tích canh tác hay lượng sản phẩm mà người tiêu dùng mua, chúng ta
cần nhìn vào cả sản lượng nông nghiệp và lượng tiêu thụ. Nhìn vào mức tiêu thụ,
theo tổng giá trị tuyệt đối, thị trường nông nghiệp hữu cơ của Pháp đạt khoảng
12 tỷ euro, đứng thứ hai Liên Âu, chỉ sau Đức với khoảng 15-16 tỉ euro.
Còn nếu tính theo tỉ lệ tiêu thụ, thì chỉ gần 6% mức
mua sắm thực phẩm hàng ngày của người Pháp là dành cho sản phẩm hữu cơ, ngang với
Hoa Kỳ, và đó là một tỉ lệ thấp. Tuy nhiên, ở châu Âu, có những quốc gia làm tốt
hơn Pháp rất nhiều, chẳng hạn như Đan Mạch với tỉ lệ 13%, hay Thụy Điển, Áo,
Luxembourg là những quốc gia đạt tỉ lệ 10-13%. Đó là bằng chứng cho thấy Pháp
có thể cải thiện. Chúng ta có thể dễ dàng tăng gấp đôi mức tiêu thụ sản phẩm hữu
cơ lên cùng cấp độ như Đan Mạch hay một số nước khác có tỉ lệ tiêu dùng hàng hữu
cơ cao ».
Tại Pháp, dường như khi nói đến nông nghiệp
Bio, trồng trọt BIO được nói nhiều hơn đến chăn nuôi hữu cơ. Về mảng này, bà
Laure Verdeau cho biết thêm :
« Quả thực tại Pháp, chúng tôi không đánh giá tỉ
lệ chăn nuôi hữu cơ, mà đánh giá tỷ lệ diện tích dành cho nông nghiệp hữu cơ. Mục
tiêu của Pháp là đến năm 2027 sẽ có 18% diện tích dành cho nông nghiệp hữu cơ.
Đối với chăn nuôi, trứng bio và gà nuôi hữu cơ đã đẻ trứng phát triển nhiều hơn
là nuôi lợn hay bò BIO. Bò nuôi hữu cơ chỉ chiếm 5-6% trong tổng số bò được
chăn nuôi ở Pháp. Heo BIO thì chỉ dưới 2%. Trong chăn nuôi hữu cơ, phát triển
nhất là trứng BIO, thịt gà BIO và các chế phẩm sữa BIO. Hơn 15% sữa bò tại Pháp
là sữa BIO. »
Trở lại với những khó khăn mà nông nghiệp BIO
Pháp đang vấp phải, sau chừng đó năm phát triển ấn tượng, đâu là những lý do dẫn
đến tình hình hiện nay ? Ông Philippe Camburet, chủ tịch Liên hiệp quốc
gia về nông nghiệp hữu cơ của Pháp (FNAB), phân tích tiếp :
« Từ vài năm nay, các nhà công nghiệp và phân
phối thực phẩm đã lao vào thực hiện việc chứng nhận sản phẩm của họ đạt lợi ích
môi trường, sinh thái. Họ đã tìm cách nâng cao khía cạnh giá trị đó của sản phẩm
thông qua các hệ thống ghi nhãn trên bao bì, với những sự nghiêm túc và tham vọng
nhất định và dường như cũng có những tác động tốt hơn đối với sự đa dạng sinh học,
khí hậu hoặc điều kiện sống của vật nuôi. Thế nhưng, tất cả những điều đó chưa
đạt đến tầm cao như của nông nghiệp hữu cơ.
Tuy vậy, các nhà công nghiệp và phân phối đó có rất
nhiều phương tiện quảng bá và sự quảng bá như hiện nay đã khiến người tiêu dùng
mất phương hướng và khó có thể phân biệt được những khác biệt của các sản phẩm
đó với sản phẩm hữu cơ. Họ không thể hiểu thực sự một sản phẩm hữu cơ có gì
khác so với các sản phẩm khác được quảng cáo là nhiều ưu điểm và tốt tương tự
như các sản phẩm hữu cơ.
Như vậy, nguyên nhân trước hết gây ra cuộc khủng hoảng
này chính là sự mất phương hướng của người tiêu dùng và sự nhầm lẫn giữa các sản
phẩm hữu cơ và các sản phẩm phi hữu cơ nhưng cũng lại được bán với nhãn hàng
ghi nhiều ưu điểm. Và đó chính xác là những điều cần có sự xác minh, hoặc là cần
tìm kiếm những điểm khác biệt ».
Lòng tin của người tiêu dùng
Gắn liền với sự nhầm lẫn, bối rối trong lựa chọn
của người tiêu dùng khi đứng trước nhiều sản phẩm đều được ghi nhãn với rất nhiều
ưu điểm, là sự mất lòng tin của người tiêu dùng vào các sản phẩm hữu cơ. Ông
Philippe Camburet giải thích :
« Vâng, chính xác là như vậy. Chính sự mất
phương hướng đó kéo theo sự mất lòng tin hiện nay. Và đó là lý do tại sao chúng
tôi cần quảng bá nhiều hơn. Chúng tôi đã đề nghị chính phủ Pháp cung cấp đủ
phương tiện để quảng bá với người tiêu dùng, để nói lại với họ rằng nông nghiệp
hữu cơ là loại hình, mô hình nông nghiệp tốt nhất về mặt sinh thái. Hiện nay,
nông nghiệp hữu cơ là loại hình nông nghiệp được kiểm soát nhiều nhất. Mỗi năm,
các trang trại canh tác hữu cơ đều được kiểm tra ít nhất là một lần. Tất cả các
cơ quan, kể cả Liên Hiệp Châu Âu, đều công nhận rằng canh tác hữu cơ là giải
pháp tốt nhất cho quá trình chuyển đổi môi trường trong ngành lương thực, nhưng
cho đến nay chúng tôi vẫn chưa có đủ phương tiện để nói như vậy. Vì thế mà
chúng tôi cần các phương tiện truyền thông, quảng bá để chống lại sự ngờ vực
đang dần ăn sâu vào tâm trí người tiêu dùng ».
Trong bối cảnh ngành nông nghiệp hữu cơ gặp
nhiều khó khăn như vậy, chính phủ Pháp cũng đã có những đề xuất, những biện
pháp hỗ trợ để có thể tái thúc đẩy lĩnh vực nông nghiệp hữu cơ ? Chủ tịch
Liên hiệp quốc gia về nông nghiệp hữu cơ của Pháp (FNAB) cho biết :
« Chúng tôi đã báo động với chính phủ và Nhà nước
Pháp từ gần 2 năm nay về tình trạng và những nguy cơ đối với nông nghiệp hữu cơ
hiện nay. Mục tiêu của chúng tôi là sau 5 năm sẽ tăng gần gấp đôi diện tích
canh tác hữu cơ, nhưng đáng tiếc là điểm xuất phát lại rất tệ. Vì thế chúng tôi
đã báo động và chính phủ đáp ứng từng chút một các yêu cầu của chúng tôi. Hiện
tại thì chúng tôi vẫn chưa trông thấy nhiều kế hoạch hiệu quả. Từ tháng 09 đến
nay, chúng tôi được thông báo là có các biện pháp được triển khai để tái thúc đẩy
nhu cầu, nhưng ở giai đoạn này, thì vẫn khó tin là sẽ được như vậy. Hiện vẫn
chưa có bất kỳ tác động cụ thể nào và thật đáng tiếc là thời gian càng trôi đi
thì càng có nhiều trang trại nông nghiệp hữu cơ có nguy cơ phải chuyển đổi và
quay trở lại phương thức sản xuất nông nghiệp thông thường ».
Về phía giám đốc Agence Bio, bà Laure Verdeau
giải thích cụ thể hơn :
« Hồi mùa xuân vừa qua, bộ trưởng Nông Nghiệp
Marc Raynaud đã công bố một kế hoạch gồm nhiều phần. Có một quỹ tài trợ khẩn cấp
trị giá 10 triệu euro, sau đó thêm khoản bổ sung 60 triệu euro để giúp các nhà
sản xuất BIO có thể vượt qua giai đoạn tồi tệ nhất của cuộc khủng hoảng mà
không cần phải quay lui trở lại lại phương thức canh tác thông thường.
Bên cạnh đó, do Pháp vẫn chưa đạt được chỉ tiêu mà
luật EGALIM đề ra là 20% thức ăn phục vụ tại căng-tin phải là thực phẩm
hữu cơ, nên chinh phủ cấp 120 triệu euro để phần nào đáp ứng chỉ tiêu nói trên,
vì hiện tại mới chỉ có 7% thực phẩm được phục vụ tại cang-tin là thực phẩm BIO.
Ngoài ra, về quảng bá, chính phủ cũng dành 3,5 triệu
euro để quảng bá thông tin đến người dân. Chúng tôi biết rằng khi cung cấp đủ
thông tin cho người dân thì sẽ thúc đẩy họ sẽ mua thực phẩm hữu cơ. Cần phải
nói với người dân về 3 điều : thực phẩm hữu cơ là gì, chẳng hạn đó là sản
phẩm được bảo đảm. Sau đó là những lợi ích của nông nghiệp hữu cơ. Không phải
vô cớ mà chính phủ ủng hộ phương thức canh tác hữu cơ, vốn dĩ có lợi cho tất cả
chúng ta. Ngoài ra cũng cần nói để người dân hiểu là họ cũng nên dùng thực phẩm
hữu cơ như thế nào, cho dù khả năng tài chính của họ ra sao : có thể bổ
sung thêm thực phẩm hữu cơ mỗi ngày, đưa thực phẩm hữu cơ Pháp vào thực đơn ăn
uống, với điều kiện thay đổi một chút việc đi chợ, thay đổi một chút thực đơn
hàng ngày. Đây là một thách thức về giáo dục và dài hạn ».
------------------------------------
Các nội dung liên quan
Nông
trại đô thị : Paris và tham vọng « tự cung, tự cấp » rau quả
Pháp
: Tự cung tự cấp rau sạch nhờ phương pháp thủy canh
Người
Pháp ngày càng chuộng mua nông phẩm "tận gốc"
No comments:
Post a Comment