Liên
minh Mỹ - Philippines : Bảo đảm an ninh hay rủi ro xung đột với Trung Quốc ?
Minh Anh - RFI
Đăng
ngày: 15/06/2023 - 16:20
Đầu
tháng 2/2023, Washington và Manila đã ký kết thỏa thuận mới cho phép quân đội Mỹ
tiếp cận tự do thêm bốn căn cứ quân sự tại Philippines. Một tin xấu cho Bắc
Kinh do việc Philippines chiếm một vị trí chiến lược tại một vùng mà Washington
đang nỗ lực ngăn chặn tầm ảnh hưởng của Trung Quốc. Nhưng sự thôi thúc thắt chặt
hơn nữa các mối liên minh quân sự của Mỹ, cùng với chủ nghĩa phiêu lưu của
Trung Quốc, đang đe dọa hòa bình ở châu Á.
Bộ
trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin duyệt hàng quân danh dự tại căn cứ Aguinaldo,
thành phố Quezon, Manila, Philippines, ngày 02/02/2023. REUTERS - POOL
Trong
khuôn khổ « Thỏa thuận Hợp tác Quốc phòng Tăng cường – EDCA » ký kết
giữa Washington và Manila, nhân chuyến công du Philippines của bộ trưởng Quốc
Phòng Mỹ Lloyd Austin ngày 02/02/2023, quân đội Hoa Kỳ kể từ giờ có thể tự do
tiếp cận tổng cộng 9 căn cứ quân sự ở Philippines để bố trí binh sĩ và cất trữ
thiết bị, đạn dược. Phải chăng Manila đang trở về với « lập trường thân
Washington » sau 6 năm quan hệ căng thẳng do những phát biểu bài Mỹ của
vị tổng thống tiền nhiệm Rodrigo Duterte ?
Nhà
nghiên cứu về Đông Nam Á, David Camroux, Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế, trường đại học Khoa học
Chính trị Sciences Po, trong một cuộc trao đổi với RFI Tiếng Việt, trước hết nhắc
lại, Mỹ và Philippines có một mối quan hệ đồng minh lâu đời, từ năm 1951. Và
tâm lý bài Mỹ chỉ chiếm thiểu số tại quốc gia Đông Nam Á này.
David
Camroux :
« Trên thực tế ông Duterte là một vị tổng thống rất được lòng dân. Tỷ lệ
ủng hộ ông trong dân chúng luôn ở mức 70% trong các cuộc thăm dò. Điều duy nhất
người ta phê phán ông chính là chủ nghĩa bài Mỹ và những phát biểu của ông có vẻ
thân với Trung Quốc. Nhưng trên thực tế, việc xích lại gần Trung Quốc chưa bao
giờ được thực hiện cả. Trong vòng sáu năm cầm quyền, tổng thống Duterte nhiều lần
tuyên bố, "tôi sẽ thông báo chấm dứt thỏa thuận Thăm viếng Lẫn nhau"
và việc tiếp cận các căn cứ quân sự, "tôi sẽ chấm dứt điều đó trong vòng 6
tháng nữa". Nhưng mỗi lần như vậy, ông lại đẩy lui thời hạn thêm 6 tháng
cho đến khi sự việc không còn mang tính thời sự nữa, bởi vì ông không còn là tổng
thống . »
·
Đọc
thêm: Philippines xác
nhận cho Mỹ dùng thêm căn cứ quân sự gần Biển Đông và Đài Loan
Quân
bài Hoa Kỳ của Marcos Jr. để đối phó Trung Quốc
Lên cầm
quyền từ tháng 6/2022, Ferdinand Marcos Jr., con trai nhà độc tài Ferdinand
Marcos bị lật đổ năm 1986 và phải sống lưu vong ở Mỹ, đã quyết định đoạn tuyệt
với trò chơi hai mặt của người tiền nhiệm Duterte đối với Bắc Kinh, một chiến
lược mà ông Marcos Jr. đánh giá là không hiệu quả. Sự hòa dịu của người tiền
nhiệm đã không làm suy giảm thái độ hung hăng của Bắc Kinh trong các tranh chấp
lãnh thổ, cũng như đối với ngư dân Philippines tại các ngư trường trong vùng đặc
quyền kinh tế của Manila. Vị giáo sư thỉnh giảng trường đại học Quốc gia Hà Nội
đưa ra hai lý do để giải thích :
David
Camroux :
« Thứ nhất, điều này đáp ứng nhu cầu chính trị nội bộ ở Philippines. Vì
là con trai của nhà độc tài, ông ấy cần phải chứng tỏ là ông ấy có được sự hậu
thuẫn từ Quốc hội Mỹ. Ông ấy hiểu rất rõ điều đó qua cha ông. Từng là một nhà độc
tài, nhưng cha ông rất thân Mỹ trong suốt cuộc chiến tranh Việt Nam, các căn cứ
quân sự tại Philippines là cực kỳ quan trọng để Hoa Kỳ tiến hành chiến tranh Việt
Nam. Do vậy ông Marcos Jr. biết rõ là điều đó rất quan trọng cho quốc phòng Mỹ,
và như vậy, không giống như với ông Duterte, tổng thống Marcos Jr. sẽ không phải
bị nghe chỉ trích về các vấn đề nhân quyền.
Yếu tố
thứ hai chính là thái độ hung hăng của Trung Quốc, của ông Tập Cận Bình. Tôi thấy
là ông Tập Cận Bình đang thật sự phá hỏng chính sách láng giềng tốt của Trung
Quốc tại vùng Đông Nam Á. Người ta không thể vừa là nhà đầu tư cho các cơ sở hạ
tầng ở Philippines, hơn nữa những khoản đầu tư này chỉ có lợi cho ông Duterte,
cho vùng của ông tại Mindanao hơn là cho cả nước, lại vừa gởi tàu dân quân, tầu
cá đến hủy hoại cuộc sống của ngư dân Philippines.
Đương
nhiên ở Philippines, không phải ai cũng là ngư dân cả, nhưng nghề đánh cá là một
hoạt động cao quý rất được dân chúng ủng hộ. Thế nên, thái độ hung hăng của
Trung Quốc ở Biển Đông, trên toàn vùng châu Á, là cực kỳ phản tác dụng, vì
chúng ta thấy kết quả là nhiều nước trong khu vực đang xích lại gần Mỹ. »
.
Xét trên
góc độ ngoại giao, theo quan điểm của nhà nghiên cứu David Camroux, đây là một
thất bại cho chính sách đối ngoại của Bắc Kinh, và là một thành công của
Washington, ngày càng xích lại gần hơn và củng cố tất cả các mối liên minh với
Nhật Bản, Úc, cũng như với nhiều nước khác trong khu vực, gồm cả Việt Nam.
David
Camroux :
« Người ta nói nhiều về QUAD – Bộ Tứ, một liên minh giữa Ấn Độ, Hoa Kỳ,
Nhật Bản và Úc. Nhưng chúng ta cũng có QUAD bis không chính thức, một dạng liên
minh có thể nói là chống Trung Quốc. Một QUAD bis với Việt Nam, Hàn Quốc, New
Zealand và có thể với Philippines. Chính hành động của Trung Quốc đã thúc đẩy
các nước đó đi theo chiều hướng này. Các nước Đông Nam Á không muốn chọn phe giữa
Trung Quốc và Mỹ. Họ luôn tìm cách giữ thế cân bằng như trường hợp của
Indonesia và Việt Nam. Nhưng đến một lúc nào đó, những việc như thế sẽ đẩy các
nước nghiêng về bên này hay bên kia. »
Philippines :
Chốt chặn chiến lược bao vây Trung Quốc ?
Tuy nhiên,
quyết định này của Manila đã làm dấy lên nhiều mối quan ngại từ nhiều nhà quan
sát, kể cả tại Philippines. Trang mạng Responsible Statecraft, thuộc Viện
Quincy của Mỹ, tự hỏi : Liệu chiến tranh Trung – Mỹ có thể bắt đầu từ
Philippines ? Bởi vì ba trong số bốn căn cứ Mỹ được tiếp cận thêm là nằm ở phía
bắc, đối diện với eo biển Ba Sĩ, không xa Đài Loan. Căn cứ thứ tư nằm ở cực tây
đảo Palawan, gần với quần đảo Trường Sa, khu vực đang có tranh chấp lãnh hải giữa
Trung Quốc với Philippines và nhiều nước khác, trong đó có Việt Nam. Những căn
cứ được chọn để chuẩn bị cho một cuộc chiến với Trung Quốc, theo như bình luận
từ trang mạng World Socialist Web Site, nổi tiếng chống Mỹ.
Bắc Kinh
lên án Mỹ và các đồng minh thực hiện chiến lược bao vây Trung Quốc. Quả thật,
« ở phía bắc, Hoa Kỳ có thể sử dụng căn cứ Okinawa tại Nhật Bản và các
căn cứ quân sự ở Hàn Quốc, trong khi ở phía nam, sức mạnh của Mỹ giờ có thể được
triển khai từ Philippines ». Một vòng vây Trung Quốc ở Biển Đông xem
như được hoàn thiện trên bình diện chiến lược, theo phân tích của Danilo delle
Fave, chuyên gia về vấn đề an ninh châu Á và là nhà nghiên cứu, cộng tác viên
cho International Team for the Study of Security (ITSS) Verona, một nhóm chuyên
gia về an ninh quốc tế, được France 24 trích dẫn.
Một mặt,
việc Philippines cho phép Mỹ tiếp cận thêm bốn căn cứ quân sự đang củng cố thêm
« vai trò duy trì hòa bình của Mỹ trong khu vực », một vai trò rất được
nhiều nước trong khu vực đánh giá cao, nhất là Philippines, theo như nhận định
của Rommel C.Banlaoi, chủ tịch hội nghiên cứu Philippines về tình báo và an
ninh, được nhật báo Pháp L’Humanité dẫn lại.
Nhưng mặt
khác, không ít nhà quan sát cũng chỉ trích Hoa Kỳ đang lôi kéo quốc gia Đông
Nam Á này vào thế đối đầu trực diện với Trung Quốc. Về điểm này, bà Marianne
Péron-Doise, chuyên gia về chiến lược tại châu Á, Viện Quan hệ Quốc tế và Chiến
lược, trả lời ban Pháp ngữ đài RFI, phân tích lập trường của Manila khi có quyết
định như trên:
« Ở
đây chỉ là vấn đề tiếp cận cho phép các hoạt động luân chuyển hải quân, trang
thiết bị cần thiết, và đương nhiên cho phép thiết lập trước các cơ sở, chiến đấu
cơ tạo thuận lợi cho việc quá cảnh các tầu chiến Mỹ. Nhưng chúng không phải là
những căn cứ thường trực như Mỹ từng có trước đây trong khuôn khổ hiệp ước an
ninh. Như vậy, ở đây Manila có một lập luận là họ chỉ cung cấp các cơ sở, họ
đang xích lại gần Mỹ và tái khởi động hợp tác với Mỹ, chứ Philippines không
cung cấp căn cứ thường trực cho quân đội Mỹ như ở Nhật Bản hay Hàn Quốc. »
…
Và những rủi ro xảy ra xung đột
Nỗi lo này
còn gia tăng thêm một nấc khi các hoạt động tập trận diễn ra thường xuyên hơn ở
Biển Đông và ngày càng có quy mô lớn hơn, mà chiến dịch Balikatan giữa Mỹ và
Philippines vừa kết thúc là một ví dụ điển hình. Đây cũng là những gì được cam
kết trong thỏa thuận quân sự mới, theo đó hai nước sẽ, « tiến hành liên
tục các bài diễn tập và thao dượt song phương cũng như là các hoạt động hải
quân có phối hợp, không hạn chế bao gồm cả tuần tra chung ».
·
Đọc
thêm: Vì sao Hoa Kỳ và Philippines cập nhật Hiệp ước quốc phòng ?
Những cuộc
tuần tra chung Mỹ -Philippines, giữa hải quân hay tuần duyên hai nước, tại những
vùng lãnh hải mà Trung Quốc có khả năng kiểm soát và chống xâm nhập, có nhiều
nguy cơ biến một cuộc va chạm cục bộ thành một cuộc đối đầu trực diện Trung – Mỹ
với sự hiện diện của tầu chiến Mỹ hộ tống hải quân Philippines. Theo quan điểm
từ trang mạng Responsible Statecraft, việc các nước đồng minh như Úc, Nhật Bản
tham gia hoạt động tuần tra chung chỉ có thể « châm thêm dầu vào lửa ».
Đây cũng
chính là những gì ông David Camroux tỏ ra quan ngại khi trả lời RFI Tiếng Việt.
Ông cảnh báo các bên cần có những kênh đối thoại để tránh cho những tính toán
sai lầm có thể dẫn đến bùng nổ một cuộc xung đột trên diện rộng.
David
Camroux :
« Tôi tin rằng rủi ro phạm sai lầm là cao. Nghĩa là, khi quý vị có đầy
tầu chiến từ cả hai phía Mỹ, Trung Quốc và nhiều nước khác trong cùng một khu vực,
khả năng xảy ra tai nạn sẽ càng cao. Và chúng ta đã thấy gần đây có hai hay ba
trường hợp như vậy.
Theo
tôi, điều đáng lo là sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc tại Trung Quốc. Ông Tập
Cận Bình chơi trò tinh thần yêu nước đến cùng. Nếu chẳng may một ngày nào đó, một
tầu chiến hay một chiến đấu cơ Trung Quốc bị Mỹ vô tình phá hủy, trước người
dân Trung Quốc, Tập Cận Bình sẽ buộc phải có phản ứng.
Trong bối
cảnh ngày nay người ta bắt đầu sử dụng ngày càng nhiều luận điệu Chiến Tranh Lạnh
ở Mỹ vào lúc bầu cử sắp diễn ra, họ cần phải phô diễn sức mạnh trước Trung Quốc,
và chúng đã trở thành một trong số các nhân tố về chính sách đối ngoại trong
các cuộc tranh luận sắp tới, quả thật đây là điều rất đáng lo ngại.
Bởi vì việc
kích động hay những phát biểu sặc mùi chủ nghĩa dân tộc ở cả hai phía chẳng phải
là điềm lành. Do vậy, các nước trong khu vực nhất thiết phải quay lại đối thoại
và duy trì các kênh liên lạc, để khi có những sự cố thì các bên có thể nhanh
chóng xử lý mà không để biến thành xung đột ».
No comments:
Post a Comment