Một số điều mới ở
Hội thảo về Biển Đông ở Paris
Nguyễn Giang
Viết từ
Paris, Pháp
15 tháng 6
2023
https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-65907100
Trong
hai ngày cuối tuần, 10-11/06 vừa qua, mội hội thảo về Biển Đông đã diễn ra tại
Trung tâm Văn hóa Việt Nam ở Paris, quy tụ khá nhiều các đoàn người Việt ở
châu Âu và một số diễn giả quốc tế.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/7DD1/production/_130090223_bacaohongvinh.jpg
Trưởng
ban tổ chức Cao Hồng Vinh nói về đoàn từ Ba Lan đem gì tới hội thảo ở Paris
Hội thảo
Biển Đông do Việt Nam tổ chức ở nước ngoài thường theo một khuôn mẫu để thu
hút sự ủng hộ của khách quốc tế cho vấn đề chủ quyền biển đảo của Việt Nam,
do sức ép tăng lên từ Trung Quốc.
Mới đây tại
Thượng viện Pháp, Viện nghiên cứu Địa chính trị ứng dụng (EGA) cũng tổ chức
một hội thảo về chủ đề Biển Đông, đánh dấu sự quan tâm trở lại của Pháp tới
khu vực Pháp từng can dự trực tiếp từ thế kỷ 19.
Nhưng có
mặt tại hội thảo ở Paris tôi nhận thấy có một số ý mới, do các
diễn giả người Việt và châu Âu nêu ra, đồng thời ghi nhận các hoạt động
"ngoại giao nhân dân" mà nhà nước Việt Nam thúc đẩy, qua các chuyến
thăm Trường Sa dành cho Việt Kiều và người Việt sống ở nước ngoài.
Đầu
tiên là sự hiện
diện của các thành viên người Việt hoặc gốc Việt từ Ba Lan và vùng thuộc
Đông Đức cũ, bên cạnh đoàn nhỏ hơn từ Anh mang tới ảnh triển lãm từ các chuyến
đi Trường Sa, các thân hữu sống ở Pháp (không nhiều lắm) của Trung tâm Văn hóa
VN tại Paris.
Vì khác với
các hội thảo thuần tuý học thuật đã tổ chức ở Việt Nam, đây là sự kiện do
các nhóm Việt Kiều, người song tịch, người Việt ở Âu, Mỹ ủng hộ chủ quyền của
VN ở Biển Đông đứng ra tổ chức.
VN lo ngại khi TQ ra luật mới về Biển
Đông?
Việt Nam đứng trên nhiều 'chân kiềng'
quan hệ với Mỹ, Trung Quốc, Nga và EU
Tướng Ngụy Phượng Hòa nói gì về Biển
Đông?
Thuý Kiều, Từ Hải và thời giặc biển
Đông Á
Đoàn Ba
Lan không chỉ đóng góp một diễn giả gốc Việt, tiến sĩ Lã Đức Trung mà
còn mời một giáo sư Ba Lan, bà Malgorzata Pietrasiak, trưởng Bộ môn
châu Á thuộc Khoa Quan hệ Quốc tế, ĐH Tổng hợp Lodz và phóng viên truyền hình
của kênh InterwizjaWarszawa.TV tới ghi hình toàn bộ các sự kiện của Hội thảo.
Tôi hỏi
chuyện nhà báo truyền hình đó, ông Jan Marek Swieczak thì được ông cho biết là
ông theo dõi rất nhiều sự kiện của người Việt tại Ba Lan.
"Họ
vào Quốc hội tôi cũng tới quay phim, họ gặp tổng thống tôi cũng quay
phim."
Chỉ mấy
câu nói cho thấy vị thế của người Việt ở nền dân chủ mới Ba Lan thật đáng nể
và sự quan tâm thực sự của người Ba Lan đến người Việt ở nước họ.
Bà Cao
Hồng Vinh, trưởng ban
tổ chức sự kiện tại Paris, người Việt sống tại Ba Lan cho biết quá trình tạo
ra các hoạt động này:
"Ban liên lạc người Việt tại châu Âu vì
biển, đảo Việt Nam là tổ chức được thành lập bởi 12 nước. Trong nhiệm kỳ đầu
tiên, Ba Lan là trưởng ban tổ chức theo hình thức luân phiên hai năm một lần. Hội
thảo này là hoạt động chính của ban liên lạc và sẽ là hoạt động thường niên.
Không chỉ các anh chị em trong Câu lạc bộ Hoàng Sa-Trường Sa ở Ba Lan mà các
anh chị người Việt tại Ba Lan đã ủng hộ hội thảo này rất nhiều.
Với tư
cách là người Việt ở Ba Lan, trưởng đoàn tại Paris, chúng tôi đã nỗ lực rất nhiều
qua việc tổ chức. Mời diễn giả qua tham dự hội thảo là một phần nhiệm vụ của
ban tổ chức. Ở Ba Lan, chúng tôi cũng mời được diễn giả Ba Lan qua tham dự.
Truyền thông cũng rất quan trọng. Và chúng tôi cũng mời được một đài truyền
hình ở Ba Lan qua để tác nghiệp, đưa tin về hội thảo."
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/CBF1/production/_130090225_anhtu.jpg
Ông
Tăng Tuấn Tú, Chủ tịch Hội người Việt Nam tại Vương quốc Anh cùng các cộng sự
đem tới bộ ảnh chụp từ các chuyến đi Trường Sa để triển lãm
Chủ tịch
Hội người Việt Nam tại Vương quốc Anh, ông Tăng Tuấn Tú nói với BBC:
"Đoàn
từ nước Anh đã thu thập những bức tranh, hình ảnh bà con Việt Kiều các nước khi
đi thăm quần đảo Trường Sa, và chúng tôi đã mang hình ảnh đó sang hội nghị tại
Paris. Khi tham dự hội thảo, thì chúng tôi cũng giao lưu với nhiều bạn từ các
nước trên thế giới. Nhiều diễn giả đã về tham dự và tìm giải pháp để giải quyết
tranh chấp trên Biển Đông."
Một ý kiến
tôi ghi nhận được là đa số thành viên đoàn từ Ba Lan là những người có học,
song ngữ, có khả năng kinh tế và kinh nghiệm làm việc ở EU. Đây là một sức mạnh
mới, năng động hơn và phong phú hơn các hoạt động thường thấy của khối người
Việt cũ tại châu Âu.
Thêm điều
mới nữa cũng là cách nhìn về tranh chấp biển đảo ở vùng Đông Nam Á do
TS Lã Đức Trung đề xuất. Ông không nói Việt Nam phải "giành lại toàn
bộ" các hòn đảo mà cần nhìn thực tiễn, kêu gọi cùng khai thác kinh tế, bảo
tồn thiên nhiên vùng biển này.
Ông Trung
giải thích đề xuất này khác với quan điểm "gác tranh chấp cùng khai thác
song phương" của Trung Quốc ra sao:
"Trước
khi được mời sang là diễn giả trong hội thảo, tôi đã đọc những kết luận, nghiên
cứu từ nhiều nhà khoa học, hoặc những người tìm hiểu về Biển Đông. Thì họ có những
cái nhìn khá giống nhau về lịch sử, căng thẳng quá khứ và hiện tại, chưa đưa được
giải pháp nào cụ thể để giải quyết vấn đề Biển Đông cực kỳ căng thẳng, không
còn là vấn đề của khu vực mà là quốc tế. Thực ra là sự đối đầu của Trung Quốc
và Mỹ, và các đồng minh của Mỹ như Nhật Bản, Úc, Pháp, Đức, New Zealand...
https://ichef.bbci.co.uk/images/ic/800x450/p0fvccj1.jpg
Tiến
sĩ Lã Đức Trung đề xuất một cách giải quyết tranh chấp biển đảo ở vùng Đông
Nam Á
Người
ta ủng hộ và đứng về Việt Nam là thuận lợi cho Việt Nam. Đối đầu như vậy thì ta
nên tìm biện pháp kinh tế để giải quyết. Ví dụ một khu tranh chấp về pháp lý và
chủ quyền không giải quyết được, luôn gây căng thẳng thì tại sao các khu ấy,
chúng ta lập nên một khu chung để cùng nhau khai thác, cùng nhau có lợi. Có chiến
tranh, chẳng hạn, thì tất cả các bên đều có không có lợi, ảnh hưởng toàn thế giới,"
Hai bên
phải có sự thỏa thuận, mời bên thứ ba vào, điều quan trọng là chúng ta không
tranh chấp biển này nữa, không làm căng thẳng khu vực ấy. Căng thẳng bao nhiêu
năm nay không mang lại lợi ích cho hai bên mấy. Căng thẳng đó khiến việc xây dựng
kinh tế ở khu vực ấy không còn nữa. Những nước nào muốn tham gia thì thấy chưa
rõ ràng. Không phải là ngừng bắn, mà phương pháp giải quyết là phương pháp kinh
tế và thỏa thuận hai bên, cùng chia nhau lợi ích. Theo tôi, vấn đề này có thể
làm được."
Một vị
khách Pháp đến hội nghị để tìm kiếm giao lưu với quan chức, doanh nghiệp
Việt Nam nói với tôi về điều tương tự. Tuy không nêu ra quan điểm gì về biển đảo,
ông Nicolas Ogno, thuộc CLB 'I Scemi Astutti',
đại diện du lịch đảo Corsica của Pháp ở Địa Trung Hải cho rằng cần nói mạnh về
việc bảo tồn thiên nhiên các hòn đảo ngoài khơi của VN và tìm đối tác ở Pháp,
đưa công tác này, kèm du lịch bền vững, vào các nghị trình ngoại giao.
Tôi hiểu rằng
đây là cách tiếp cận dễ thuyết phục người châu Âu, gồm cả các doanh nghiệp
không chỉ thuộc nhóm "đại gia dầu khí" về lợi ích của việc hợp tác
chung ở Biển Đông mà VN nếu biết làm, sẽ có lợi cho toàn cầu, chứ không phải
nhận hết về mình và cũng một mình đối chọi với TQ.
.
Về
học thuật có gì mới?
Cũng cần
phải nói rõ rằng, giới học giả, chính khách nước ngoài hiếm khi, thậm chí
không bao giờ công khai ủng hộ các tuyên bố chủ quyền của Việt Nam hiện nay.
Họ chỉ qua
đánh giá tình hình khách quan và tự điều đó tạo ra sự hỗ trợ gián tiếp cho quan
điểm của nhà nước Việt Nam.
Trong các
khách gửi tham luận nhưng không có mặt tại chỗ có GS Gerhard Will (Đức),
TS Trần Bằng (Thụy Điển), GS Sandra Scaglioti (Ý) và ông Nguyễn
Khắc Mai từ Việt Nam.
Dự thảo
luận và trả lời phỏng vấn BBC tại hội nghị. GS Ba Lan Malgorzata
Pietrasiak nói rõ, khen ngợi chính sách ngoại giao hedging bền bỉ, không
làm nóng lên tình hình, nhưng để các chủ đề tranh chấp trải rộng trong khung
thời gian và không coi một phương tiện xác lập chủ quyền nào là chung cuộc
mà dùng một loạt "chiến thuật" thay đổi tùy lúc để giữ chủ quyền.
Việt
Nam hiện vẫn là nước có nhiều đảo nhất ở vùng Trường Sa. Theo GS Pietrasiak,
Việt Nam có được sự ủng hộ ngoại giao rộng hơn bên ngoài các quốc gia vốn
thường dính líu trực tiếp vào vấn đề này như Hoa Kỳ và các cường quốc trong
vùng chính là nhờ hoạt động ngoại giao đa diện.
Một điểm
mới, gần như không tránh khỏi khi gặp mặt, trao đổi bên lề hội thảo là Cuộc
chiến ở Ukraine.
https://ichef.bbci.co.uk/news/640/cpsprodpb/16831/production/_130090229_polishfemaleprofessor.jpg
GS
Malgorzata Pietrasiak tin rằng vào thời điểm này, Nga không hẳn đã muốn bị phụ
thuộc vào Trung Quốc nên có thể có quan điểm tốt hơn cho Việt Nam về Biển
Đông
Bà
Malgorzata Pietrasiak, người học tiếng Việt tại Moscow, và thạo cả tiếng Nga,
đã nêu ra một quan sát đáng chú ý rằng hiện nay Nga đang "cần Việt
Nam" và có thể nghiêng về phía ủng hộ Hà Nội về chủ quyền biển đảo hơn
trước.
Lý do là,
tại Nga có nhiều ý kiến nội bộ mà bà biết, không hề muốn Nga ngày càng phụ
thuộc vào Trung Quốc.
"Cuộc
chiến tại Ukraine đang khiến Nga rơi vào thế bất lợi ở châu Á, ở Biển Đông và
Nga về cơ bản có quyền lợi đối nghịch với Trung Quốc, nhất là trong hoạt động
khai thác dầu khí cùng Việt Nam..."
Dù không
có mặt tại hội thảo, Trung Quốc vẫn "hiện diện" qua các hình ảnh,
slides và các bài tham luận.
Nhà
nghiên cứu Lê Thị Tuyết Hạnh từ Canada chia sẻ câu chuyện khá báo động: Trung Quốc đã dạy trẻ em từ
mẫu giáo về chủ quyền của họ ở Nam Hải.
Dạy học tại
Canada, bà Hạnh cho biết các sinh viên Trung Quốc du học đã có phản ứng mạnh
khi nghe câu chuyện tranh chấp Biển Đông và sau khi lắng nghe họ, bà được biết
trẻ em TQ được giáo dục nhất quán về các "quần đảo là của họ". Việt
Nam trong khi đó, có vẻ thỉnh thoảng vẫn để xảy ra vụ lọt vào bản đồ, sách giáo
khoa 'Made in China' với đường Lưỡi bò đã in sẵn ở Trung Quốc. Ai, giới chức
nào ở Việt Nam cần nghiêm túc nhìn lại việc này?
Trong phần
cập nhật tình hình Biển Đông một năm qua, TS Nguyễn Hùng Sơn, Phó GĐ
Học viện Ngoại giao VN nêu ra các con số không thấy đài báo quốc tế nói đến
nhiều vì điểm nóng của thời sự dịch chuyển về Ukraine. Đó là hàng trăm vụ di
chuyển, tuần tra bằng tàu hải cảnh của Trung Quốc vào các vùng biển mà Việt
Nam, Philippines tuyên bố chủ quyền chỉ trong năm 2022. Tàu nghiên cứu hải
dương của TQ cũng xuống và di chuyển liên tiếp chỉ hơn một năm qua.
Như vậy,
không hề có chuyện cuộc chiến tại Ukraine làm vấn đề Biển Đông bớt nóng, TS
Sơn đánh giá.
Về một số
điểm cần cải thiện, ngoài phần dịch đa ngôn ngữ của các diễn giả không thấy
có, tôi còn ghi nhận ý kiến của một bạn sống ở Pháp đã lâu, nói rằng cách
đặt tên tiếng Pháp cho Biển Đông (trong chương trình chính và pan-nô) là La
Mer Orientale (Biển Phương Đông) dễ gây rối trí.
"Khi
ai đó mở GoogleSearch tìm tên 'Mer Orientale' sẽ không thấy gì cả," bạn đó
nói. Tôi thử tìm thì thấy từ khóa hiện ra là "La mer de Chine
orientale" - Biển Hoa Đông.
.
Ngoại
giao thông qua Việt Kiều và các chuyến ra Trường Sa
Cuối cùng
là về hoạt động của các thành viên của một phong trào mang tên Câu lạc bộ
Trường Sa khá là sôi động.
Bà Cao
Hồng Vinh kể lại:
"Chuyến đi Trường Sa vào năm 2019 là một trải nghiệm khó quên trong cuộc đời
tôi. Tôi cảm nhận rất nhiều điều, thấy trân trọng những bình yên mà mình đang
có ở châu Âu."
Ông
Tăng Tuấn Tú cho biết:
"Về
Biển Đông, tôi cũng đã xúc động khi đi thăm quần đảo Trường Sa. Sau chuyến đi,
tôi cũng muốn tiếp nối, để bà con ở cộng đồng Vương quốc Anh để hiểu rõ về lãnh
thổ của biển, đảo Việt Nam nhiều hơn. Chúng tôi cũng sẽ giới thiệu để bà con đi
thăm quần đảo Trường Sa để 'mục sở thị' câu chuyện mà tôi chia sẻ với mọi người."
Quan sát
trao đổi giữa các bạn từng cùng nhau ra Trường Sa có thể dễ dàng nhận thấy
chuyến đi gắn bó họ với nhau dù không ai phủ nhận đây là các chiến dịch nhằm
tuyên truyền cho chính sách chủ quyền biển đảo của chính phủ Việt Nam.
Tuy thế,
phải thấy rằng để ra Trường Sa, người muốn đi đều phải có khả năng kinh tế để tự
chi trả khá nhiều, và tất nhiên, phải có thời gian, nhiều là khác.
Cả hai
"tiêu chí" này là vấn đề khôn nhỏ cho đại đa số người VN bận mưu
sinh ở nước ngoài. Các bạn nói với tôi đây là lý do khiến các hoạt động vận
động cho chủ quyền của VN ở Trường Sa hiện khó lan tỏa trong các cộng đồng
dân cư gốc Việt ở châu Âu.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/3399/production/_130090231_frenchguestman_.jpg
Ông
Jean-Pierre Archambault từng là một lãnh đạo Hội hữu nghị Pháp - Việt, luôn ủng
hộ chính phủ Việt Nam trong các vấn đề quốc tế. Phía sau là một số ảnh triển
lãm về Trường Sa
Một bạn từ
Đức tới có đề cập đến chuyện này bên lề hội nghị và gợi ý rằng có một thư
viện online và chuyến đi bằng công nghệ digital để ai cũng có thể "thăm
Trường Sa" trên không gian mạng (tại sao không thể là 3D?) thì sẽ hữu dụng
cho đông đảo người quan tâm hơn. Những phim ảnh từ Việt Nam sẽ đi vào thế hệ
hai, ba ở châu Âu tốt hơn nếu có tựa đề, lồng tiếng bằng ngôn ngữ các nước mà
người Việt sinh sống.
Còn về các
khách Pháp, tôi để ý thấy những người Pháp tới dự hội nghị đa phần thuộc lứa
tuổi đã cao.
Ông
Jean-Pierre Archambault từng là một lãnh đạo Hội hữu nghị Pháp - Việt luôn ủng
hộ Hà Nội trong các vấn đề quốc tế. Ông nhắc lại hồi trẻ năm 1968 đã xuống đường
chào đón bà Nguyễn Thị Bình, đã biểu tình chống cuộc chiến của Hoa Kỳ ở Nam
Việt Nam.
Việc ông ủng
hộ nhà nước Việt Nam hiện nay trong vấn đề Biển Đảo là đương nhiên, như quan
điểm thường có của phe tả châu Âu vốn vẫn nặng tình với Miền Bắc VN và Mặt
trận Giải phóng một thời.
Nhưng về
tương lai, làm sao có thể "thời sự hóa" và "trẻ hóa" câu
chuyện Biển Đông?
Người
Việt ở Ba Lan, Czech và Đức (thuộc phần Đông Đức cũ) trẻ hơn so với các nhóm
Việt Kiều sang Anh, Pháp từ những thập niên 1970-80.
Họ trưởng
thành qua chuyển đổi thực tế từ mô hình xã hội chủ nghĩa sang dân chủ, đang tạo
chỗ đứng ở châu Âu trong môi trường mới nên có nhiều điều để nói.
Nhìn rộng
ra hơn, các phong trào quần chúng gốc Việt xuyên quốc gia không chỉ cần ngân
quỹ bền vững, sự ủng hộ chính trị từ cả chính quyền VN và nước sở tại mà còn cần
nhân sự chuyên nghiệp.
Các nhóm tới
Paris không ai làm việc 'full-time', và ngoài chủ đề biển đảo như bây giờ, tôi
có nghe một số ý kiến muốn dùng văn hóa để đẩy tiếp 'narrative' xây dựng cộng
động. Đây là điều không hề dễ.
Trong một
thế giới mở, đa phương, đa chiều về thông tin và luồng dư luận như hiện nay,
không ai ngăn cản người Việt Nam nêu ra các vấn đề của họ ở nước ngoài, vấn đề
chỉ là làm thế nào cho bền vững và hiểu quả.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/16D95/production/_130098539_img_2051.jpg
Một số
hoạt động sau phần hội thảo khoa học về Biển Đông
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/38FD/production/_130098541_img_2052.jpg
Sinh hoạt
văn hóa xen kẻ các buổi thảo luận
Các
phỏng vấn video với diễn giả, khách dự hội thảo sẽ được phát hành sau.
No comments:
Post a Comment