Việt
Nam thuộc hạng 9/10 trên thang báo động về nạn ‘tra tấn’
Quốc Phương, cộng tác viên RFA Tiếng Việt từ London
2023.06.27
Đối với
vấn nạn ‘tra tấn’ vi phạm nhân quyền ‘nghiêm trọng’, Việt Nam có thể bị xếp ở cấp
độ 9/10 trên thang điểm báo động về mức độ nguy hiểm. Đó là nhận định của Luật
sư Nguyễn Văn Đài, nhà quan sát về nhân quyền, từ CHLB Đức nói với Đài Á Châu Tự
Do trong ngày quốc tế hỗ trợ nạn nhân bị tra tấn của Liên Hợp Quốc 26/6/2023.
Tù
nhân ở trại tù Hoàng Tiến, tỉnh Hải Dương năm 2013 (minh họa). AFP
Nhà báo tự
do, blogger Điếu Cày - Nguyễn Văn Hải, một cựu tù nhân lương tâm, người đã từng
bị giam giữ ở 11 nhà tù, trại giam với 20 lần chuyển trại trong thời gian khoảng
bảy năm ở Việt Nam trước đây, dịp này cũng chia sẻ trên quan điểm riêng với RFA
Tiếng Việt rằng Nhà nước Việt Nam có hành xử mang tính ‘đối phó’ với quốc tế về
vấn đề nhân quyền, và ở trong nước tiếp tục có những ‘vi phạm nhân quyền’ thể
hiện qua nạn ‘tra tấn’ và các chính sách, quy định dưới luật có liên quan được
soạn thảo và thi hành một cách ‘có hệ thống’.
Trước hết,
Luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài bình luận với Đài Á Châu Tự Do về nạn
tra tấn trên thế giới:
“Vấn đề
chống tra tấn ở trên thế giới lúc nào cũng là vấn đề thời sự, đặc biệt là ở những
đất nước phi dân chủ. Như chúng ta đã biết, với những người mà được gọi là bị
can, khi họ bị bắt, các cơ quan điều tra bao giờ cũng muốn hoàn tất hồ sơ, kết
thúc điều tra, nên họ thường sử dụng biện pháp tra tấn để ép cung, mớm cung,
hay cưỡng bức cung, để lấy lời khai theo ý muốn của cơ quan điều tra.
Chính
vì vậy vấn đề phòng chống tra tấn luôn luôn là vấn đề nóng hổi, không chỉ ở Việt
Nam mà còn trên phạm vi toàn cầu, chính vì thế LHQ phải ra một lập ra một Công
ước quốc tế và họ luôn luôn vận động tất cả các quốc gia trên thế giới ký vào
Công ước này.”
Với riêng
tình hình ở Việt Nam, Luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài nói thêm:
“Ở Việt
Nam, vấn đề tra tấn, bức cung, nhục hình, hay mớm cung vẫn diễn ra thường xuyên
ở trên khắp đất nước Việt Nam, từ mức độ cấp xã phường, tuy ở đấy không phải là
cơ quan điều tra, công an địa phương khi bắt được những nghi phạm, lực lượng điều
tra ở đó thường sử dụng bức cung, nhục hình với những người được cho là nghi
can vi phạm, và theo thống kê hàng năm, Việt Nam có đến cả trăm người bị chết ở
những đồn cảnh sát ở khắp nơi trên đất nước Việt Nam.
Rồi ở cấp
độ thứ hai là cấp huyện, luôn luôn có mức độ là có những người bị tra tấn ở
đó…, những người đang bị tạm giam ở cấp tỉnh nói với tôi rằng họ sợ nhất là khi
nghe lệnh rằng họ bị chuyển về cơ quan tạm giam cấp huyện, bởi vì họ biết chắc
chắn rằng khi về đó họ sẽ bị tra tấn.
Cho nên
vấn đề đó ở Việt Nam luôn luôn là vấn đề nóng bỏng và kể cả giới luật sư hay những
người quan tâm đã nhiều lần yêu cầu phải có ghi âm, ghi hình các buổi điều tra,
thế nhưng mặc dù luật Tố tụng Hình sự của Việt Nam năm 2015 đã quy định những
thủ tục đó, nhưng họ (chính quyền) không thực hiện trên tất cả các phạm vi, nên
tình trạng tra tấn vẫn diễn ra thường xuyên ở Việt Nam…
Nếu như
chia mức độ đánh giá ra theo thang điểm là 10 điểm là điểm cao nhất, tức là mức
độ nguy hiểm nhất, Việt Nam có thể tạm xếp vào điểm chín trên mức thang điểm đó
về vấn đề tra tấn. Ở Việt Nam, chúng ta đã từng thấy rất nhiều vụ án oan sai xảy
ra trong những năm vừa qua, dẫn đến việc các cơ quan điều tra, rồi cơ quan Viện
Kiểm sát, Tòa án, phải bồi thường tới hàng tỷ đồng cho các nạn nhân, khi các nạn
nhân khai báo họ đã bị tra tấn trong suốt quá trình điều tra, và thậm chí kể cả
ban đêm nữa...”
.
‘Vai
trò quan trọng của giới luật sư’
Để đối phó
với vấn nạn được cho là ‘rất nghiêm trọng’ này tại Việt Nam, theo Luật sư
Nguyễn Văn Đài cần phải có một số biện pháp cụ thể như sau, vẫn theo quan
điểm riêng của ông:
“Để
ngăn chặn tình trạng bị tra tấn tiếp tục xảy ra ở Việt Nam, đòi hỏi sự vào cuộc
rất nhiều, thứ nhất là từ cộng đồng quốc tế. Cộng đồng quốc tế phải thường
xuyên đến thăm Việt Nam, đến thăm các nhà tù ở Việt Nam, phỏng vấn những người
đang bị tạm giam, tạm giữ trong các nhà tù.
Thứ hai
đặc biệt là giới luật sư, giới này đóng vai trò rất quan trọng để chống tra tấn,
vì bộ Luật Tố tụng Hình sự Việt Nam cho phép các luật sư tham gia ngay từ khi
thân chủ của họ nhận được giấy mời, chưa nói đến vấn đề bị triệu tập, hay khởi
tố vụ án, cho nên các luật sư phải đấu tranh bằng được để khi thân chủ của họ bị
bất kỳ một cơ quan công an ở bất cứ cấp nào triệu tập, hay thẩm vấn, hay tạm
giam, thì có mặt ngay tại chỗ, vì chỉ có những luật sư mới có thể ngăn chặn được
những vấn đề tra tấn, bức cung, dùng nhục hình ở Việt Nam mà thôi.”
Nhà báo
tự do, blogger Điếu Cày - Nguyễn Văn Hải nhận định với RFA Tiếng Việt về vấn nạn tra tấn tại Việt
Nam mà trước đây ông từng trải nghiệm:
“Luật một
đằng nhưng mà họ thực hiện một nẻo, tựu chung lại có năm hình thức. Hình thức
thứ nhất là giam giữ, cách ly, cưỡng bức mất tích. Hình thức thứ hai là gây ra
những đau đớn nghiêm trọng về thể xác trong quá trình điều tra. Cái thứ ba là
biệt giam. Cái thứ tư là vấn đề từ chối cho thực hiện quyền được điều trị y tế;
Và cái thứ năm nữa là chuyển các nhà tù như một hình thức trừng phạt.
“Tôi là
người có thể nói là bị chuyển nhà tù nhiều nhất, tại vì riêng trại giam số 4
Phan Đăng Lưu, tức là trại PA92, tôi đi ra, đi vào đó năm lần, trại giam Chí
Hòa tôi đi ra, đi vào đó ba lần, còn trại giam bên Nguyễn Văn Cừ tức là trại
giam B34 của Bộ Công an, tôi đi ra, đi vào hai lần, còn lại những trại giam
khác nữa cùng là một, hai lần. Như thế thấy rằng có 11 nhà tù, nhưng hơn 20 lần
chuyển trại trong quá trình gần 7 năm trong tù, mà tôi phải đi nhiều nơi như thế.
Nhưng ở trong mỗi nhà tù đó, mỗi nơi có một hình thức khác nhau…”
Blogger
Nguyễn Văn Hải
ra khỏi nhà tù ở Việt Nam và bị đẩy sang Mỹ đến sân bay ở Los Angeles hôm
21/10/2014. AFP
Blogger,
nhà báo tự do Điếu Cày – Nguyễn Văn Hải nói thêm với Đài Á Châu Tự Do:
“Như
chúng ta thấy, bản chất của nhà tù ở Việt Nam và cách thức họ ban hành những
văn bản luật, dưới luật để đối phó với cộng đồng quốc tế và để thực thi trong
các nhà tù, thí dụ như Thông tư 37 của Bộ Công an Việt Nam, và phần nhiều các vấn
đề họ chỉ đạo miệng, hoặc không có thông tư, hoặc là có văn bản khác mà chúng
ta chưa biết hết, nhưng ở đây rõ ràng rằng không phải là những hoạt động đơn lẻ,
những vi phạm pháp luật đơn lẻ, mà là có chủ trương xuyên suốt từ trên xuống dưới,
bằng những văn bản như thế, bằng những hình thức giam giữ như thế, mà những
hình thức giam giữ đó không thể hiện ở trong luật.
Cho nên
với vấn đề đó, cộng đồng quốc tế cần nhìn ra được rằng đây là bản chất, đó là họ
(chính quyền Việt Nam) không muốn thay đổi về mặt nhân quyền, họ tham gia ký kết
chỉ để tham gia ký kết thôi, chứ không phải để thực hiện. Như là luật về chống
tra tấn ở Việt Nam, ngay ở Quốc hội, họ cũng không áp dụng hết, và những vấn đề
đưa ra Quốc hội chỉ là đưa ra Quốc hội thôi, còn trong các nhà giam, các thông
tư mới là những văn bản ‘cầm tay chỉ việc’ cho cán bộ thực hiện những thông tư,
văn bản đó. Thế thì tất cả văn bản, thông tư ấy là một sự chỉ đạo xuyên suốt để
tất cả các nhà tù, trại giam đều thực hiện. Như thế, đó không phải là những trường
hợp đơn lẻ mà là chủ trương của chính quyền, và đó là bản chất của họ. Họ chỉ lừa
dối cộng đồng quốc thế thôi, còn khi họ thực hiện, họ bất chấp quyền con người
cơ bản.”
.
‘Nếu
cộng đồng quốc tế không quan tâm, vấn nạn vẫn tiếp diễn’
Ông
Nguyễn Văn Hải nêu một
số vấn đề liên quan thực tế tại Việt Nam, vẫn từ góc độ cá nhân:
“Tôi
nghĩ rằng bây giờ tất cả những trường hợp vi phạm đó ở một số trại giam không
phải là vi phạm đơn lẻ, mà là vi phạm có chủ trương theo Thông tư 37 của Bộ
Công an, vậy những người ban hành Thông tư đó có bị trừng phạt không? Và những
ai tạo ra những hệ thống nhà tù như thế, thì họ có bị trừng phạt không? Ở
đây hoàn toàn không nằm trong luật, không nằm trong sự kiểm soát của quốc tế.
Và với những cách giam giữ như vậy, với những cách kiểm soát nhà tù như vậy,
không ai khác ngoài công an kiểm soát nhà tù, không ai được can thiệp vô. Từ Viện
Kiểm sát cho đến những Đại biểu Quốc hội, những nơi mà trong Luật Thi hành án
Hình sự quy định rằng họ có quyền giám sát những nhà tù, thì họ đã thực hiện
quyền giám sát như thế nào? Làm sao những người tù có thể tiếp cận được công
lý, gặp gỡ được họ? Đó là vấn đề.
Bởi vì
họ có những quy chế, họ ghi ra trong luật như thế, nhưng tù nhân không thể tiếp
cận những quy chế đó, cho nên những người ban hành những luật đó, đưa ra những
quy luật đó cũng phải bị trừng phạt, tại vì họ cũng là những người tạo ra những
sự đàn áp như vậy rộng khắp trên cả nước. Còn những người thực thi bên dưới để
xảy ra những trường hợp từ chối cho thực hiện quyền được chăm sóc y tế, hoặc
đàn áp, đánh đập tù nhân, rồi tước đoạt những quyền lợi của tù nhân cũng phải bị
trừng phạt. Tại vì những người thực thi trực tiếp chủ yếu là những giám thị trại
giam, các quản giáo hay đặc biệt là những cán bộ an ninh ở trong đó, đó là những
kẻ ‘ác ôn’ nhất. Những mạng người ở trong nhà tù Việt Nam rất mong manh, nếu cộng
đồng quốc tế không quan tâm đến tình trạng gây ra những cái chết oan ức ở trong
các nhà tù đó, thì vấn nạn sẽ vẫn tiếp diễn.”
Trong một
báo cáo năm 2022/2023, phần liên quan Việt Nam, tổ chức Ân Xá Quốc Tế
(Amnesty International), tại phần tóm lược tổng quan, nhận định “tra tấn và
ngược đãi khác tiếp tục được báo cáo ở mức báo động.” (2)
Còn trong
một báo cáo khác trong thời gian gần đây, Project 88, một tổ chức Phi
chính phủ có trụ sở tại Illinois, Hoa Kỳ, nêu góc nhìn của mình, cho rằng đã có
‘những đối xử vô nhân đạo’ trong nhà tù ở Việt Nam: (3)
“Báo
cáo mới của chúng tôi tập trung vào các vụ tra tấn và đối xử vô nhân đạo khác đối
với các tù nhân bị chính quyền Việt Nam giam giữ theo các điều khoản an ninh quốc
gia, tức là các tù nhân chính trị. Ngoài các trường hợp tra tấn được ghi lại,
chúng tôi nêu bật các ví dụ về các trường hợp trong đó việc từ chối các biện
pháp bảo vệ pháp lý tạo điều kiện cho việc sử dụng tra tấn.
Chúng
tôi mô tả các trường hợp tù nhân chính trị phải chịu đựng gồm: Giam giữ biệt
giam kéo dài trước khi xét xử, Từ chối đại diện pháp lý và xét xử không công bằng,
Từ chối điều trị y tế đầy đủ, Điều kiện hành chính và thể chất khắc nghiệt
trong nhà tù, Từ chối các chuyến thăm gia đình/chuyển giao hình phạt, Gây đau đớn
về thể xác và tâm lý; và Sự giam cầm nơi vắng vẻ.”
Khi tập
trung vào quyền tuyệt đối không bị tra tấn và ngược đãi, và với đòn bẩy có được
từ việc Việt Nam phê chuẩn Công ước (Chống tra tấn) UNCAT gần đây, vẫn theo báo
cáo này, Tổ chức Project 88 mong muốn làm nổi bật những điều kiện khắc
nghiệt áp đặt đối với các tù nhân chính trị và thúc đẩy chính phủ Việt Nam, gồm:
“Thực
hiện các hành động cụ thể đã được nêu rõ trong Nhận xét cuối cùng của Ủy ban chống
tra tấn trong Báo cáo ban đầu của Việt Nam (Tháng 12 năm 2018), Thực hiện các
khuyến nghị Kiểm định định kỳ phổ quát (UPR) có liên quan mà Việt Nam chấp nhận
vào năm 2019. Tuân thủ Bình luận chung số 20 của CCPR đưa ra các khuyến nghị cụ
thể cho các quốc gia thành viên để thực hiện Công ước quốc tế về các quyền dân
sự và chính trị. Chấp nhận các chuyến thăm của Báo cáo viên đặc biệt về tra tấn
và các hình thức đối xử hoặc trừng phạt tàn ác, vô nhân đạo hoặc hạ nhục khác,
cũng như các chuyến thăm của đại diện lãnh sự của các quốc gia thành viên để tiến
hành điều tra về điều kiện trại giam ở nhiều địa phương.”
.
‘Tra
tấn có hệ thống, phổ biến cấu thành tội ác chống lại loài người’
Trong
thông điệp của mình về ngày 26/6, Liên Hợp Quốc nêu rõ quan điểm của định
chế quốc tế này, mà theo đó:
“Tra tấn
là hình thức tìm cách triệt tiêu nhân cách của nạn nhân và phủ nhận phẩm giá vốn
có của con người. Bất chấp luật pháp quốc tế tuyệt đối cấm tra tấn, tra tấn vẫn
tồn tại ở tất cả các khu vực trên thế giới. Mối quan tâm về bảo vệ an ninh quốc
gia và biên giới ngày càng được sử dụng để cho phép tra tấn và các hình thức đối
xử tàn ác, vô nhân đạo hoặc hạ nhục khác. Hậu quả phổ biến của nó thường vượt
ra ngoài hành động đơn lẻ đối với một cá nhân; và có thể được truyền qua các thế
hệ và dẫn đến các chu kỳ bạo lực.
Liên Hợp
Quốc ngay từ đầu đã lên án tra tấn là một trong những hành vi xấu xa nhất mà
con người gây ra đối với đồng loại của mình. Tra tấn là một tội ác theo luật
pháp quốc tế. Theo tất cả các công cụ có liên quan, nó hoàn toàn bị cấm và
không thể biện minh trong bất kỳ trường hợp nào. Sự cấm đoán này là một phần của
luật tập quán quốc tế, có nghĩa là nó ràng buộc mọi thành viên của cộng đồng quốc
tế, bất kể Quốc gia đó có phê chuẩn các điều ước quốc tế trong đó nghiêm cấm
tra tấn hay không. Việc tra tấn có hệ thống hoặc phổ biến cấu thành tội ác chống
lại loài người.”
Vẫn theo
LHQ, vào ngày 12/12/1997, theo nghị quyết 52/149, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc đã
tuyên bố ngày 26 tháng 6 là Ngày Quốc tế của Liên hợp quốc hỗ trợ các nạn nhân
bị tra tấn nhằm xóa bỏ hoàn toàn tra tấn và thực hiện hiệu quả Công ước Liên Hợp
Quốc chống Tra tấn và Trừng phạt hoặc Đối xử tàn nhẫn, vô nhân đạo làm mất phẩm
giá khác.
“Ngày
26 tháng 6 là cơ hội để kêu gọi tất cả các bên liên quan bao gồm các Quốc gia
Thành viên Liên Hợp Quốc, xã hội dân sự và các cá nhân ở khắp mọi nơi đoàn kết ủng
hộ hàng trăm nghìn người trên khắp thế giới đã từng là nạn nhân của tra tấn và
những người vẫn đang bị tra tấn cho đến ngày nay.”
_______________
Tham
khảo:
(1) https://www.un.org/en/observances/torture-victims-day
(2) https://www.amnesty.org/en/location/asia-and-the-pacific/south-east-asia-and-the-pacific/viet-nam/
(3)
https://the88project.org/torture-report/
-------------------
Tin,
bài liên quan
THỜI SỰ
Cáo
giác ép cung, nhục hình thậm chí gây chết người không được xem xét vì “không có
bằng chứng”
Khuất
tất trong vụ giám thị trại giam bị bắt “vì dùng nhục hình”
Quản
giáo bị bắt vì ‘dùng nhục hình với phạm nhân’ là chuyện khó tin!
Công
an chích điện người bị tạm giữ: “hù doạ” hay “tra tấn”?
Tăng
thẩm quyền điều tra hình sự cho công an xã có làm tăng oan sai?
No comments:
Post a Comment