Nga – Trung Quốc, đối tác vững bền nhờ chiến
tranh Ukraina?
Thanh Hà - RFI
Đăng ngày: 07/03/2023 - 13:23
« Nằm trong chăn mới biết chăn có rận ». Từ một
năm qua, Nga và Trung Quốc phô trương tình bạn « thắm thiết và vô bờ bến ».
Phương Tây mong đợi trục Vladimir Putin -Tập Cận Bình « rạn nứt ». Về
ngoại giao và kinh tế, đối tác Bắc Kinh – Matxcơva vẫn « vững như bàn thạch ».
Nhưng sẽ là một sai lầm nếu coi đây là cơ hội để Trung Quốc lấn át Nga.
Tổng thống Nga Vladimir V.Putin (T) và lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại
Bắc Kinh. Ảnh ngày 04/02/2022 : 20 ngày trước chiến tranh Ukraina. ©
ALEXEI DRUZHININ / AP
Chiến tranh Ukraina thách thức đối tác
Nga-Trung nhiều hơn người ta lầm tưởng. Chưa chắc xung đột Ukraina củng cố
quan hệ giữa hai chế độ cùng tập trung quyền lực tại Bắc Kinh và
Matxcơva. Trên đây là những điểm chính trong bài nghiên cứu mang tựa đề Đối
tác Nga – Trung : những giả thuyết, huyền thoại và thực tế
- The Sino Russian Partnership : Assumptions, Myths and
Realities của nhà nghiên cứu Bobo Lo được đăng trên trang mạng
Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp, IFRI.
Tác giả là một chuyên gia về quan hệ quốc tế
người Úc gốc Hoa, cộng tác với viện IFRI của Pháp, Lowy Institute tại Sydney, với
trung tâm nghiên cứu về chính sách châu Âu CEPA trụ sở tại Washington. Ông là
tác giả nhiều công trình như : A Wary Embrace: What the
China-Russia Relationship Means for the World (Penguin Australia,
2017); Russia and the New World Disorder (Brookings and Chatham
House, 2015); Axis of Convenience: Moscow, Beijing and the New
Geopolitics (Brookings and Chatham House, 2008).
*****
Trong bài nghiên cứu hơn 30 trang tác giả chỉ
ra rằng : tuyên bố của hai ông Tập Cận Bình và Vladimir Putin hồi tháng 2/2022
về quan hệ « đối tác vô bờ bến » giữa Trung Quốc và Nga là đỉnh điểm
của cả một quá trình ngoại giao từ đầu thập niên 1990 giữa hai quốc gia rộng lớn
này. Bản tuyên bố công bố hơn một chục ngày trước khi Putin khởi động cuộc chiến
Ukraina, nhấn mạnh rằng Matxcơva và Bắc Kinh cùng có « một tầm nhìn chung », có
những lợi ích chung và cùng chia sẻ một số những giá trị.
Dù vậy nhà nghiên cứu Bobo Lo cho rằng Nga và
Trung Quốc là những đối tác chặt chẽ, thân thiết của nhau nhưng không bị
« ràng buộc » để phải can thiệp giúp đỡ phe bên kia nếu như quyền lợi
của mình không bị trực tiếp đe dọa. Đây đơn thuần là một liên hệ nảy sinh từ những
tính toán được thua, ích kỷ. Nga và Trung Quốc không là những liên minh quân sự
và đôi bên chỉ « chính thức trở thành một đối tác chính trị - quân sự nếu
như cả hai phải đối phó với Hoa Kỳ ». Đây là kịch bản mà tác giả bài
nghiên cứu tin là « khó có thể xảy ra ».
Hòa thuận bề ngoài
Thế nhưng chiến tranh Ukraina đã nổ ra ngày
24/02/2022. Tiếp theo đó là gần một chục đợt trừng phạt của phương Tây với mục
đích làm suy yếu cỗ máy chiến tranh của ông Putin. Theo tác giả bài nghiên cứu
về quan hệ Nga -Trung Quốc : Bắc Kinh đã ngỡ ngàng về mức độ tàn khốc của chiến
tranh và lại càng bất ngờ trước những thất bại quân sự của Nga trên chiến trường
Ukraina.
Matxcơva dù đã biết trước về bản chất của Bắc
Kinh nhưng cũng có phần thất vọng về sự yểm trợ của Trung Quốc, ít nhất là trên
hai điểm. Một là Bắc Kinh không hy sinh các quyền lợi ngoại giao, hay kinh tế của
mình để cứu nước Nga thoát khỏi lệnh trừng phạt quốc tế. Chẳng những thế mà
Trung Quốc còn lợi dụng thời cơ khai thác những khó khăn của Nga để trục lợi.
Hiển nhiên nhất là những thương lượng để mua dầu khí, khoáng sản của Nga với
giá rẻ khi mà các nhà sản xuất Nga cần tìm kiếm thị trường lấp vào chỗ trống
Âu, Mỹ để lại.
Điểm thứ nhì là bề ngoài, hai đối tác này cố gắng
giữ vẻ thuận hòa, bày tỏ đoàn kết trước một mặt trận chung là phương Tây, nhưng
nhà nghiên cứu Bobo Lo ghi nhận « ngoài những hợp tác chặt chẽ trong khuôn
khổ Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc », những chương trình hợp tác cụ thể và
nhịp nhàng phối hợp với nhau « là rất hiếm ». Tác giả đơn cử hai sự
kiện minh họa cho điều này : chủ tịch Tập Cận Bình đã bất ngờ trước việc Nga
xâm lược Ukraina và « Trung Quốc đã không kịp chuẩn bị » cho sự kiện
đó. Hơn nữa chính Vladimir Putin tại thượng đỉnh Tổ Chức Hợp Tác Thượng Hải
Samankand hồi tháng 9/2022 đã tuyên bố với các đối tác mà quan trọng nhất là
lãnh đạo Trung Quốc, rằng về xung đột Ukraina, Matxcơva « sẽ giải thích
sau lập trường của mình ». Đối với ông Bobo Lo, điều này thể hiện Nga
-Trung Quốc thiếu một sự phối hợp nhịp nhàng, mà nếu có phối hợp thì đó cũng chỉ
là hình thức bề ngoài.
Chiến tranh Ukraina thách thức tình hữu nghị Bắc
Kinh - Matxcơva
Vậy từ 1 năm qua tuyên bố Bắc Kinh của hai ông
Tập Cận Bình và Vladimir Putin có đem lại những thay đổi gì trong quan hệ song
phương hay không ?
Chuyên gia về quan hệ quốc tế của IFRI thận trọng
đưa ra những yếu tố như sau để trả lời câu hỏi này. Trước hết, Bobo Lo nhắc lại
« đối tác chiến lược toàn diện » sẽ không lôi kéo các bên vào những lĩnh vực
ngoài ý muốn.
Bắc Kinh muốn được bảo đảm rằng Matxcơva không
thọc gậy bánh xe trên những nước cờ của mình trong khu vực Ấn Độ -Thái Bình
Dương, từ vấn đề Đài Loan đến tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông. Hơn thế nữa,
Nga có thể gây sức ép với Nhật và trong một chừng mực nào đó là cả với Ấn Độ, cả
hai cùng là những nước có tranh chấp với Trun Quốc.
Thế rồi, Bắc Kinh cũng cần dầu khí và tài
nguyên của Nga và cần đẩy mạnh hợp tác quân sự với Liên bang Nga. Bên cạnh đó
Trung Quốc thừa biết rằng cắt đứng bang giao với Matxcơva hay để Nga suy sụp về
kinh tế là thất sách, bởi khi đó, hỏa lực của Mỹ sẽ tập trung vào Bắc Kinh. Cuối
cùng, Nga là một cường quốc quân sự, có vũ khí nguyên tử. Không ai biết chuyện
gì sẽ xảy ra nếu như Vladimir Putin bị đẩy vào thế đường cùng.
Chiến tranh Ukraina trong một năm qua cho thấy
: trên sân khấu địa chinh trị, « Nga và Trung Quốc hai diễn viễn độc lập và có
những tính toán chiến lược riêng ». Nga lệ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc
« hơn bao giờ hết trong lịch sử ». Nhưng sẽ là một sai lầm lớn nếu
nghĩ rằng nước Nga của ông Putin rồi đây sẽ răm rắp nghe theo Trung Quốc.
Giới hạn của trục Nga-Trung
Tựu trung, Matxcơva và Bắc Kinh cũng có những
tính toán rất thực dụng trong lúc phương Tây phạm phải hai sai lầm. Một mặt tin
rằng Tập Cận Bình – Vladimir Putin « khác lọ nhưng cùng một lọai rượu » tức
là hai chế độ chuyên chế, tập trung quyền lực của Nga và Trung Quốc cùng
« suy nghĩ như nhau ». Mặt khác phương Tây vừa muốn trục Nga -Trung
tan rã, lại vừa thầm ước Liên bang Nga trong thế yếu sẽ ngoan ngoãn nghe lời
Trung Quốc chấm dứt chiến tranh.
Đơn giản là chính sách ngoại giao của tổng thống
Vladimir Putin không hề thay đổi : Matxcơva vẫn có tham vọng đưa Liên Bang Nga
trở lại với ngôi vị một cường quốc trên thế giới. Ngày nào mà chưa đạt được mục
tiêu này thì ông Putin sẽ không bao giờ lùi bước. Hơn thế nữa như nhà nghiên cứu
về quan hệ quốc tế của viện IFRI Bobo Lo ghi nhận : « Trung Quốc là một đối
tác không thể thiếu của nước Nga, nhưng không là đối tác duy nhất. Bất chấp chiến
tranh, Matxcơva liên tục mở rộng và đẩy mạnh những đối tác khác (ở châu Á, châu
Phi, châu Mỹ La Tinh hay thậm chí là ở châu Âu mà Hungary là một điển
hình) ».
Tác giả bài nghiên cứu kết luận : còn quá sớm
để biết được chiến tranh Ukraina thắt chặt thêm quan hệ Nga-Trung, là một khúc
quanh trong bang giao song phương hay là một cái gai trong tình bạn vô bờ bến
giữa Vladimir Putin và Tập Cận Bình.
Điều chắc chắn duy nhất là Bắc Kinh và
Matxcơva cùng ý thức được đây là một mối quan hệ quá quan trọng và không bên
nào được phép làm phật lòng đối phương. Song cũng phải nhìn nhận rằng, « hợp
tác Nga -Trung không sâu và không suôn sẻ như đôi bên cùng cố tình phô trương »
với phần còn lại của thế giới.
No comments:
Post a Comment