Các tình nguyện viên Nga giúp
đỡ những người tị nạn Ukraina dù có thể gặp nguy hiểm
Cù Tuấn dịch
Để trốn tránh chính quyền, hàng nghìn người
Ukraina tản cư ở Nga đang dựa vào một mạng lưới tình nguyện viên không chính thức
kín đáo - một dạng hệ thống Chuyển nô lệ ngầm Slavo ở Bắc Mỹ. Họ làm mọi việc để
đưa những người Ukraina tị nạn chiến tranh qua Nga đến châu Âu an toàn.
Những tình nguyện viên này không liên kết với
nhau và không thuộc một tổ chức nào. Họ thường không sống trong cùng một thành
phố và để đảm bảo an toàn, hầu hết họ sẽ không bao giờ gặp nhau trực tiếp. Mẫu
số chung mà họ phải đối mặt là rủi ro từ lực lượng an ninh Nga, những người
nghi ngờ các phong trào công dân và đàn áp mọi hình thức xã hội dân sự.
Các tình nguyện viên độc lập làm tất cả mọi thứ.
Một số có công việc tại nhà xử lý các yêu cầu trợ giúp. Những người khác giúp
chăm sóc thú cưng, thu thập thực phẩm, quần áo và thuốc men hoặc giao hàng đến
các nhà kho tạm thời. Những chủ nhà đón người Ukraina hoặc làm tài xế chở họ
qua biên giới Nga phải đối mặt với rủi ro cao nhất vì họ là những người tương
tác trực tiếp với người tị nạn và chính quyền Nga.
Không có hoạt động nào của các tình nguyện
viên là bất hợp pháp nhưng trong bối cảnh luật pháp thời chiến của Nga, bất cứ
điều gì liên quan đến Ukraina và không phù hợp với lòng nhiệt thành yêu nước
đang ủng hộ chiến tranh hiện nay đều nhạy cảm và bị các cơ quan an ninh coi là
không tốt.
“Ở đất nước chúng tôi, bất kỳ tổ chức tình
nguyện nào hoặc bất kỳ nỗ lực tự tổ chức nào đều giống như áo choàng đỏ trước một
con bò tót,” một tình nguyện viên gốc Ukraina ở độ tuổi cuối 50, người đã sống ở
Nga gần như cả cuộc đời và có hộ chiếu Nga, cho biết. Bà đang dừng lại dọc theo
đường cao tốc đầy tuyết trên đường, để đưa chín người Ukraina đến biên giới Phần
Lan từ St. Petersburg.
Tình nguyện viên gốc Ukraina này cho biết bà
thực hiện chuyến đi kiểu này khoảng 5 lần mỗi tháng, lần nào cũng như một canh
bạc. Rất nhiều thứ có thể xảy ra sai sót: chiếc xe có thể đi chệch hướng trên
con đường phủ đầy tuyết, ắc quy của nó có thể lịm đi trong cái lạnh buốt giá, lốp
xe có thể bị nổ. Lính biên phòng Nga có thể đang trong tâm trạng tồi tệ, một
người tị nạn có thể mang quá nhiều tiền qua hải quan hoặc làm điều gì đó khác
và thu hút sự chú ý quá mức.
Tình nguyện viên này nhớ lại một hành khách, một
người đàn ông lớn tuổi, say xỉn trong khi chờ đợi ở biên giới đến nỗi anh ta cố
gắng lấy một điếu thuốc từ lính canh của Cơ quan An ninh Liên bang (FSB), suýt
nữa thì gây chuyện.
“Chừng nào bạn còn ở đây trong xe của tôi và
chúng ta chưa đến biên giới Phần Lan, thì bạn chỉ được nghe theo tôi thôi,”
tình nguyện viên nghiêm khắc nhắc nhở hành khách của mình khi một gia đình lên
chiếc xe tải nhỏ của bà tại nhà ga xe lửa St Petersburg.
Việc những người tị nạn có đi qua được biên giới
hay không phụ thuộc vào tình nguyện viên.
Cùng lúc phát động cuộc chiến ở Ukraina,
Mátxcơva đã thắt chặt một số chốt lỏng lẻo đối với xã hội dân sự, thể hiện
thông qua việc triệt hạ các nhóm đối lập và nhóm nhân quyền, rằng họ sẽ không
dung thứ cho bất kỳ sự bất đồng chính kiến nào.
Mong muốn kiểm soát mọi thứ của Điện Kremlin
trong bối cảnh thời chiến đã nhắm vào các phong trào tình nguyện chính thức, buộc
một số tổ chức phải làm việc lưu vong hoặc đóng cửa hoàn toàn.
Những người hiện đang hỗ trợ người Ukraina được
chia thành hai phe tương phản nhau: các nhóm “chính thức”, giống như nhóm do đảng
Nước Nga Thống nhất cầm quyền điều hành, và các mạng lưới “không chính thức”
không có thứ bậc hoặc liên kết.
Các nhóm “chính thức” giúp chính quyền Nga đưa
người Ukraina vào nơi trú ẩn tạm thời, nơi họ bắt buộc phải chấp nhận hộ chiếu
Nga khiến việc tới Liên minh châu Âu sau đó gần như không thể. Các nhóm này
cung cấp viện trợ cho các khu vực bị chiếm đóng ở các vùng lãnh thổ phía đông
Ukraina mà Điện Kremlin gọi là “vùng giải phóng”.
Sau khi vượt qua cuộc kiểm tra tư tưởng, các
nhóm hỗ trợ chính thức này không gặp vấn đề gì trong việc gây quỹ hay nói chuyện
công khai về công việc của mình.
Các tình nguyện viên “không chính thức” xuất
hiện chủ yếu để thu hẹp khoảng cách mà các nhóm viện trợ chính thức để lại: Họ
mang điện thoại tới để thay thế những chiếc bị Nga tịch thu ở biên giới, tìm
bác sĩ thú y cho thú cưng bị bệnh, mua các loại thuốc khó tìm và thực hiện vô số
nhiệm vụ khác. Một số việc khá nhỏ nhặt, một số việc mang tính sống còn. Họ
cũng cung cấp một cứu cánh cho những người Ukraina tìm kiếm nơi trú ẩn ở một quốc
gia đã xâm chiếm đất nước của họ. Họ thuê xe buýt, mua vé tàu hoặc chở các gia
đình Ukraina tới biên giới.
Ở một số thị trấn, các “tình nguyện viên không
chính thức” buộc phải ngừng hoạt động sau áp lực từ cơ quan thực thi pháp luật
địa phương. Tháng 5 vừa qua, cảnh sát đã đến nơi trú ẩn tạm thời ở Tver, phía
tây bắc Moscow. Họ đặt câu hỏi với người Ukraina về một tình nguyện viên độc lập
người Nga, Veronika Timakina, 20 tuổi, hỏi liệu cô ấy có “tham gia vào các hoạt
động vận động tranh cử hay không”, chụp ảnh người tị nạn hoặc mời người tị nạn
tham gia bất kỳ đảng phái chính trị nào hay không, theo các hãng tin Nga
Verstka và Mediazona đưa tin.
Giáo phận Chính thống giáo Tver chịu trách nhiệm
về người tị nạn ở đó, và theo Timakina, người Ukraina bị đối xử khá thô bạo. Rất
khó để họ nhận được bất kỳ sự hỗ trợ nào, kể cả khoản thanh toán 140 đô la mà Tổng
thống Nga Vladimir Putin đã hứa cho tất cả những người Ukraina chuyển đến Nga.
Nhà của Timakina và nhà của hai tình nguyện
viên khác sau đó đã bị đột kích như một phần của cuộc điều tra tội phạm xem liệu
họ có liên quan đến việc phát tán "thông tin giả mạo" về quân đội Nga
hay không, một cáo buộc hình sự mà Nga đã tạo ra khi bắt đầu cuộc xâm lược. Cả
ba nhà hoạt động trên đều rời khỏi Nga vì lo sợ bị đàn áp thêm nữa.
Irina Gurskaya, một nhà kinh tế và nhà hoạt động
đã nghỉ hưu từ Penza ở miền tây nước Nga vào cuối những năm 60, đang giúp những
người từ thành phố Mariupol của Ukraina đến biên giới Estonia. Ngay sau đó, bản
thân Gurskaya cũng phải chạy khỏi Nga theo con đường tương tự.
Cuối mùa xuân năm ngoái, ai đó đã phun sơn “Kẻ
kích động, bọn phát xít Ukraina” lên cửa nhà Gurskaya. Sau đó vài ngày cảnh sát
đã lục soát nhà bà sau “những lời phàn nàn nặc danh” về các gói viện trợ mà bà
để ở hành lang. Họ đưa Gurskaya đi để thẩm vấn, theo một bộ phim tài liệu nhỏ của
nhà báo Vladimir Sevrinovsky.
Cảnh sát muốn biết tổ chức nào đã giúp đỡ và
tài trợ cho Gurskaya. “Tôi đã giải thích rằng [sự giúp đỡ đến từ] những người
hoàn toàn xa lạ, kể cả những người đã về hưu,” Gurskaya nói. “Một người gửi 100
rúp, và người kia lại gửi 30.000 rúp… Nhưng đối với họ, điều đó thật kỳ lạ.”
Gurskaya được thả ra khỏi đồn cảnh sát, nhưng
vài phút sau, hai người đàn ông mặc áo trùm kín mặt đã tóm lấy bà, đội mũ lên đầu
và ném bà vào một chiếc ô tô. Những người đàn ông vặn tay Gurskaya yêu cầu bà
trả lời cho tất cả các câu hỏi tương tự.
“Họ hét lên: 'Bọn mày cần người Ukraina làm
gì? … Hãy để họ ở lại đây. Nếu mày hộ tống ít nhất một người nữa ra ngoài nước,
chúng tao sẽ tìm thấy con mày'”, Gurskaya nói trong bộ phim tài liệu. Nhà hoạt
động này cuối cùng bị yêu cầu đốt những tấm vé mà bà đã mua dành cho người tị nạn,
sau đó được thả cho đi. Ngay sau đó, Gurskaya trốn khỏi Nga.
Các tình nguyện viên được nhắm mục tiêu ở Tver
và Penza đã thẳng thắn bày tỏ sự phản đối của họ đối với các chính sách của Điện
Kremlin hoặc chỉ trích chiến tranh. Hoạt động công khai này có thể làm tăng khả
năng họ bị nhắm mục tiêu. Hầu hết các tình nguyện viên này đều tránh xa các cuộc
trò chuyện về chính trị.
“Nhìn chung, điều chính yếu là không tiến hành
bất kỳ cuộc trò chuyện nào ngoài vấn đề họ cần giúp đỡ,” một tình nguyện viên
khác giúp đỡ người Ukraina về tài liệu và phương tiện đi lại cho biết.
"Hãy cẩn thận mồm miệng. Đó là nguyên tắc an toàn chính.”
“Đối với tôi, tính mạng con người là trên hết
và tôi không làm điều gì phạm pháp cả,” tình nguyện viên này nói thêm.
Các tình nguyện viên được phỏng vấn cho bài
báo này cho biết họ cảm thấy bất lực khi chiến tranh bắt đầu và hỗ trợ người
Ukraina ở Nga là cách duy nhất để họ đối phó với nỗi sợ hãi, cảm giác tội lỗi,
tuyệt vọng và tức giận. “Người thân của tôi nói với tôi rằng tôi cần phải ra đường
phản đối công khai. Nhưng tôi nói rằng nếu tôi bị phạt và sau đó bị bỏ tù thì sẽ
không hay. Họ đồng ý với tôi,” tình nguyện viên gốc Ukraina giải thích. “Vì vậy,
làm công tác tình nguyện là cách hỗ trợ duy nhất của tôi.”
“Hy vọng của tôi là chúng ta sẽ có thể tạo ra
ít nhất một đốm sáng nhỏ trong mớ hỗn độn đẫm máu này,” bà nói. “Ở đâu đó sâu
thẳm trong tôi, tôi có một tia hy vọng rằng có thể trong 20 năm nữa, nếu tôi
còn sống, Ukraina sẽ cho tôi được đến và thăm mộ cha mẹ tôi hoặc nhìn thấy anh
chị em của mình. Có lẽ tôi vẫn còn cơ hội. Có thể Ukraina sẽ coi đây là một tia
sáng cuối đường hầm.”
----
Hình ảnh:
1: https://www.facebook.com/photo/?fbid=6210742118964416&set=pcb.6210742938964334
Một tình nguyện viên đợi ở nhà ga St.
Petersburg trước khi gặp những người tị nạn Ukraine từ vùng Kherson vào ngày
12/1.
2: https://www.facebook.com/photo?fbid=6210742095631085&set=pcb.6210742938964334
Một tình nguyện viên ngồi trong xe trên đường
cao tốc hướng tới Phần Lan. Cô chạy tới để giúp đỡ sau khi xe của một tình nguyện
viên khác bị hỏng giữa đường.
3: https://www.facebook.com/photo?fbid=6210742132297748&set=pcb.6210742938964334
Một cậu bé Ukraine chọn đồ ở Gumsklad, một nhà
kho đồ nhân đạo, vào ngày 28 tháng 12 ở St. Petersburg.
4: https://www.facebook.com/photo?fbid=6210742195631075&set=pcb.6210742938964334
Các tình nguyện viên giúp mang đồ cho một gia
đình người tị nạn Ukraine bên ngoài nhà ga Moskovsky ở St. Petersburg.
5: https://www.facebook.com/photo?fbid=6210742208964407&set=pcb.6210742938964334
Một người tị nạn Ukraine trẻ tuổi xuống tàu tại
nhà ga Moskovsky ở St. Petersburg, ôm con chó của mình trên tay.
.
.
Bài gốc
https://www.washingtonpost.com/.../russia-secret.../
WASHINGTONPOST.COM
Discreetly, and at peril, Russian volunteers
help Ukrainian refugees
Discreetly,
and at peril, Russian volunteers help Ukrainian refugees
No comments:
Post a Comment