Friday, June 17, 2022

"THE WHITE HOUSE" BỊ DỊCH NÔNG NỔI THÀNH "NHÀ TRẮNG" (Phạm Đức Bảo)

 



"THE WHITE HOUSE" BỊ DỊCH NÔNG NỔI THÀNH "NHÀ TRẮNG" 

Phạm Đức Bảo 

17/6/2022  09:07    

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=738977050779824&id=100040026070870

 

* Tưởng "Nhà Trắng" là cách dùng thuần Việt, kỳ thực, tưởng bở! Chữ thuần Việt... kiểu nào? Đây là cách dùng nông nổi về ngữ nghĩa (lạ thật, nông nổi một cách... cố ý?), là SAI TRẬT về phong cách ngôn ngữ (linguistic style).

 

* Đừng để cho cái hay, vẻ đẹp bị trục xuất khỏi ký ức Tiếng Việt!

 

* Theo đúng phép văn minh khi chuyển ngữ, là cần phải tôn trọng cách định danh của người bản xứ. Nhưng, cái lề lối văn minh này trong ngôn ngữ thì... sách báo VN thời nay lúc nhớ như in, lúc lại quên béng một cách khó hiểu hết sức!

 

1.-

 

1a) Ngôn ngữ nào cũng có hiện tượng "một chữ mà nhiều nghĩa". Đây, trước hết, nói ngay tiếng Việt cho gần.

 

"NHÀ", trong cái nghĩa đầu tiên, là nơi để ở, trú ngụ. Cái rồi, tỉ như "Nhà Nguyễn" mà ... tưởng là ngôi nhà của ông Nguyễn, bà Nguyễn nào đó thì trật lất rồi đa. "NHÀ", ở đây, là "triều đại" (dynasty), "nhà Nguyễn" là triều Nguyễn.

 

Rồi, tỉ như bạn giới thiệu về người phối ngẫu, về người bạn đời trăm năm: "Đây là nhà tôi". Đâu ai lại lớ ngớ, thắc mắc ... ủa sao cái người bằng xương bằng thịt mà lại là "cái nhà", biết chun vô chỗ nào để ở đây?

 

1b) Bây giờ, bàn đến chữ "HOUSE". Cái nghĩa đầu tiên, cái nghĩa vỡ lòng hết sức khi bạn học tiếng Anh, tiếng Mỹ: "house" là "căn nhà". Nhưng, đến những chữ như ri, "The House of Representatives", có ai đi dịch là "Nhà của các đại biểu"? Không.

 

Bạn thấy, và luôn thấy, rằng "House" được dịch là "VIỆN", "The House of Representatives" là "Viện các đại biểu", "Viện Dân biểu" - trong nền chánh trị Mỹ, thường được dịch là "Hạ Viện" đó đa!

 

"Speaker of the House" (House of Representatives), bạn thử dịch thành "Người phát ngôn của Hạ Viện" nghe ổn không? Biết tiếng Anh chút đỉnh, "speaker" là người phát ngôn / phát ngôn viên, coi bộ dịch vậy quá ổn chớ còn gì nữa? Đâu dè, ở Mỹ, "Speaker of the House" nghĩa là "Chủ tịch Hạ viện".

 

Vậy nên, làm ơn nhớ cho rằng: đừng tay nhanh hơn não mà chộp lấy cái nghĩa đầu tiên, cái nghĩa vỡ lòng của "House" là "nhà".

 

Chuyển ngữ đâu phải là công việc lắp ghép mò mẫm như rứa.

 

2.-

 

Vậy, "THE WHITE HOUSE"?

 

Ta nói, "a white house" mang nghĩa là "một ngôi nhà màu trắng", NHƯNG khi viết "The White House" (có mạo từ "The", và "The" gắn liền với cụm chữ "White House"), thì ... xin đừng mắc phải cái tật táy máy, mò mẫm dịch theo nghĩa vỡ lòng.

 

Cứ vô đọc từ điển Oxford hoặc Havard, sẽ thấy: “HOUSE” đâu chỉ có cái nghĩa vỡ lòng là "ngôi nhà". Trong hàng loạt nghĩa của HOUSE, có một nghĩa rất đáng chú ý: HOUSE đồng nghĩa với PALACE.

 

Khi chuyển ngữ qua tiếng Việt, "Palace" tùy ngữ cảnh mà dịch. “Palace” là “Phủ”, như “The Presidential Palace” là Phủ Chủ tịch. “Palace” là “Điện/Cung điện”, như “The Kremlin Palace” là Điện Kremlin.

 

Thành thử "The White House" (House = Palace), chuyển ngữ đúng nhứt, sẽ phải là: “BẠCH CUNG” (Cung điện màu trắng)!

 

3.-

 

Đây còn là phép VĂN MINH khi chuyển ngữ, cần biết tôn trọng cách định danh của người bản xứ để chuyển ngữ cho đúng phép tắc.

 

Khi người Mỹ viết "The House" (có mạo từ "The" đứng trước), đó là một kiểu kính ngữ, mang nghĩa là "Cung điện".

Coi, báo đài Việt Nam chuyển ngữ lúc có văn minh, lúc ... mất văn minh đến khó hiểu. Họ gọi "Điện Kremlin". Một người bạn biết tiếng Nga cho biết người Nga gọi "Кремлёвский дворец"; chữ "дворец" nghĩa là "điện / cung điện". Người Nga họ gọi trang trọng "дворец", chuyển ngữ tiếng Việt giữ đúng cách định danh đó, gọi "ĐIỆN" là hợp cách.

 

Nhưng, quái gỡ thay, báo chí Việt Nam gọi trang trọng đối với Nga nhưng đồng thời lại có lối dịch không theo phép văn minh một chút nào - chẳng hạn, nơi làm việc của Tổng thống bên Hàn Quốc.

 

Báo đài Việt Nam hè nhau hô, thoạt nghe rùng mình ớn lạnh, là... "Nhà Xanh"!

 

"Nhà Xanh", từ đâu nảy nòi lối chuyển ngữ mắc dịch này?

 

Một số người ráng biện bạch: "Nhà Xanh" là dịch từ cách gọi "The Blue House" trong tiếng Anh. Ở đây, có 2 cái sai lè lè:

 

a) "The HOUSE" không có nghĩa nôm na là cái nhà (như diễn giải ở &2&);

 

b) Muốn dịch cho đúng thì, trước hết, phải coi người bản xứ họ dùng chữ nghĩa ra sao. Đây là phép văn minh tối thiểu.

 

Người Hàn họ dùng một danh từ trang trọng để gọi là: "Dae", tức “ĐÀI” (, trong "lâu đài" ). Nơi làm việc của Tổng thống Hàn Quốc gọi là "Cheong Wa Dae": 靑瓦 = Thanh Ngõa đài ("thanh": xanh, "ngõa": mái ngói. "Thanh Ngõa Đài" là lâu đài ngói xanh).

 

Lẽ nào nông nổi tới mức không tìm hiểu, không tôn trọng cách định danh của người Hàn ("Cheong Wa Dae")? Cách dịch đúng nhất, ở đây, là: "Thanh Ngõa Đài", hoặc "Đài Ngói Xanh", hoặc "Lâu đài Ngói Xanh".

 

4.-

 

Tôi lấy làm lạ hết sức, quí vị báo đài Việt Nam có nhiều người rất giỏi tiếng Anh, có những người mang bằng tiến sĩ hẳn hoi, thừa biết "The House" (trong The White House) mang nghĩa là Palace.

 

Vậy, "động cơ" gì mà cứ giữ cái thói ù lì dai dẳng trong lối dịch "Nhà Trắng" (rồi "Nhà Xanh") nông nổi cho bằng được?

 

Đây thuộc về "phong cách trong ngôn ngữ" (linguistic styles): tiếng Việt luôn dành những chữ trang trọng để gọi, đối với những cơ ngơi dành cho nguyên thủ quốc gia hoặc cơ ngơi ở tầm quốc gia:

 

"DINH", "PHỦ", "ĐIỆN" / "CUNG" (cung điện), "ĐÀI" (lâu đài)…

 

Tiếng Việt chúng ta phong phú, đừng bào chế chữ nghĩa trở thành nghèo nàn bắt tội!

 

5.-

 

Cách dùng chữ theo kiểu HỚT VÁNG nông nổi đã bị nhiễm mà trở thành thói quen suốt mấy chục năm qua.

 

Nói nào ngay, một vài cơ quan thông tấn nước ngoài (VOA, BBC, RFA...), rồi Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam khi đăng tải những bản tin Việt ngữ cũng có những lúc dùng chữ "Nhà Trắng", "Nhà Xanh". Cũng dễ hiểu lý do, đây thuộc về kỹ thuật truyền thông: dùng những chữ mà đối tượng cần tiếp cận (ở đây là người Việt trong nước) đã lỡ dùng quen mất đất rồi!

 

Tuy nhiên, cũng thuộc về nguyên tắc truyền thông cần khắc ghi, đó là: gìn giữ cái hay, cái đẹp, cái đúng trong ngôn ngữ!

 

Tôi dặn lòng là, nếu thấy đúng, thì hãy ráng gìn giữ, không để cho những chữ nghĩa đó bị trục xuất khỏi ký ức ngôn ngữ tiếng Việt.

 

Cái đúng, đến một lúc nào đó, sẽ được nhận ra hết thảy.

 

Tôi tin như vậy./.

 

* Có bạn nhắc tới chữ " Bạch Ốc". "Ốc" được dùng để chỉ nhà cửa nói chung, chẳng hạn "xây dựng trường ốc". Gọi "Bạch Ốc" chưa thực hay, chưa thực đúng cho bằng cách chuyển ngữ là "Bạch Cung".

 

Thêm nữa, cái nghĩa này mới giật mình: "bạch ốc" 白屋 còn mang nghĩa là ngôi nhà trống không, nhà của người nghèo tận cùng (nhà của tầng lớp bạch đinh) đó đa!

 

Matthew NChuong

 

* Hình

 

https://www.facebook.com/photo/?fbid=738976947446501&set=pcb.738977050779824

ảnh trên: BẠCH CUNG, nơi làm việc của Tổng thống Mỹ.

 

https://www.facebook.com/photo?fbid=738977007446495&set=pcb.738977050779824

Ảnh dưới: THANH NGÕA ĐÀI, nơi làm việc của Tổng thống Hàn Quốc.

 

 

 

No comments: