Một
Thế vận hội vô nghĩa tại Bắc Kinh và một Ukraina sôi sục
Thụy
My -
RFI
Đăng ngày: 05/02/2022 - 17:03
Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh và nguy cơ Nga xâm
lăng Ukraina là hai chủ đề được các tuần báo Pháp kỳ này đề cập nhiều nhất.
https://s.rfi.fr/media/display/4c7e63ca-869c-11ec-9367-005056a90284/w:1024/p:16x9/02-2.webp
Lễ khai mạc Thế vận
hội mùa đông Bắc Kinh ngày 04/02/2022. REUTERS - BRIAN SNYDER
Nga từng tấn công
Gruzia và Crimée vào dịp Thế vận hội
Courrier International chạy tựa trang nhất « Bắc Kinh, Thế vận vô nghĩa ». Tuần
báo kể ra : tẩy chay ngoại giao, vận động viên bị trùm kín trong bong bóng
dịch tễ trong khi những ổ dịch vẫn nảy sinh, bị kiểm duyệt, theo dõi…Hầu hết
báo chí quốc tế được tuần báo Pháp trích dịch đều tự hỏi, có nên tổ chức một Thế
vận hội mùa đông như thế ở Trung Quốc hay không.
Trong
khi cộng đồng quốc tế dán mắt về phía Ukraina, Thế vận hội mùa đông khai mạc tại
Bắc Kinh ngày 04/02, quả là kỳ quặc. Tờ Süddeutsche
Zeitung của Đức viết : « Đó là chuyến đi đến một đất
nước mà ta không được chào đón, không thể làm quen với ai và sống trong nỗi lo
thường trực sẽ bị cách ly trong nhiều ngày ». Thế nên nhiều người
không hề háo hức, và chỉ mong nhanh chóng lên máy bay về nước. Vẫn có thể dời lại một năm như Nhật Bản đã làm, nhưng Bắc
Kinh và Ủy ban Thế vận vẫn quyết giữ. Như vậy đại hội thể thao kỳ này
không phải là lễ hội, mà là một sự kiện được tiến hành « bằng mọi
giá ».
Không chỉ có Covid, mà bối cảnh quốc tế cũng rất
gay go. Trong lúc châu Âu lo sợ một cuộc chiến tranh với Nga, Vladimir Putin đến
Bắc Kinh từ 04 đến 06/02 gặp Tập Cận Bình. Liệu có thể tạm ngưng căng thẳng
trong thời gian diễn ra Olympic hay không ? Chẳng có gì là chắc chắn. Nhật
báo Nga Kommersant đặt vấn đề, hoặc đây là thời điểm xuống
thang ở miền đông Ukraina, hoặc có thể là lúc những người cực đoan muốn chọn lựa
để tấn công. Đã có những tiền lệ : năm 2008, Nga đánh vào Gruzia trong thời
gian diễn ra Thế vận hội…Bắc Kinh. Năm 2014, chính sau Thế vận hội mùa đông ở
Sotchi mà Matxcơva xua quân sang chiếm Crimée.
Về mặt môi trường, đây là thảm họa. Nhật
báo De Volkskrant của Hà Lan giận dữ viết trong bài xã luận, gần
200 triệu lít nước được dùng để tạo ra tuyết nhân tạo, trong khi các nhà tổ chức
hứa hẹn sẽ là một sự kiện « sạch ». Washington Post nói
thêm, Bắc Kinh có thể thí nghiệm ở quy mô lớn công nghệ kiểm soát khí tượng để
bầu trời thật xanh cho truyền hình quay phim.
Từ « Beijing
Welcome You » 2008 đến Bắc Kinh cao ngạo 2022
Tuy Ủy ban Thế vận (CIO) ca ngợi đây là « lễ
hội của hòa bình », « phải vượt qua mọi bất đồng chính trị », nhưng
nhà cầm quyền Bắc Kinh hôm 18/01 tuyên bố rõ là mọi chỉ trích về « tinh
thần Olympic, đặc biệt là luật pháp và quy định Trung Quốc » có
thể bị khởi tố hình sự. Không thành viên nào muốn gặp thêm rắc rối, Hội liên hiệp
các vận động viên Đức khuyến cáo không bày tỏ chính kiến cho đến khi có chỉ thị
mới. Đa số các nhà thể thao không quen với mệnh lệnh loại này, họ cảm thấy rất
sốc.
Từ nhiều tháng qua, Thế vận hội Bắc Kinh đã bị
kịch liệt phản đối vì Trung Quốc phạm nhân quyền, diệt chủng người Duy Ngô Nhĩ,
đàn áp Tây Tạng, Hồng Kông. Nhiều nước, đứng đầu là Hoa Kỳ đã tẩy chay về ngoại
giao. Một nhà nghiên cứu
Singapore nhận xét, buổi lễ khai mạc với sự hiện diện của các nhà độc tài
Kazakhstan, Turkmenistan, Kirghizistan, Ả Rập Xê Út càng làm xấu thêm bộ mặt
Trung Quốc.
The Guardian nhận
định, Trung Quốc hồi năm 2008 không phải như bây giờ. Lúc đó Bắc Kinh khao khát
được nhìn nhận trên trường quốc tế, bày ra khuôn mặt tươi cười, với bài hát
chính thức « Beijing Welcome You » (Bắc Kinh hoan
nghênh bạn), còn phương Tây cho rằng Trung Quốc sẽ phát triển một cách hòa
bình. Mười bốn năm sau, bàn cờ đã thay đổi, Trung Quốc muốn chứng tỏ có thể đứng
trên cao ngạo nghễ nhìn xuống một phương Tây đang yếu đi, và không có gì tốt
hơn đại hội thể thao thế giới để chứng tỏ sức mạnh Đại Hán.
« Sự kiện
1972 » đảo ngược : Hy sinh Ukraina để đối phó Trung Quốc ?
Tuần báo Le Point quan tâm đến « Bắc
Kinh-Matxcơva, trục chống phương Tây ». Cuộc gặp thượng đỉnh
Vladimir Putin và Tập Cận Bình nhân Thế vận hội thuộc về một quan hệ đối tác,
mà kẻ thủ lợi chủ yếu là Trung Quốc.
Vào lúc đỉnh điểm của chiến tranh lạnh, Mỹ và
châu Âu vẫn coi Liên Xô &Trung Quốc là một khối bất khả phân ly. Phải đến
năm 1969, khi hai cường quốc cộng sản hầm hè nhau bên bờ vực chiến tranh,
phương Tây mới vỡ lẽ. Tổng thống Mỹ Richard Nixon được Henry Kissinger cố vấn,
nhân dịp này đã bắt tay với Mao năm 1972 để làm yếu đi Liên Xô. Đồng thời tìm
cách rút chân khỏi cuộc chiến Việt Nam, mà The Economist trong
bài « Chuyến thăm Trung Quốc của Nixon, 50 năm sau » nhắc
nhở, với cái giá là sự phản bội đồng minh.
Nhiều nhà chiến lược ngồi trong văn phòng cho
rằng lần này, phải theo mô hình 1972 nhưng đảo ngược : hy sinh Ukraina và
liên minh với Matxcơva để chống lại Bắc Kinh. Nhưng nếu từng đánh giá thấp sự thù
địch lẫn nhau giữa Trung Quốc và Nga cách đây nửa thế kỷ, giờ đây những ai nghĩ
rằng có thể tách rời hai nước này đã coi nhẹ tính vững chắc của trục Nga-Trung.
Nga-Trung, hai đồng
minh độc tài chống phương Tây
Hai bên đoàn kết với nhau vì cùng ác cảm với
thế giới dân chủ và sức mạnh Mỹ, muốn đẩy mạnh chuyên chế, chia rẽ Hoa Kỳ với
các đồng minh, ngăn cản mọi xu hướng tự do có thể làm lung lay chế độ.
Nga-Trung làm hòa từ khi giải quyết tranh chấp biên giới năm 2005, và nhất là
sau khi Vladimir Putin thách thức phương Tây qua việc nuốt chửng một phần lãnh
thổ Ukraina năm 2014. Putin coi Liên Xô sụp đổ năm 1991 là thảm họa cho tham vọng
đế quốc của Nga, còn Tập rút ra bài học là phải thẳng tay bóp nghẹt mọi khát vọng
tự do.
Matxcơva giúp cải thiện năng lực quân sự và
cung cấp nguồn dầu khí cho Trung Quốc luôn đói năng lượng, còn Bắc Kinh giúp giảm
nhẹ tác động trừng phạt của phương Tây, tăng thêm vị thế địa chính trị cho Nga.
Quân đội đôi bên tổ chức những cuộc tập trận chung ngày càng tinh tế, thương mại
song phương đạt kỷ lục 140 tỉ đô la trong năm ngoái.
Tuy nhiên hai chế độ độc tài vẫn nghi kỵ lẫn
nhau, đặc biệt Putin không thể nào hài lòng vì thế yếu trước người khổng lồ
kinh tế. Theo AidData, Nga trở thành con nợ hàng đầu với 125 tỉ đô la, đầu tư Trung
Quốc vào Xibêri là đáng thất vọng. Bắc Kinh chưa bao giờ công nhận việc Nga sáp
nhập Cirimée, Matxcơva cũng không nhìn nhận chủ quyền Trung Quốc trên Biển
Đông. Nước Nga thời Stalin hãnh diện làm « người
anh cả » của nước cộng hòa nhân dân non trẻ thời Mao, nhưng giờ đây Nga
đang dần dà trở thành chư hầu của Bắc Kinh.
Cựu tổng thống
Pháp : Putin có thể gặm nhấm ít đất, nhưng không tiến vào tận Kiev
Về tình hình Ukraina, trang bìa Le
Point là hình ảnh đoàn xe tăng dàn hàng trên mặt đất đầy tuyết trắng,
chạy tựa lớn « Nga-Ukraina : Trò chơi chiến tranh », và
dành đến 15 trang trong cho hồ sơ này.
Đặc phái viên của tuần báo tại Kiev mô tả quảng
trường Maidan lịch sử với lá cờ sao của Liên Hiệp Châu Âu bay phấp phới bên cạnh
quốc kỳ Ukraina, và biểu tượng NATO. Từ sau cuộc cách mạng màu cam năm 2004,
ngôn ngữ Ukraina vốn chỉ dùng trên truyền hình trở thành phổ biến, và gần đây
tiếng giày đinh đe dọa từ phía Nga khiến lực lượng quân dự bị tăng vọt.
Hồ sơ của tờ báo điểm qua « Những
bóng ma lịch sử » của Ukraina, đất nước phải mất gần 1.000 năm mới
trở thành quốc gia độc lập. Tuần báo cũng trích dịch bài viết dài lê thê của
Vladimir Putin trên trang web điện Kremlin, giải thích « Nga và
Ukraina là một dân tộc duy nhất ». Đặc phái viên tại Matxcơva cho
biết « Điện Kremlin tập cho giới trẻ làm quen với quân đội như thế
nào » : từ những buổi cắm trại « ái quốc » đến các câu
lạc bộ bán quân sự.
Trong bài trả lời phỏng vấn, cựu tổng thống
Pháp François Hollande, người đã thương lượng được việc ngừng bắn với Ukraina
năm 2015, cho rằng « Putin sẽ không tiến đến tận Kiev ». Ông
ta chỉ gặm nhấm một ít lãnh thổ của Ukraina, vì chiếm hẳn Ukraina sẽ là một
khiêu khích trắng trợn với phương Tây, và đáp trả của Kiev sẽ mạnh mẽ hơn hồi
năm 2014. Theo cựu tổng thống Pháp, cần phải tỏ ra cứng rắn với Vladimir Putin,
không nên đánh giá quá cao ông ta.
Ukraina, tâm chấn
mới của thế giới
Trong bài « Ukraina, tâm chấn mới
của thế giới », L'Obs quay lại với thời điểm 1997, sáu năm sau
khi Liên Xô sụp đổ và ba năm trước khi Vladimir Putin bước vào điện Kremlin, sự
độc tôn của Mỹ là không thể tranh cãi. Cố vấn của tổng thống Jimmy Carter, ông
Zbigniew Brzezinski, một trong những chuyên gia giỏi nhất về tương quan lực lượng
thế giới, đã tiên đoán trong thế kỷ 21 Ukraina sẽ trở thành một cột trụ địa
chính trị, tương lai sức mạnh Mỹ và thế giới được đặt cược ở đây.
Trong cuốn sách xuất bản cách đây 25 năm,
Brezezinski giải thích vì sao Ukraina luôn ám ảnh Putin. Khi tuyên bố độc lập năm 1991,
Ukraina đã kết thúc hơn 300 năm lệ thuộc, khiến nước láng giềng bỗng mất
đi một nền kinh tế đầy tiềm năng kỹ nghệ, nông nghiệp và dân số 52 triệu người
mà gốc gác, văn minh, tín ngưỡng gần gũi với người Nga. Matxcơva cũng mất vị
trí thống trị ở Hắc Hải, vì cảng Odessa là nơi giao thương truyền thống với các
nước Địa Trung Hải và xa hơn nữa. Tái lập được việc kiểm soát Ukraina, Nga có
thể lại trở thành đế quốc hùng mạnh trải rộng từ Âu sang Á.
Vì vậy trong lá thư dài gởi các quân nhân Nga
hồi tháng Bảy, Vladimir Putin khẳng định « Nga và Ukraina là một
dân tộc duy nhất ». Thế nhưng cứ 10 người dân Ukraina đã có đến 9
người bỏ phiếu ủng hộ độc lập năm 1991. Và từ khi Putin nắm quyền, họ đã hai lần
cố thoát khỏi quỹ đạo Nga : cuộc cách mạng màu cam năm 2004 và cách mạng
Maidan cuối 2013. Việc Nga xâm chiếm Crimée càng làm Ukraina mong muốn gia nhập
NATO, ý hướng này năm 2020 được ghi vào Hiến Pháp.
Tuần báo Pháp tiết lộ tổng thống Mỹ Bill
Clinton từng đề nghị Boris Eltsine chấp nhận để NATO mở rộng cho các cựu thành
viên Hiệp ước Vacxava. Tổng thống Nga, đau yếu và uy tín đi xuống, lúc đó đang
tranh cử nhiệm kỳ hai, rất cần sự ủng hộ của Nhà Trắng, để yên cho Hungary, Ba
Lan và Cộng hòa Sec lần lượt gia nhập Liên minh Bắc Đại Tây Dương. Sau khi
Putin lên thay, ba nước vùng Baltic cũng trở nên thành viên, tân tổng thống
không có ý kiến thậm chí còn gợi ra việc Nga gia nhập NATO. Đến sau chiến tranh
Irak, ông chủ điện Kremlin mới coi NATO là mối đe dọa.
Nga và Mỹ, ai sẽ
lùi bước ?
Vladimir Putin chuẩn bị đối đầu với Mỹ. Ông ta
xóa sạch những mầm mống nội bộ chống lại quyền hành tuyệt đối của mình, tống
Alexei Navalny vào tù sau khi đầu độc mà nhà đối lập không chết. Rồi lợi dụng đại
dịch Covid, tháng 6/2020 Putin cho thông qua Hiến Pháp giúp trị vì suốt đời.
Song song đó, ông tăng cường binh lực. Theo New York Times, chỉ
trong 10 năm quân đội Nga được bổ sung 1.000 chiến đấu cơ và các xe tăng T-72B3
phóng tên lửa, sở hữu hỏa tiễn siêu thanh mang đầu đạn nguyên tử có thể tránh
được lá chắn tên lửa của Mỹ. Phương Tây đe dọa trừng phạt nặng nề nếu Nga xâm lăng
Ukraina.
Cuối cùng ai sẽ nhường ai ? Đối với
Putin, dừng lại nửa đường là từ bỏ tham vọng đế quốc đã dần dà vun đắp từ 20
năm qua, và nhất là gây nguy hiểm cho phe nhóm của mình. Nhưng tấn công
Ukraina, kể cả bằng « chiến tranh phức hợp », có thể khởi động xung đột
với siêu cường nguyên tử mà không ai biết được lối thoát sẽ như thế nào. Còn đối
với Washington, lãnh đạo thế giới tự do, chấp nhận giảm sự hiện diện quân sự
theo yêu sách của Nga sẽ làm yếu đi vị thế, tuy nhiên đối phó với Nga thì lại
khó tập trung sức cho việc đối đầu với Trung Quốc – vốn đang rình rập. Hôm
27/01, lần đầu tiên Bắc Kinh lên tiếng bênh vực Matxcơva trong hồ sơ Ukraina,
có thể để cảm ơn Putin quá bộ đến dự Olympic, hoặc nhằm đổi lấy lời hứa không tấn
công Kiev trong thời gian Thế vận hội.
Dù sao đi nữa, hậu quả từ một bước lùi dù nhỏ
của Washington tại châu Âu sẽ rất lớn: Bắc Kinh sẽ dấn tới ở châu Á đặc biệt là
Đài Loan, một trụ cột khác của địa chính trị toàn cầu. Tập Cận Bình cho rằng
quân đội Mỹ sẽ không bảo vệ đảo quốc, thời cơ của Trung Hoa vĩ đại đã đến. Và
thế giới bước hẳn vào một kỷ nguyên khác !
Sớm muộn gì chiến
tranh cũng diễn ra ở Ukraina ?
L'Obs đặt câu hỏi Cuộc
chiến Ukraina sẽ xảy ra hay không ? Vladimir Putin là một nhà chiến lược
tài ba, hay là kẻ kiêu căng hành động theo cảm tính? Ông ta đã quyết định xâm
lược Ukraina, hay còn để ngỏ cho ngoại giao?
Tuy vậy không còn nghi ngờ gì nữa: việc Nga điều
100.000 quân đến biên giới Ukraina, sang Belarus và tại Hắc Hải, là dấu hiệu
cho thấy một lần nữa vận mệnh châu Âu lại đang bị đe dọa. Việc chiếm Crimée và
khống chế miền đông chưa dẫn đến những thay đổi địa chính trị như Putin mong muốn,
tiến trình Minsk sa lầy. Chẳng những không yếu đi, quân đội Ukraina còn lớn mạnh,
và các drone Bayraktar của Thổ Nhĩ Kỳ chứng tỏ uy lực. Hơn nữa, từ khi Estonia
gia nhập năm 2014, NATO chỉ cách Saint Petersbourg hai tiếng đồng hồ xe chạy.
Phải nói rằng nếu Putin quyết định tấn công
thì thật đúng thời điểm. Hoa Kỳ đã nói rằng sẽ không can thiệp quân sự, Nga đã
chuẩn bị đối phó với trừng phạt kinh tế của phương Tây và liên kết với Trung Quốc,
châu Âu chia rẽ hơn bao giờ hết. Riêng Đức với đường ống Nord Stream 2 và kế hoạch
đóng các nhà máy điện nguyên tử, lại càng lệ thuộc khí đốt Nga hơn. Như vậy
NATO sẽ không tham chiến để giải cứu Ukraina, còn chính sách đối thoại giữa
Emmanuel Macron và Vladimir Putin bắt đầu từ 2019 đã thất bại, tổng thống Pháp
bị chỉ trích vì ngây thơ trước Kremlin.
Ngược với Ukraina luôn phải ở thế phòng thủ,
Putin có vô số chọn lựa. Hoặc không kích để vô hiệu hóa các vũ khí của Ukraina
mà không phải đổ quân sang, hoặc tấn công chớp nhoáng từ Belarus - có thể từ
ngày 10 đến 20/02 nhân cuộc tập trận chung, hoặc chiếm luôn hai vùng ly khai
Donetsk và Lougansk. Thậm chí triển khai lực lượng thủy quân lục chiến với thiết
giáp đổ bộ vừa được tập trung gần đây để can thiệp tại miền nam Ukraina, từ
Marioupol đến Odessa hoặc tận biên giới Rumani. L'Obs kết luận, dù với dạng nào,
chiến tranh Ukraina cũng sẽ diễn ra, và thực chất đã bắt đầu.
No comments:
Post a Comment