Việt Nam: Kỳ
họp Quốc hội bất thường và tham nhũng chính sách
Khắc
Giang
Gửi tới BBC từ New
Zealand
12 tháng 1 2022, 19:19 +07
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-59964344
Một dòng xe của
VinFast
Quốc hội Việt Nam vừa kết thúc kỳ họp bất thường vào
ngày 11/1. Gọi là "bất thường", bởi Quốc hội chỉ họp hai lần một năm,
xuân thu nhị kỳ, vào khoảng tháng Năm và tháng 10.
Nội dung kỳ họp lần này xoay quanh vấn đề hồi
phục kinh tế, đặc biệt là với gói hỗ trợ trị giá hơn 15 tỷ đô-la Mỹ. Tuy nhiên,
một nội dung quan trọng khác, nhưng ít được chú ý hơn, là việc Quốc hội sửa đổi
tám bộ luật lớn, trong đó có luật Đầu tư, luật thuế tiêu thụ đặc biệt, và Luật
Điện lực.
Thông thường, để thông qua hay sửa đổi một bộ
luật, quy trình lấy ý kiến và tham vấn sẽ tốn rất nhiều thời gian. Có những dự
luật, như Luật về Hội, được đề xuất từ cuối những năm 1990 và có tới 13 dự thảo,
nhưng rốt cuộc đến nay vẫn chưa được trình ra Quốc hội.
Tuy nhiên, vì những dự luật kể trên áp dụng
quy trình "rút gọn" của một kỳ họp bất thường, thời gian tham vấn thực
tế chỉ là 20 ngày. Khác với nhiều dự thảo khác, công chúng gần như không biết tới
nội dung các đề xuất sửa đổi lần này.
Các tổ chức nghiên cứu và chuyên gia độc lập
không thể có đủ thời gian đánh giá tác động của luật, bởi thế, các đại biểu Quốc
hội phụ thuộc hoàn toàn vào giải trình của ban soạn thảo khi quyết định bấm
nút.
Việc "đánh nhanh thắng nhanh" để những
sửa đổi được thông qua chóng vánh còn đáng ngờ hơn, nếu đi sâu vào chi tiết.
Về Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, chính phủ đề
xuất giảm thuế về mức 3% với xe ô tô điện chạy pin trong vòng 5 năm. Đây là
chính sách nghe thì có vẻ mang mục tiêu cao đẹp là giảm khí thải, khuyến khích
tiêu dùng xanh, cũng như phù hợp với cam kết chống biến đổi khí hậu gần đây của
Việt Nam tại hội nghị COP26 ở Scotland.
Tuy nhiên, thời điểm ban hành lại trùng hợp một
cách đáng ngạc nhiên với việc VinFast, hãng sản xuất ô tô của tập đoàn
Vingroup, tuyên bố chuyển hẳn sang mảng ô tô điện từ 2022. Do các hãng xe điện
nước ngoài - như Tesla - khó thâm nhập thị trường nội địa bởi chưa có cơ sở hạ
tầng, sửa đổi này giúp VinFast một mình một ngựa thống trị thị trường ô tô điện
trong nước.
Tất nhiên, không có sự cao đẹp nào là miễn
phí. Nếu tính theo kế hoạch bán xe điện của Vingroup trong năm 2022 (khoảng
9500 xe), thì nhà nước sẽ thất thu khoảng 684 tỷ đồng nếu không áp dụng mức thuế
suất hiện hành cho các loại ô tô khác (15%).
Luật Điện lực sửa đổi cho phép tư nhân tham
gia đầu tư, phát triển hạ tầng, và vận hành truyền tải ở một số khâu nhất định.
Lý lẽ của ban soạn thảo cũng rất hợp lý: thiếu hụt hạ tầng hệ thống truyền tải
khiến ngành điện lực gặp nhiều khó khăn khi vận hành.
Điều trùng hợp là vào cuối năm 2020, Trung
NamGroup là đơn vị tư nhân đầu tiên đầu tư vào hệ thống truyền tải. Truyền tải
điện là lĩnh vực nhạy cảm, ảnh hưởng lớn đến an ninh quốc gia và cần phải được
xem xét kỹ lưỡng.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/87EC/production/_122669743_tv071198629.jpg.webp
Việt Nam bắt đầu mở
lại một số chuyến bay quốc tế nhưng vé giá cao hơn nhiều so với thời trước đại
dịch Covid.
Ngay cả ở những nước "tư bản" như
New Zealand, truyền tải luôn là độc quyền của nhà nước. Ở Lào, sau khi không thể
trả đủ nợ, nước này đã phải bán công ty truyền tải điện quốc gia cho Trung Quốc,
tạo ra lo ngại về an ninh. Không thể phủ nhận nhu cầu đầu tư hạ tầng truyền tải
điện, nhưng liệu những rủi ro của dự án đã được nghiên cứu thấu đáo hay chưa?
Luật Đầu tư sửa đổi đề nghị thay đổi phân cấp
thẩm quyền cấp phép dự án đầu tư khu nhà ở có quy mô 50 nghìn ngườicho địa
phương (ủy ban nhân dân tỉnh).
Điều này trên lý thuyết giúp địa phương có nhiều
tự do hơn trong việc quyết định các chính sách đô thị hóa, nhưng lại đặt người
dân - đặc biệt là nông dân - vào rủi ro rất lớn của việc cưỡng chế thu hồi đất.
Kể cả với quyền lực hạn chế về đất đai như hiện
tại, từ rất lâu vấn đề thu hồi đất đã là điểm nóng chính sách của Việt Nam, từ
những vụ tham nhũng nghìn tỷ cho đến những bi kịch ở Văn Giang (Hưng Yên,
2012), Tiên Lãng (Hải Phòng, 2013), hay gần đấy nhất là Đồng Tâm (Hà Nội,
2021). Khi được ban thêm quyền sinh - sát, lấy gì để đảm bảo các quan chức địa
phương không bất chấp "phép vua thua lệ làng"?
Ngoài ra, Quốc hội cũng thông qua một số những
sửa đổi nhỏ khác, như đưa dịch vụ an ninh mạng vào danh mục kinh doanh có điều
kiện. Sửa đổi này, dù hợp lý, cũng cần phải thảo luận sâu rộng và lấy ý kiến
tham vấn của các bên ảnh hưởng một cách cẩn trọng trước khi trình ra Quốc hội.
Tất nhiên, những đề xuất sửa đổi có thể chỉ có
mục đích tốt, nhằm cải thiện môi trường đầu tư, góp phần thúc đẩy hồi phục kinh
tế. Tuy vậy, một vấn đề chính sách luôn có hai mặt, việc xây dựng luật vì thế cần
phải cân nhắc kỹ lưỡng để hạn chế những tác động tiêu cực có thể xảy ra. Ví dụ
như khi tăng thẩm quyền cho UBND tỉnh, cần đồng thời tăng cường cơ chế tiếp nhận
và xử lý khiếu nại của người dân, đề phòng nảy sinhmâu thuẫn về sử dụng đất
đai.
Thêm vào đó, những sự trùng hợp đầy ngẫu nhiên
như đề cập ở trên đặt ra nghi vấn chính sách bị thao túng cho một số nhóm lợi
ích. Để tránh nghi ngờ, các dự luật phải được thảo luận công khai, và các bên
tham vấn - từ các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội, báo chí, và người dân -
cũng cần có đủ thời gian để nghiên cứu, tranh luận, đối chất với ban soạn thảo.
Đáng tiếc là với một quy trình rút gọn như kỳ họp vừa rồi, điều này không thể xảy
ra.
Vấn đề của tham nhũng chính sách là rất khó
xác thực. Nhận một cọc tiền, ký một quyết định bổ nhiệm, hay đi xe Lexus biển
xanh thì dễ bị phát hiện và xử lý.
Nhưng nếu anh đường đường chính chính ban hành
một văn bản pháp luật đúng quy trình để hỗ trợ cho "sân sau" của
mình, thì gần như không thể quy kết trách nhiệm.
Tham nhũng chính sách nguy hiểm bởi nó tinh vi
hơn, tác động lớn và nghiêm trọng hơn, và đặc biệt là bởi nó hợp thức hóa tham
nhũng thành một hành vi "lập pháp" bình thường. Câu chuyện thông đồng
giữa Việt Á và các quan chức Bộ Y tế và Bộ Khoa học - Công nghệ vừa qua có lẽ
chỉ là phần nổi của tảng băng chìm.
https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/AEFC/production/_122669744_tv073024433.jpg.webp
Bê bối Việt Á bị
phanh phui với nhiều tình tiết bất thường liên quan tới sự can dự của nhiều cơ
quan nhà nước và bộ chủ quản.
Tham nhũng chính sách đương nhiên không chỉ là
vấn đề của riêng Việt Nam. Tuy nhiên, ở nhiều quốc gia, việc vận động hành lang
để tạo lợi thế cho một số nhóm lợi ích được kiểm soát chặt chẽ bằng luật.
Quan trọng hơn, sức mạnh và khả năng giám sát
của báo chí và các tổ chức xã hội dân sự giúp hạn chế nhiều việc chính sách bị
thao túng. Đáng tiếc là ở Việt Nam hiện nay, không gian hoạt động của cả báo
chí và xã hội dân sự đều đang bị thu hẹp.
Khối tổ chức được cho là có chức năng giám sát
- hệ thống Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức quần chúng (như Đoàn thanh niên, hội
phụ nữ, và hội nông dân), dường như không có đủ năng lực thực hiện. Hơn nữa, bởi
các tổ chức này trực thuộc Đảng Cộng sản Việt Nam, ban cho họ quyền giám sát
không khác nào vừa đá bóng vừa thổi còi.
Với tình cảnh đó, chữa bệnh tham nhũng chính
sách hiện tại có lẽ còn khó hơn đối phó với đại dịch Covid-19.
----------
Bài
viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả, hiện là nghiên cứu sinh ngành khoa học
chính trị tại Đại học Victoria tại Wellington, New Zealand.
.
TIN LIÊN QUAN
Việt Nam hủy giao dịch
cổ phiếu FLC của ông Trịnh Văn Quyết vì 'bán chui'
11 tháng 1 năm 2022
.
VinFast xây dựng nhà máy
sản xuất pin cho xe chạy điện tại Mỹ
7 tháng 1 năm 2022
.
Việt Nam: Công ty Việt Á
'khai đã chi 800 tỷ đồng tiền hoa hồng'
7 tháng 1 năm 2022
.
Tàu Cát Linh-Hà Đông: Mạng
xã hội nói về 'diễn tập sự cố'
19 tháng 12 năm 2021
No comments:
Post a Comment