THẾ GIỚI HÔM NAY : 04/01/2022 (The Economist)

 

THẾ GIỚI HÔM NAY : 04/01/2022

The Economist

Đỗ Đặng Nhật Huy, biên dịch

04/01/2022

http://nghiencuuquocte.org/2022/01/04/the-gioi-hom-nay-04-01-2022/

 

Một bồi thẩm đoàn liên bang ở California đã kết tội Elizabeth Holmes bốn tội danh lừa đảo và âm mưu lừa đảo nhà đầu tư. Bà được trắng án về 4 tội danh liên quan đến lừa đảo bệnh nhân; và ba tội danh khác không thể định đoạt bởi bồi thẩm đoàn. Tất cả tội danh bà bị kết án đều có mức tối đa 20 năm tù. Trước khi sụp đổ, công ty khởi nghiệp xét nghiệm máu Theranos của bà được định giá 9 tỷ USD.

 

Giá trị vốn hóa thị trường chứng khoán của Apple có thời điểm vượt 3 nghìn tỷ đô la trong thứ Hai — công ty đầu tiên trên thế giới vượt con số này. Cổ phiếu của nhà sản xuất iPhone tăng 40% kể từ đầu năm 2021, giúp họ vươn lên chiếm gần 7% trong rổ chỉ số S&P 500. Apple mất 42 năm để đạt được mốc 1 nghìn tỷ đô la vào tháng 8 năm 2018. Họ tăng gấp ba lần giá trị chỉ trong hơn ba năm qua.

 

Tỷ lệ lạm phát năm của Thổ Nhĩ Kỳ lên 36%, mức cao nhất trong 19 năm. Tháng 12 chứng kiến ​​mức tăng lớn nhất năm, vì giá tiêu dùng tăng gần 14% so với tháng trước. Tổng thống Recep Tayyip Erdogan tiếp tục duy trì quan điểm lãi suất thấp giúp chế ngự lạm phát và khăng khăng cắt giảm lãi suất.

 

Thủ tướng Sudan từ chức sau khi người biểu tình xuống đường vào cuối tuần qua đòi dân chủ và chấm dứt chế độ quân sự. Thủ tướng Abdalla Hamdok, một nhân vật phi quân sự, đã được các tướng lĩnh bổ nhiệm làm Thủ tướng vào tháng 11 sau cuộc đảo chính. Chính phủ chuyển tiếp của ông được kì vọng đưa đến bầu cử tự do. Song người ta không tin quân đội sẽ sẵn sàng từ bỏ quyền lực.

 

Twitter đã cấm vĩnh viễn tài khoản cá nhân của Marjorie Taylor Greene vì nhiều lần vi phạm chính sách công ty, khi bà liên tục truyền bá thông tin sai lệch về covid-19. Trước đây, nữ dân biểu Georgia từng bị tạm ngưng tài khoản, nhưng đây là lần đầu tiên một dân biểu bị Twitter đình chỉ vô thời hạn. Bà ngay lập tức lên Telegram để đăng đàn tố cáo Twitter là “kẻ thù của nước Mỹ.”

 

Thêm một cơ quan truyền thông độc lập nữa ở Hồng Kông đóng cửa, vì cho rằng không còn có thể bảo vệ nhân viên trước luật an ninh quốc gia mới của chính phủ Trung Quốc. Citizen News – một trong số ít trang tin tức thân dân chủ bằng tiếng Trung còn lại ở Hồng Kông – đóng cửa chỉ vài ngày sau khi cảnh sát vây bắt các nhà báo của đài Stand News, buộc trang này đóng cửa.

 

Richard Leakey, một nhà cổ sinh vật học sinh ra ở Kenya, qua đời ở tuổi 77. Những hóa thạch mà ông khai quật được, bao gồm cả “Cậu bé Turkana”, bộ xương hoàn chỉnh nhất của một giống người tiền homo sapiens, củng cố luận điểm Châu Phi là cái nôi của loài người. Ông Leakey sau đó đấu tranh với nạn buôn ngà voi. Trên cương vị lãnh đạo cơ quan bảo vệ động vật hoang dã của Kenya, ông đã ủy quyền cho các kiểm lâm bắn những kẻ săn trộm có vũ trang và đốt 12 tấn ngà.

 

.

TIÊU ĐIỂM

 

Quân đội Myanmar ngày càng tàn bạo

Thứ ba này kỉ niệm 74 năm Myanmar tuyên bố độc lập khỏi Anh. Nhưng năm nay hầu hết người Miến Điện sẽ bận tâm về một kẻ áp bức khác. Trong 11 tháng qua, quân đội gây thiệt hại nặng cho đất nước khi đẩy mạnh đàn áp mọi mầm mống phản đối cuộc đảo chính hồi tháng Hai. Họ đã nã pháo và thiêu trụi hàng nghìn ngôi nhà, tra tấn tù nhân, giết nhân viên y tế và phá hủy kho lương thực vốn dành cho những người phải di dời vì cuộc nội chiến do chính họ gây ra.

 

Vào đêm Giáng sinh, quân đội tàn sát ít nhất 35 người và thiêu rụi thi thể của họ, nâng số người chết lên 1.393. Đây là ví dụ nghiêm trọng nhất gần đây về việc quân đội tàn sát dân thường – một chiến thuật xưa nay chỉ áp dụng cho các dân tộc thiểu số của đất nước, như người Rohingya, nay nhằm vào cả người Bamar đa số. Chưa dừng lại ở đó, các cựu chuyên gia Liên Hợp Quốc cảnh báo hàng triệu người Myanmar đang đứng trước bờ vực nạn đói.

 

Lệnh tiêm vắc-xin của Mỹ vẫn chưa thể áp dụng

Kể từ thứ Ba, hai quy định liên bang về vắc-xin covid-19 sẽ có hiệu lực. Tất cả 84 triệu người Mỹ làm việc cho một công ty có hơn 100 nhân viên sẽ phải tiêm ngừa hoặc nộp kết quả xét nghiệm hàng tuần. Các nhân viên chính phủ liên bang cũng vậy. Ngoài ra, 17 triệu nhân viên chăm sóc sức khỏe tại các cơ sở nhận tài trợ của Medicare hoặc Medicaid, hai trong số các chương trình y tế liên bang, cũng phải tiêm chủng.

 

Tuy đơn giản nhưng lệnh này đang gây tranh cãi. Các doanh nghiệp, nhóm tôn giáo và chính quyền các bang bảo thủ đều phản đối, cho rằng chính phủ lạm quyền và có thể gây thiệt hại cho nền kinh tế. Chính quyền Biden đã quyết định hoãn cho đến khi Tòa án Tối cao xem xét vào thứ Sáu về những thách thức pháp lý. Và dù các thách thức pháp lý có bị tòa loại bỏ, thì chính quyền vẫn có thể đối mặt phản đối kịch liệt hơn trên thực địa khi thực thi lệnh.

 

Anh-Pháp lại căng thẳng về chuyện đánh cá

Pháp muốn các đối tác EU có hành động pháp lý chống lại Anh. Cáo buộc nhắm vào Anh là việc nước này không cấp đủ giấy phép cho các tàu thuyền Pháp đánh cá trong vùng biển của Anh. Theo thỏa thuận Brexit, các thuyền có truyền thống đánh bắt ở những vùng biển như vậy được cấp giấy phép hoạt động trong nhiều năm nữa. Các tàu đánh cá lớn hầu hết đã có đủ giấy, nhưng các tàu nhỏ bị thiếu hồ sơ. Nhà chức trách Anh và Đảo Channel đã từ chối khoảng 50 đơn đăng ký, hầu hết là từ ngư dân Pháp.

 

Đánh bắt cá không quá quan trọng trong nền kinh tế hai bên, chỉ chiếm dưới 0,1% GDP. Nhưng quan hệ Pháp-Anh đang ở mức thấp. Việc đẩy căng thẳng lên cao giúp đoàn kết đảng Bảo thủ cầm quyền Anh, trong khi chỉ còn ba tháng nữa là đến bầu cử tổng thống Pháp. Về mặt chính trị, cả hai bên đều không thể lùi bước.

 

Anh thắt chặt quản lý các ngành nhạy cảm liên quan đến an ninh

Chính phủ Anh luôn tự hào cởi mở đối với đầu tư quốc tế. Nhưng họ cũng lo ngại nếu lỏng lẻo sẽ tiếp tay cho gián điệp và phá hoại. Vì vậy, kể từ thứ Ba, bất kỳ ai muốn mua lại hơn 25%, 50% hoặc 75% cổ phần của một công ty Anh thuộc một trong 17 lĩnh vực, bao gồm trí tuệ nhân tạo và truyền thông, sẽ phải được chính phủ chấp thuận.

 

Chính phủ khẳng định hạn chế can dự. Đánh giá tác động ước tính cho thấy họ có thể sẽ chỉ chính thức chặn hoặc yêu cầu thay đổi khoảng mười giao dịch mỗi năm. Tuy nhiên, không rõ các thương vụ kiểu nào sẽ bị cấm, từ đó có thể làm tăng tình trạng quan liêu và gây chậm trễ. Chính phủ muốn có linh hoạt tối đa khi đưa ra một định nghĩa rất mơ hồ về an ninh quốc gia, qua đó mang lại cho họ nhiều quyền can thiệp.