Khủng
hoảng Kazakhstan: Nguyên nhân, diễn biến và triển vọng
Nguyễn
Xuân Hoài, biên dịch
10/01/2022
http://nghiencuuquocte.org/2022/01/10/khung-hoang-kazakhstan-nguyen-nhan-dien-bien-va-trien-vong/
Kazakhstan
không yên tĩnh: Trong cuộc bạo loạn tồi tệ nhất trong nhiều năm
qua, quân đội đã hành động chống lại người biểu tình, hàng chục người đã thiệt
mạng. Sau đây là một số hỏi đáp về tình hình ở quốc gia lớn thứ chín thế giới
này.
Các sự kiện ở Cộng hòa Kazakhstan vùng Trung Á
thuộc Liên Xô cũ diễn ra dày đặc và nhanh chóng: Biểu tình ở khắp nơi phản đối
tăng giá khí đốt đã biến thành bạo loạn nghiêm trọng với nhiều người chết và bị
thương. Nhiều người biểu tình xuống đường một cách ôn hòa chống lại sự lãnh đạo
độc tài, nhưng các đám đông có vũ trang cũng lao vào các cuộc giao tranh với lực
lượng an ninh.
Tổng thống Kassym-Schomart Tokayev đã giải tán
chính phủ, triển khai quân đội và kêu gọi sự giúp đỡ của quân đội Nga, cùng một
số nước khác. Hôm thứ Sáu, ông ta đã ra lệnh bắn vào những người biểu tình “mà
không cần cảnh báo trước”. Điều đó đã gây bất bình trên bình diện quốc tế.
Sự phản đối đã
phát triển như thế nào trong những ngày qua?
Trong nhiều năm qua, người dân Kazakhstan đã
thất vọng vì nạn tham nhũng và lạm quyền ở đất nước họ. Theo các chuyên gia,
giá nhiên liệu tăng chỉ là một cái cớ đối với nhiều người. Andrea Schmitz,
chuyên gia về Trung Á tại Quỹ nghiên cứu Khoa học và Chính trị, cho biết: “Điều
có thể nhận thấy là sự bất bình của người dân trước thực tế rằng quốc gia này
có trữ lượng dầu và khí đốt cao, nhưng lợi nhuận thu được từ nguồn tài nguyên
này lại chỉ tập trung vào một số ít người”.
Hiện tại, không còn xuất hiện hình ảnh của các
cuộc biểu tình lớn. Theo số liệu chính thức, hơn 40 người đã chết trong vài
ngày qua; có rất nhiều người bị thương và hơn 4.400 vụ bắt giữ. Nhiều video xuất
hiện trên mạng xã hội, trong đó người ta có thể nghe thấy rất nhiều tiếng súng
cũng như tiếng la hét.
Những người hiện
nay còn biểu tình là ai?
Cho dù Tokayev và các phương tiện truyền thông
nhà nước tiếp tục nói về “những kẻ khủng bố” có vũ trang, thì ở nhiều nơi, người
ta vẫn tiếp tục tổ chức các cuộc tuần hành ôn hòa, nhỏ lẻ, theo các kênh tin tức
độc lập. Vào tối thứ bảy, khoảng 1.000 người biểu tình ôn hòa đã tụ tập ở
Shangaosen ở phía tây đất nước mà không xảy ra bạo lực, theo cổng thông tin
Orda viết trên Telegram. Đã có các vụ bắt giữ tại các sự kiện như vậy trên khắp
đất nước.
Đụng độ bạo lực đã xảy ra ở thủ đô kinh tế
Almaty. Tại đây, trong nhiều ngày liền quân đội đã đàn áp thường dân. Nhưng vẫn
không rõ ai được cho là những kẻ đã dùng vũ khí chống lại lực lượng an ninh tại
đây. Hiện rất khó để nhận được các thông tin đáng tin cậy tại đất nước này.
Các nhà chức trách Kazakhstan nhiều lần cắt
Internet ở nhiều nơi. Nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ này cũng đã đóng cửa biên
giới với người nước ngoài. Ở Almaty, kết nối di động liên tục bị gián đoạn. Gần
đây, hầu như không thể tiếp cận được các nhà báo và nhà quan sát độc lập ở
trong nước.
Người ta chỉ nhận được thông tin từ đại diện của
chính quyền, phương tiện truyền thông nhà nước và bản thân tổng thống . Nhưng
ít nhất vẫn có những nghi ngờ đáng kể về các nguồn tin này. Ví dụ, Tokayev
tuyên bố đã có 20.000 “tên cướp” tấn công Almaty. Tuy nhiên, nhà khoa học chính
trị người Kazakhstan Marat Baschimov tin rằng lực lượng khủng bố đông như vậy sẽ
khó có thể hành động mà không bị các cơ quan an ninh của Kazskstan phát hiện từ
trước.
Tokayev theo đuổi
mục đích gì?
Tokayev tuy là nguyên thủ quốc gia kể từ khi Tổng
thống Kazakhstan đầu tiên Nursultan Nazarbayev từ chức. Tuy nhiên, các quyền lực
thiết yếu vẫn nằm trong tay Nazarbayev, 81 tuổi. Đây là lý do tại sao về cơ bản
có hai trung tâm quyền lực ở nước này. Tokayev nổi tiếng là người đã trì hoãn
những cải cách quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu từ người bảo trợ chính trị của
mình.
Tình trạng bất ổn đẫm máu chưa từng có ở
Almaty hiện đang tạo ra một hệ thống mới với Tokayev là trung tâm. Nhà cựu ngoại
giao này về cơ bản đã tiến hành một cuộc cách mạng cung đình song song với các
cuộc biểu tình bằng cách phá hủy phần lớn cơ sở quyền lực của Nazarbayev.
Tokayev, 68 tuổi, không chỉ sa thải chính phủ của Askar Mamin, một trợ thủ thân
tín của Nazarbayev. Vị tổng thống cũng đã tiếp nhận chức chủ tịch Hội đồng An
ninh, một cơ quan đầy quyền lực, từ tay Nazarbayev. Và ông cũng đã thay thế ban
lãnh đạo cơ quan mật vụ đầy quyền lực bằng những người thân tín của mình.
Cựu lãnh đạo cơ quan mật vụ Karim Massimov đã
bị bắt vì tội phản quốc. Chỉ trong vài ngày, Tokayev đã kết thúc kỷ nguyên
Nazarbayev, theo phân tích của các chuyên gia từ tổ chức nghiên cứu chính sách
Trung tâm Carnegie Moskva. Tokayev có lẽ là người giành được nhiều lợi ích nhất
từ cuộc khủng hoảng này.
Tổng thống Nga
Vladimir Putin được lợi gì từ cuộc khủng hoảng ở Kazakhstan?
Kazakhstan, quốc gia giàu dầu khí và án ngữ lối
vào Biển Caspi, là đồng minh quan trọng nhất của Nga ở Trung Á. Sân bay vũ trụ
Baikonur của Nga, một tài sản chiến lược quan trọng, cũng nằm trên vùng thảo
nguyên Kazakhstan. Nga đã tham gia vào nhiều cuộc khủng hoảng, ví dụ như ở
Syria. Nhưng Kazakhstan vẫn là một cơ hội nữa để Putin phô trương sức mạnh.
Qua đây, Putin cũng có dịp để nhấn mạnh tầm
quan trọng của tổ chức Hiệp ước An ninh Tập thể do Nga chi phối. Tổ chức này, vốn
là một phản ứng yếu ớt trước đây đối với khối NATO, nhưng hiện đang dẫn đầu các
hoạt động quân sự ở Kazakhstan. Putin có dịp thể hiện mình là người bảo đảm cho
sự ổn định ở Trung Á. Với sự ủng hộ dành cho Tokayev, Putin duy trì một chế độ
thân thiện với Nga ở Kazakhstan.
Điều này cũng đã được thể hiện rõ trong sự
giúp đỡ mà Putin dành cho Alexander Lukashenko, kẻ bị chỉ trích là “nhà độc tài
cuối cùng của châu Âu” ở Belarus. Những người chỉ trích Điện Kremlin ở Moskva
nhấn mạnh rằng hoạt động quân sự của Putin gửi đi một tín hiệu tới các đối thủ ở
nước Nga, rằng ông ta sẽ không buông bỏ quyền lực bằng bất kỳ giá nào, và nếu cần,
sẽ thực hiện điều đó bằng vũ lực, như đã làm ở Belarus và Kazakhstan.
Tình hình sẽ tiếp
tục diễn biến như thế nào ở Kazakhstan?
Thông qua hành động đàn áp quyết liệt đối với
sự kiện hiện nay, nhà cựu ngoại giao Tokayev giờ đây đã thể hiện ông ta là một
chính trị gia cứng rắn và quyết liệt. Các chuyên gia tại Trung tâm Carnegie
không mong đợi sẽ có bất kỳ một cải cách cơ bản nào, mà thay vào đó, như tình
hình ở Belarus gần đây cho thấy, một “chế độ cứng rắn” sẽ hình thành, gây áp lực
mạnh mẽ lên những người bất đồng chính kiến. Tuy nhiên, tất cả các sự kiện này
đều không góp phần giải quyết cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, vốn đang
ngày càng trở nên trầm trọng hơn do ảnh hưởng của đại dịch.
.
Nguồn:
“Kasachstan:
Was steckt hinter den Protesten – und wie geht es weiter?” WELT,
08/01/2022.
-------------------------
Nurultan
Nazarbayev: Nhà lãnh đạo thời kỳ Xô-viết cuối cùng
No comments:
Post a Comment