Dự án kênh đào Funan Techo – Góc nhìn kỹ
sư: Cơn bão trong ly nước
Đặng
Đình Cung,
Kỹ sư tư vấn
Posted
on 03/10/2024 by Boxit
VN
https://boxitvn.online/?p=91406
Dự
án kênh đào Funan Techo là một công trình rất lớn xây ở ngay bên cạnh nước
ta [i].
Như mọi việc mới lạ, đồng bào ta lo ngại ảnh hưởng tiêu cực của dự án đến đời sống
hàng ngày, an ninh và môi trường sống [ii].
Với
thông tin gom được trên mạng Internet, bài này rà xét dự án để xem lo ngại của
đồng bào có cơ sở hay không.
Chọn
lựa kỹ thuật
Chọn
lựa kỹ thuật ban đầu dẫn đến các hậu quả về kinh tế tài chính, an toàn cho con
người và toàn vẹn môi trường.
Tầu
hỏa là phương tiện mau nhất và rẻ nhất để chở hàng. Cambodia đã có sẵn một đường
sắt chở khách từ Phnom Penh đến Sihanoukville rồi. Chỉ cần đầu tư vào những đầu
tầu và toa tầu chở hàng. Chúng tôi không hiểu vì sao CDC (Council for the
Development of Cambodia, Hội đồng Phát triển Campuchia) không chọn giải pháp đỡ
tốn kém này để ngoại thương Campuchia không tùy thuộc vào Việt Nam nữa. Còn muốn
gợi nhớ đế quốc huyền thoại Phù Nam và tôn vinh dòng họ Techo của Samdech Hun
Sen thì chỉ cần đặt tên cho tuyến đường sắt đó là Funan Techo.
Bảng
dưới đây cho thấy kích thước tối đa của ba loại tầu thông dụng trên các dòng nước
nội địa và kích thước tối thiểu của dòng nước cho phép những loại tầu đó di
chuyển thoải mái.
Thông
số kỹ thuật của ba loại tàu và dòng nước:
|
|
Đơn
vị |
Saimax |
Grand
Rhenan |
Freycinet |
|
Trọng
tải |
DWT |
3.000 |
3.000 |
350 |
|
Kích thước tối đa của tầu (chép từ
Wikipedia) |
||||
|
Chiều
dài |
m |
82,50 |
110,00 |
38,50 |
|
Chiều
rộng |
m |
12,60 |
11,40 |
5,05 |
|
Mớm
nước |
m |
4,35 |
2,80 |
2,20 |
|
Kích thước tối thiểu của dòng nước
(chúng tôi suy ra) |
||||
|
Chiều rộng |
m |
83,00 |
110,50 |
39,00 |
|
Chiều sâu |
m |
5,35 |
3,80 |
3,20 |
Người
ta có thể dùng những tàu lớn, tiêu chuẩn Saimax và Grand Rhenan, trọng tải tới
Người
ta có thể dùng những tàu lớn, tiêu chuẩn Saimax và Grand Rhenan, trọng tải tới
3.000 DWT (để chở hàng trên các sông lớn, không cần phải đào) của Việt
Nam, Âu Châu hay Bắc Mỹ, để tiết kiệm chi phí vận chuyển. Còn nếu phải đào kênh
thì người ta chọn đào một dòng kênh nhỏ, thích nghi với những sà lan nhỏ, để đỡ
tốn vốn đầu tư. Thêm vào đó, loại sà lan nhỏ thích hợp với xu hướng sản xuất
theo mẻ nhỏ (small batch) để giao hàng mau chóng. CDC đã chọn giải pháp đắt nhất
với những tầu trọng tải tới 3.000 DWT.
Một
dòng kênh song song với xa lộ từ Phnom Penh đến Sihanoukville sẽ miễn phải
thuyên chuyển hàng từ phương tiện vận tải này sang phương tiện khác. Cộng với
xa lộ và đường sắt, dòng nước này sẽ tạo ra mô hình ba loại hạ tầng vận tải
song song như KS Charles de Freycinet đã áp đặt vào cuối thế kỷ XIX để đáp
ứng nhu cầu giao thong vận tải của cách mạng công nghiệp thứ nhất của Pháp. Nếu
cần phải dùng một phương tiện có trọng tải 3.000 DWT thì sà lan tiêu chuẩn
Grand Rhenan là thích hợp vì chỉ cần đến một dòng nước sâu 3,80 mét.
CDC
đã chọn Kep làm trạm cuối của kênh Funan Techo. Phương án này bắt phải thuyên
chuyển hàng ở Kep hay dùng tầu tiêu chuẩn Saimax có thể đi biển để nối liền Kep
với Sihanoukville. Vì phải đi biển, loại tầu này đắt hơn là sà lan Grand Rhenan
và đòi phải có dòng nước sâu ít nhất 5,35 mét thay
vì 3,80 mét để di chuyển an toàn.
Chúng
tôi không hiểu vì sao CDC không chọn giải pháp đường sắt và tại sao một
khi đã chọn giải pháp đường sông thì lại chọn các phương án tốn kém nhất thay
vì phương án hợp lý chúng tôi mô tả ở trên?
Ảnh
hưởng kinh tế và tài chính
Cho
tới nay, lượng hàng Cambodia thông qua các hải cảng Việt Nam rất khiêm tốn so với
tổng số lượng hàng ra vào các cảng đó. Nếu hàng Cambodia không thông qua
Việt Nam nữa thì cũng không ảnh hưởng gì lớn đến kinh tế ngành hàng hải nội địa
(inland waterway) nước ta.
Chúng
tôi không biết CDC đã tính ra sao mà cần đến 1,7 tỷ mỹ kim để thực hiện dự
án Funan Techo và dự án đó sẽ giảm chi phí vận tải xuống 16 phần trăm,
181 mỹ kim cho mỗi container được vận chuyển từ Cảng Tự trị Phnom Penh đến
Cảng Kampot và 155 mỹ kim đến Cảng Tự trị Sihanoukville.
Khi
quá giang nước ta, hàng của Cambodia được chở trên hai nhánh của sông Cửu Long
trời cho, sông Tiền và sông Hậu, và các thiết bị phục vụ vận chuyển hàng đã có
sẵn, đa số đã được khấu hao rồi. Nếu phải đầu tư để đào một dòng kênh và trang
bị nó bằng những thiết bị mới thì giải pháp này chắc chắn sẽ tốn kém hơn về vốn
đầu tư và chi phí vận hành sau này. Đó là chưa kể cự ly để tránh phải quá giang
Việt Nam sẽ dài hơn. Trong kinh tế thị trường thuần túy, các xí nghiệp xuất khẩu
của Cambodia sẽ tiếp tục dùng giải pháp quá giang Việt Nam. Nói một cách thô bạo
thì kênh Funan Techo vô dụng.
Ngài
Sun Chandol, Phó Thủ tướng Cambodia tuyên bố dự án Funan Techo sẽ được tài trợ
thông qua Quan hệ Hợp tác Công tư (Private Public Partnership, PPP) với Tổng
công ty Cầu đường Trung Quốc (Quốc (China Road and Bridge Compagny, CRBC) theo
chương trình Xây dựng Vận hành Chuyển giao (Build Operate then Transfer, BOT).
Nhưng ngài không nói rằng CRCB là một công ty quốc doanh, thừa lệnh chính phủ
Trung Quốc, chủ nhân của hãng. Chúng tôi không hiểu CRCB sẽ đóng góp 49 phần
trăm vốn của toàn kênh Funan Techo hay chỉ có đoạn từ Koh Thom đến Kep. Dù sao,
chúng tôi không hiểu ngài Hun Manet, thủ tướng Cambodia, muốn nói gì khi ngài
tuyên bố rằng dự án sẽ được hoàn toàn tài trợ bằng vốn của tư nhân và xí nghiệp
quốc doanh Cambodia. Những tuyên bố không đầy đủ và trái ngược nhau này dấy lên
nghi vấn dự án đã được khởi công trong khi vốn tài trợ chưa được sắp xếp xong.
Dự
án Funan Techo là một sai lầm về kinh tế tài chính, bất kể lựa chọn kỹ thuật
nào, bất kể hậu quả xã hội, an toàn cho con người và môi trường tự nhiên ra
sao.
Ảnh
hưởng đến môi trường hệ thống nước của châu thổ sông Mekong
Chúng
tôi không biết các chuyên gia ở Cần Thơ dựa vào đâu để có thể nói rằng kênh
Funan Techo sẽ khiến lượng nước từ dòng Mekong về miền Tây có thể giảm 50 phần
trăm [iii] và các vị ở CDC bên Cambodia ước
tính thế nào để nói rằng lượng nước chảy là 5 mét
khối mỗi giây trong kênh.
Đề tính
với giả thuyết bất lợi cho dự án Funan Techo, chúng tôi giả dụ kênh Funan
Techo có chiều dài 183 km và mặt cắt ngang từ đầu đến cuối của kênh đào là
một hình chữ nhật rộng 100 mét và sâu 5,4 mét. Với giả dụ đó, kênh chứa
tối đa 81,25 triệu mét khối nước và phải lấy khối lượng nước đó từ sông
Bassac một lần duy nhất trước khi kênh được khánh thành. Chúng tôi không biết,
để so sánh, Biển Hồ Tongle Sap chứa bao nhiêu nước vào mùa khô. Chắc rất nhiều
hơn.
Sau
đó, kênh Funan Techo làm cho sông Bassac mất nước vì:
(a) cống
âu Kep Lock thải nước ra Vịnh Thái Lan mỗi khi một tầu xuyên qua cống âu,
(b) nước
rò rỉ từ cửa hậu của cống âu Kep Lock cũng ra Vịnh Thái Lan,
(c) cư
dân lấy nước để sinh hoạt,
(d) nông
dân lấy nước để canh tác,
(e) và
các nhà máy lấy nước để sản xuất.
Tuyến
nước chảy từ sông Mekong ra Vịnh Thái Lan (Hình MRC gửi cho
Stimson)
Khi
có tàu thông qua một cống âu thì có một lượng nước khoảng 1.620 mét khối
chảy
từ thượng lưu cống xuống khúc kênh tiếp theo ở hạ lưu và chỉ có cống Kep Lock để
chảy
lượng nước đó ra Vịnh Thái Lan.
Đề
tính với giả thuyết bất lợi cho dự án Funan Techo, chúng tôi giả dụ:
(a) các
tầu ra vào cống Kep Lock là các tàu tiêu chuẩn Saimax,
(b) lượng
hàng chở trên kênh Funan Techo là 500.000 TEU mỗi năm, nhiều hơn lượng
hàng đã qua các hải cảng Việt Nam năm 2022,
(c) khoảng
cách giữa mức nước thượng nguồn và hạ nguồn ở cống Kep Lock là
1,50 mét,
(d) mỗi
lần gửi hàng thì tàu thông qua cống hai lần (một lượt đi, một lượt
về),
(e) mỗi
tàu
chỉ chở có hai phần ba trọng tải tối đa của nó.
Với
những giả thuyết đó, mỗi năm các tàu tiêu chuẩn Saimax
ra vào cống Kep Lock làm mất tối đa 36 triệu mét khối nước mỗi năm. Để so sánh,
lưu lượng trung bình của sông Mekong là 17.000 mét khối mỗi giây,
536 tỷ mét khối mỗi năm.
Nước
rò rỉ từ cửa hậu của cống âu Kep Lock cũng ra Vịnh Thái Lan tùy ở thiết kế cống
âu. Dẫu sao lượng nước này ít không đáng kể.
Ở
nước ta có nhiều kênh đào kết nối sông Hậu với Vịnh Thái Lan. Kênh nổi tiếng nhất
là kênh Vĩnh Tế. Đây là kênh đầu tiên của Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) vua
Gia Long ra lệnh đào và vua Minh Mạng sai đào cho xong. Chúng tôi không có số
liệu để ước tính lượng nước các kênh đó đã lấy từ sông Hậu để cư dân, nông dân
và các nhà máy ven kênh sinh hoạt, canh tác và sản xuất công nghiệp. Chúng tôi
chỉ nhận thấy:
(a) kể
cả vào mùa khô, phần lớn lượng nước sông Hậu qua Châu Đốc chảy
ra Biển Đông,
(b) không
học giả nào nêu vấn đề hạn hán hàng năm trầm trọng và phù xa trôi ra Vịnh Thái
Lan vì những dòng kênh đó,
(c) những
hoạt động của con người hai bên các kênh sinh ra ô nhiễm, một vấn đề trầm trọng
mà chúng ta chưa giải quyết ổn thỏa.
Kênh
Funan Techo sẽ là một kênh nữa ở châu thổ sông Mêkông. Muốn biết sơ bộ hoạt động
của cư dân ven kênh lấy bao nhiêu nước sông Bassac và ô nhiễm thêm tới đâu thì
lấy thí dụ của một dòng kênh ở ĐBSCL. Còn muốn biết chính xác hơn thì phải
nghiên cứu trên một mô hình vật lý (physical model) hay, ít nhất, một mô hình
toán học (digital model).
Từ
những nhận xét đó thì có thể nghĩ rằng, một khi kênh Funan Techo đi vào hoạt động,
lượng nước của sông Bassac sẽ không giảm mấy và ô nhiễm sẽ gia tăng nhưng không
đáng kể so với ô nhiễm ở ĐBSCL nước ta.
Công
dụng quân sự
Để
so sánh, nếu một tàu trọng tải 3.000 DWT có thể
đi lại trên kênh Funan Techo thì những chiến hạm lớn, với giãn nước tới
3.000 tấn, của một lực lượng hải quân Blue Water Navy[iv] di chuyển trên kênh. Để so sánh, chiến
hạm lớn nhất của HQNDVN, bốn tầu lớp Guepard, chỉ có giãn nước 2.000 tấn.
Có
giả thuyết rằng CRBC được lệnh ngầm của chính phủ họ thiết kế kênh Funan Techo
lớn như vậy để cho quân đội Trung Quốc có thể dùng để giao tranh với QĐNDVN khi
xảy
ra chiến tranh Việt – Trung.
Nếu
chiến tranh Việt – Trung thực sự xảy ra thì chiến lược hữu
hiệu nhất của Trung Quốc là hải quân và thủy quân lục chiến của họ tấn công
ĐBSCL từ Biển Đông chứ họ không cần và không thể chiếm đóng Cambodia để tấn
công từ phía Tây bởi vì:
(a) thời
gian để chở binh lính và quân nhu từ Trung Quốc đến Sihanoukville hay Ream (nếu
cảng này đủ lớn) là ít nhất một tuần, đủ để QĐNDVN dàn trận đối phó,
(b) trên
đường, tàu
của họ sẽ phải đến gần mũi Cà Mau và đảo Phú Quốc với nguy cơ bị hải không quân
và pháo binh bờ biển của ta đánh chìm,
(c) để
triển khai trên đất liền, họ sẽ phải đối mặt với nhân dân Cambodia dưới sự lãnh
đạo của một số quân nhân ly khai chống lệnh làm lính bổ sung (auxiliary
soldiers) cho ngoại bang,
(d) nếu
họ muốn dùng kênh Funan Techo để chiến đấu thì tàu của
họ sẽ phải di chuyển dưới làn đạn của cả hai phe.
Để hành nghề tư vấn
chiến lược công nghiệp, chúng tôi đã phải tự học chiến lược quân sự ở thư viện
và trên Internet. Kiến thức của chúng tôi không thể sánh
được với một sĩ quan tốt nghiệp một trường võ bị như West Point. Với sự dè dặt
đó, chúng tôi chủ quan nghĩ rằng kênh Funan Techo không có công dụng quân sự
nào hết.
Kết
luận
Cụ
thể thì dự án Funan Techo đã khởi công ngày 5 tháng Tám vừa qua, ngày sinh nhật
của ngài Hun Sen. Chúng tôi không hiểu tại sao mà hấp tấp đến vậy. Theo kinh
nghiệm ở Việt Nam, một dự án quy hoạch kém như thế là một cơ hội cho quan chức
tham ô, sẽ chậm tiến độ, đội vốn, thiếu vốn để hoàn tất rồi chùm mền.
Về
những vấn đề đồng bào ta bức xúc thì kênh Funan Techo không ảnh hưởng gì đến
kinh tế ngành hàng hải nội địa của ta và ảnh hưởng không đáng kể đến môi trường
và hệ thống nước của châu thổ sông Mekong. Tác động của những đập thủy điện
trên sông và chi nhánh sông Mêkông đáng lo ngại hơn. Các chiến hạm lớn với giãn
nước 3.000 tấn có thể di chuyển trên kênh. Tuy nhiên dòng nước này không
phải là một đe dọa quân sự cho nước ta. Đe dọa đáng lo ngại là căn cứ hải quân
Ream với những chiến hạm Trung Quốc đóng neo dài hạn ở đó.
Mấy
điểm khác đề cập trong bài này là việc nội bộ của Vương Quốc Cambodia không
liên quan gì đến chúng ta. Chúng tôi chỉ nêu lên như một vị quan đã treo ấn của
thời phong kiến dâng sớ lên vua khi thấy có chuyện gì bất lợi cho người dân và
đất nước. Người dân và đất nước trong bài này là người dân và đất nước
Cambodia.
[i] Việt
Nam rất quan tâm đến dự án kênh đào Funan Techo của Campuchia
https://baochinhphu.vn/viet nam rat
quan tam den du an kenh dao funan techo cua campuchia 102240411171927675.htm
Cambodia
getting a China backed, game changing canal
https://asiatimes.com/2024/04/cambodia
getting a china backed game changing canal/
[ii] Dự án kênh đào
Phù Nam Techo của Campuchia: Danh mục những mối quan ngại tiềm tàng
http://vietecology.org/article/article/6469
[iii] Chuyên
gia: Dự án kênh đào Funan Techo có thể khiến nước về miền Tây giảm 50%
https://vnexpress.net/chuyen gia du
an kenh funan techo co the khien nuoc ve mien tay giam 50 4737799.html
[iv] Hải quân Mỹ xếp
khả năng hải quân của một quốc gia làm ba loại: Blue Water nếu có thể chiến đấu
xa nhà trên toàn cầu, Green Warter nếu bảo vệ được lãnh hải và vùng đặc quyền
kinh tế của mình nhưng không thể chiến đấu xa hơn và Brown Water nếu chỉ bảo vệ
được tối đa lãnh hải của mình. HQND có thể được xếp hạng là một Green Water
Navy.
Đ.Đ.C.
Tác
giả gửi BVN
No comments:
Post a Comment