Tròn
20 năm Đông Âu đoạn tuyệt với Nga, tìm an toàn trong Liên Âu
Thu Hằng - RFI
Ngày
01/05/2004, Liên Hiệp Châu Âu đã có “bước đại nhảy vọt”, mở rộng từ 15 lên
thành 25 nước và thêm 75 triệu dân, lực hấp dẫn chuyển trọng tâm sang phía
đông. Phần lớn các nước thành viên mới vừa thoát khỏi vòng ảnh hưởng của
Matxcơva. Bruxelles muốn biến những đối thủ trước đây thành đối tác để ổn định
châu lục, giúp những nước này thoát hẳn khỏi mô hình Cộng sản, hoàn tất quá
trình chuyển tiếp sang dân chủ và nền kinh tế thị trường.
Quốc kỳ các nước thành viên Liên Hiệp Châu Âu
tại trụ sở Hội Đồng Châu Âu ở Bruxelles, Bỉ, ngày 20/03/2024. © Virginia
Mayo / AP
Tìm
về nguồn cội
Ngoài
Malta và Chypre, đa số công dân mới của Liên Hiệp Châu Âu vào thời điểm đó đều
lớn lên trong khối Cộng sản cũ (Ba Lan, CH Séc, Hungary, Slovakia, Slovenia,
Estonia, Litva và Latvia). Theo bài xã luận được trang Ouest-France đăng ngày
30/04, giới trí thức Đông Âu nhắc đến “sự thống nhất châu lục” hơn
là mở rộng Liên Âu, chỉ vì họ cảm thấy hoàn toàn thuộc về văn hóa châu Âu
và cuối cùng đã được giải phóng khỏi chủ nghĩa cộng sản cùng với những tội ác của
chủ nghĩa này. Rất nhiều người đã tiếp tục dòng lịch sử quốc gia, đã đột nhiên
bị người Nga làm gián đoạn.
Tìm
bảo đảm an toàn
Ba
nước Baltic có sự thay đổi thật ngoạn mục nhất. Chưa đầy 15 năm sau khi đoạn
tuyệt với Liên Xô và giành độc lập, Latvia, Litva, Estonia gia nhập Liên Âu để
tránh xa Matxcơva, trong khi vẫn chưa quên “thời Nga chiếm đóng”,
được coi “là một giai đoạn khó khăn trong lịch sử”, theo giáo sư
Linas Kojala, Đại học Vilnius, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đông Âu (EESC) tại
Litva. Trong phóng sự ngày 30/04 của đài truyền hình Bỉ RTBF, ông cho biết
: “Đối với chúng tôi, gia nhập Liên Âu mang lại sự an toàn… Không phải
là an toàn theo nghĩa năng lực quân sự hay quốc phòng, mà theo nghĩa quan hệ với
các đối tác phương Tây, hội nhập kinh tế, tiếp thu xã hội, liên kết với các nền
văn hóa, các trường đại học và truyền thông”.
Dù
Liên Hiệp Châu Âu không có quân đội chung, phòng thủ phụ thuộc vào quân đội mỗi
nước hoặc các đồng minh trong NATO, nhưng Sandra Kalniete, hiện là nghị sĩ châu
Âu của Latvia, cho rằng nước bà gia nhập khối để được an toàn hơn, nhất là hiện
giờ “bóng đen chiến tranh Ukraina bao phủ các nước, đặc biệt là đối với
những nước gần khu vực chiến sự nhất, như đất nước chúng tôi. Người dân Latvia
chúng tôi nói rằng cuộc chiến đó cũng là cuộc chiến của chúng tôi”.
Khát
khao thịnh vượng và phát triển
Quyết
định kết nạp không phải 1 mà 10 thành viên cùng lúc cho thấy tham vọng mang
tính kinh tế và địa-chính trị của Liên Âu, dù lúc đó bị nghi ngờ tạo thành một
khối bất tương xứng. Tuy nhiên, 20 năm sau, khó có thể phủ nhận thành tích kinh
tế mà tất cả các thành viên đều có lợi. Kinh tế của khối đã tăng gần 30%.
Liên
Hiệp Châu Âu đã chuyển khoảng 200 tỉ euro cho các nước thành viên mới, giúp họ
thâm nhập thị trường chung và nhận viện trợ từ các quỹ châu Âu. Doanh nghiệp
Tây Âu cũng được lợi khi dịch chuyển sản xuất sang những nước có giá nhân công
thấp hơn, nhờ đó người tiêu dùng Tây Âu cũng được lợi. Ví dụ, trong vòng 20
năm, số lượng ô tô nhập từ Đông Âu đã tăng gấp 10. Slovakia hiện nổi tiếng
chuyên về ô tô điện cỡ nhỏ. Ngược lại, ngành sản xuất ô tô sụt giảm ở Pháp. Đức
tính toán tốt hơn khi giữ lại một phần nhà máy nhưng vẫn sử dụng các nhà thầu
phụ ở Đông Âu.
Chênh
lệch thu nhập và tỉ lệ thất nghiệp dần giảm bớt. Mười nước đã bắt kịp và giầu
lên. Theo trang Radio France ngày 30/04, GDP bình quân đầu người ở Ba Lan đã
tăng gần gấp ba lần (hiện xấp xỉ với Tây Ban Nha), Slovakia tăng 75% và Hungary
tăng 50%. Kết quả của ba nước Baltic gây bất ngờ hơn cả. Estonia không chỉ sánh
vai với những nước giầu nhất Liên Âu, mà còn vô địch về kỹ thuật số và có nhiều
công ty khởi nghiệp nhất tính bình quân đầu người.
Kết
nạp các nước Đông Âu : Tránh “bức màn sắt” mới
Phát
biểu với một nhóm nhà báo ngày 29/04, chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel
cho rằng nếu không kết nạp thêm 10 thành viên, có lẽ an ninh ở châu Âu đã đi
theo hướng hoàn toàn khác, Liên Âu có lẽ bị một “bức màn sắt” mới
chia cắt và các nước Đông Âu trở thành mục tiêu của “những âm mưu chính
trị và ý thức hệ của điện Kremlin để chiếm những nước này”.
Khi
mở rộng khối năm 2004, Liên Âu cũng đề ra mục tiêu củng cố nền dân chủ ở 10 nước
thành viên mới. Nhìn chung đã có sự cải thiện về tôn trọng nhà nước pháp quyền
và bảo vệ những cộng đồng thiểu số. Nhưng Bruxelles vẫn bất lực trước một số
thách thức, như sự chuyên chế của thủ tướng Hungary Viktor Orban, tính độc lập
của tư pháp và tự do báo chí vẫn không được bảo đảm ở Hungary và Ba Lan. Gần
đây lại xuất hiện một khó khăn khác: nhiều nước Đông và Trung Âu trở thành cầu
nối giữa Trung Quốc - “đối thủ có hệ thống” của Liên Âu và
Nga, nước gây chiến ở Ukraina.
---------------------------
Các
nội dung liên quan
ĐIỂM
BÁO
Phép
lạ kinh tế Đông Âu sau 20 năm gia nhập EU
UKRAINA
- LIÊN ÂU
Ukraina
gia nhập Liên Hiệp Châu Âu : Một ý tưởng điên rồ ?
LIÊN
HIỆP CHÂU ÂU - TÀI CHÍNH
Liên
Âu tim cách thúc đẩy một ‘‘thị trường tài chính’’ chung
No comments:
Post a Comment