The
Economist
Đỗ
Đặng Nhật Huy, biên
dịch
https://nghiencuuquocte.org/2023/12/20/the-gioi-hom-nay-20-12-2023/
Mỹ
đã thành lập một lực lượng trên biển mới để bảo vệ Biển Đỏ, huyết mạch
quan trọng của thương mại thế giới. Tàu Mỹ và tàu của hơn chục nước khác sẽ bảo
vệ các tàu thương mại đi qua tuyến đường thủy này và tiến hành tuần tra chung.
Có chín nước công khai cam kết tham gia liên minh; bên cạnh một số nước tham
gia lặng lẽ. Trong tuần trước, Houthi, một nhóm chiến binh được Iran hậu thuẫn
ở Yemen, đã tăng cường các đòn tấn công bằng máy bay không người lái vào tàu
buôn đi qua biển, khiến giá năng lượng tăng vọt. Một số công ty, bao gồm BP và
Maersk, cho biết họ sẽ điều chỉnh hành trình các tàu của mình để đi vòng quanh
Mũi Hảo Vọng ở Nam Phi.
Hội
đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã đồng ý rút dần lực lượng gìn giữ hòa bình khỏi
Cộng hòa Dân chủ Congo, sau khi chính phủ nước này yêu cầu Liên Hợp Quốc
chấm dứt sứ mệnh kéo dài nhiều chục năm tại đây. Liên Hợp Quốc sẽ rút quân bất
chấp bạo lực gia tăng trong khu vực, và việc một số thành viên hội đồng lo ngại
lực lượng Congo sẽ không thể đảm bảo an ninh cho người dân.
Chính
phủ Ấn Độ đình chỉ 141 nghị sĩ đối lập kể từ tuần trước, làm dấy lên cáo
buộc Đảng Bharatiya Janata cầm quyền đang tấn công nền dân chủ. Các nghị sĩ —
hầu hết đã bị cấm tham gia quốc hội cho đến khi phiên họp mùa đông kết thúc vào
thứ Sáu — đã bị đình chỉ sau khi yêu cầu chính phủ đưa ra tuyên bố và tổ chức
thảo luận về vụ vi phạm an ninh vào tuần trước, khi hai người đột nhập vào quốc
hội.
Trong
bài phát biểu cuối năm, tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khẳng định
Nga “không đạt được mục tiêu nào” trên chiến trường trong năm 2023. Ông nói
thêm rằng ông hoan nghênh việc EU mở đàm phán gia nhập cho Ukraine và mong đợi
viện trợ mới từ Mỹ sẽ sớm được phê duyệt. Tuy nhiên, Ukraine đang ở trong tình
thế bấp bênh: cuộc phản công của nước này không thu được nhiều kết quả trong
khi hỗ trợ từ đồng minh đang cạn kiệt.
Một
trận động đất xảy ra ở các tỉnh Cam Túc và Thanh Hải miền bắc Trung
Quốc đã khiến ít nhất 126 người thiệt mạng và gần 400 người bị thương. Trận
động đất được chính quyền Trung Quốc ghi nhận ở mức 6,2 độ. Chủ tịch Tập Cận
Bình đã ra lệnh “tổng lực” tìm kiếm và cứu hộ. Một trận động đất mạnh 5,5 độ
sau đó đã xảy ra ở tỉnh Tân Cương.
Theo
Kyodo News, một cơ quan truyền thông địa phương, các văn phòng thuộc hai phe
phái lớn của Đảng Dân chủ Tự do cầm quyền ở Nhật Bản đã bị công tố viên
khám xét để điều tra cáo buộc biển thủ quỹ chính trị. Vụ khám xét càng gây khó
khăn cho Kishida Fumio, thủ tướng đang có tỷ lệ ủng hộ thấp của Nhật, người
tuần trước đã sa thải 4 bộ trưởng liên quan đến vụ bê bối.
Con
số trong ngày:
89,6%, là tỷ lệ phiếu đạt được của Abdel-Fattah al-Sisi, tổng thống đương
nhiệm, trong cuộc bầu cử ở Ai Cập.
TIÊU
ĐIỂM
Hậu Covid:
xu hướng ngại ra ngoài chi tiêu vẫn phổ biến
Trên
một phương diện nào đó, Covid-19 dường như chỉ là tai nạn nhỏ. Hầu hết các nước
đều lấy lại GDP trước đại dịch trong thời gian ngắn. Nhưng hơn hai năm sau khi
lệnh phong tỏa được dỡ bỏ, thói quen tiêu dùng ở các nước giàu đã thay đổi rõ
rệt.
Trước
Covid, tỷ lệ chi tiêu dành cho các dịch vụ, từ lưu trú khách sạn đến cắt tóc,
đều tăng đều đặn. Nhưng năm nay, nó vẫn nằm yên ở mức trước đại dịch. Người dân
nhìn chung vẫn ít quan tâm đến các hoạt động giải trí bên ngoài. Ở những nước
trải qua phong tỏa lâu dài, thói quen ngại ra ngoài đã ăn sâu. Ví dụ, Nhật Bản
chứng kiến lượng đặt chỗ nhà hàng vì mục đích kinh doanh giảm tới 50%.
Một
lý do có thể là một số người vẫn sợ bị lây nhiễm. Nhưng cũng có thể là mô hình
làm việc: ở các nước phát triển, mọi người thường xuyên làm việc tại nhà. Và
Covid có thể đã khiến chi tiêu cho các hoạt động xã hội giảm và làm tăng chi
tiêu cho những hoạt động đơn độc. Có vẻ như di sản lớn nhất của Covid là khiến
mọi người cách xa nhau hơn.
Một năm
bùng nổ của AI
Năm
nay trí tuệ nhân tạo đã rời khỏi phòng thí nghiệm và bước vào đời sống hàng
ngày. Trong vòng hai tháng kể từ khi ra mắt vào tháng 11 năm 2022, ChatGPT của
OpenAI, một công ty được Microsoft hỗ trợ, đã thu hút tới 100 triệu người dùng.
Số lượt tìm kiếm trên Internet về “trí tuệ nhân tạo” tăng vọt. Hơn 40 tỷ USD
vốn đầu tư mạo hiểm đã được đổ vào AI chỉ trong nửa đầu năm 2023.
Cơn
sốt thử nghiệm tiêu dùng đã nguội dần kể từ đó. Nhưng một ngành công nghiệp
hoàn toàn mới tập trung vào các mô hình AI đã bắt đầu hình thành trong năm nay.
Trật tự mới nổi cho thấy OpenAI dẫn đầu về mặt công nghệ, nhưng các đối thủ lắm
tiền như Google vẫn còn cơ hội bắt kịp.
Cùng
với sự hào hứng xoay quanh AI là những tranh luận về “kẻ hủy diệt.” Một số
người tin rằng nếu không được kiểm soát, AI sẽ gây ra hiểm hoạ sống còn cho
nhân loại. Anh và Mỹ đã yêu cầu các nhà sản xuất mô hình AI, như OpenAI và
Microsoft, đưa ra các cam kết không ràng buộc để cho phép các chuyên gia bên
ngoài thử nghiệm sản phẩm AI trước khi phát hành ra công chúng. Khi ngành này
tiếp tục phát triển, các chuyên gia như vậy sẽ rất bận rộn.
Cuộc chiến
công nghệ Mỹ-Trung nóng lên trong năm 2023
Năm
2023 chứng kiến cuộc chiến công nghệ sôi sục giữa Mỹ và Trung Quốc trở nên nóng
hơn bao giờ hết. Mọi chuyện bắt đầu vào năm 2019, khi chính quyền Donald Trump
cấm bán chip tiên tiến cho Huawei, một nhà sản xuất thiết bị viễn thông Trung
Quốc. Đến năm 2022, khi Joe Biden ra lệnh cấm toàn diện bán chất bán dẫn tiên
tiến cho tất cả các công ty Trung Quốc, các nhà lãnh đạo Bắc Kinh đã phải mất
nhiều tháng để đưa ra phản ứng. Nhưng trong năm qua, Trung Quốc dường như đã
sẵn sàng chiến đấu hơn.
Ví
dụ, hồi tháng 7, Trung Quốc đã công bố kiểm soát xuất khẩu gallium và
germanium, hai kim loại hiếm cần thiết để tạo ra chip bán dẫn hiện đại. Và đến
tháng 10, khi Mỹ tuyên bố tăng cường kiểm soát chip, Trung Quốc trả đũa chỉ ba
ngày sau, nói rằng họ sẽ áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới đối với
than chì.
Mỹ
đã lôi kéo các đồng minh như Nhật Bản, Hà Lan và Hàn Quốc vào cuộc chiến, trong
khi tiếp tục kêu gọi các nước khác. Về phần mình, các công ty Trung Quốc đã tìm
ra những giải pháp để có được chip thông qua các thị trường ít bị giám sát hơn.
2023: năm
của đình công
Quyền
lực của các công đoàn Mỹ đã thay đổi trong năm 2023. Đình công ở hai ngành đang
vật lộn với biến động công nghệ đã mang lại những thắng lợi vang dội cho người
lao động. Tuy nhiên, lợi ích họ thu về có thể chỉ tồn tại trong thời gian ngắn.
Các
nhà biên kịch Hollywood ra biểu tình vào tháng 5; và các diễn viên tham gia
cùng họ từ tháng 7. Cả hai nhóm đều lo lắng về tác động của phát trực tuyến và
trí tuệ nhân tạo lên thu nhập và quyền sở hữu trí tuệ của họ. Cả hai nhóm đều
giành được những nhượng bộ có ý nghĩa, bao gồm các điều khoản quản lý việc sử
dụng AI và tiền thưởng cho các chương trình phát trực tuyến hút khách. Nhưng
các điều khoản mới khó có thể ngăn cản được AI, thứ đã bắt đầu thay đổi
Hollywood.
Xa
hơn về phía đông nước Mỹ, ngành công nghiệp ô tô đối mặt với khó khăn riêng của
mình. Từ tháng 9, các thành viên của công đoàn United Auto Workers, thất vọng
vì phúc lợi bị thu hẹp kể từ cuộc khủng hoảng tài chính, đã bắt đầu đình công
đồng loạt ở cả “ba nhà sản xuất ô tô lớn” của Detroit. Các thành viên UAW được
tăng lương, nhưng cũng như lao động ở Hollywood, công nghệ mới có thể sớm đe
dọa việc làm của họ. Xe điện có cơ chế đơn giản hơn so với xe xăng – và yêu cầu
ít công nhân hơn.
No comments:
Post a Comment