Nga vật lộn với khủng
hoảng nhân khẩu học
Cù Tuấn biên dịch
Tóm
tắt: Những nỗ
lực nhằm tăng tỷ lệ sinh và tăng dân số đang đạt được rất ít tiến triển.
Vào
đầu tháng 10, tôi đã dành bản tin này để đề cập đến tỷ lệ sinh thấp ở châu Âu
và nỗ lực của một số chính phủ quốc gia nhằm nâng cao tỷ lệ này. Một số độc giả
yêu cầu tôi quay lại chủ đề bằng cách tập trung vào trường hợp nước Nga.
1.
‘Gia đình đông con phải trở thành chuẩn mực’
Đây
là thời điểm thích hợp để xem xét các vấn đề nhân khẩu học của Nga. Hôm thứ Ba
28.11.2023, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã xuất hiện qua video tại một sự
kiện mang tên “Hội đồng Người Nga Thế giới”.
Bài
phát biểu của ông thu hút được sự chú ý vì một số lý do, đặc biệt là cuộc thảo
luận của ông về bản chất bản sắc dân tộc Nga. Nhưng về chủ đề cụ thể về xu
hướng dân số, ông đã nói như sau:
"Thật
may mắn, nhiều dân tộc của chúng ta đã bảo tồn truyền thống có những gia đình
nhiều thế hệ vững mạnh với bốn, năm người con hoặc thậm chí nhiều hơn. Chúng ta
hãy nhớ rằng các gia đình Nga, nhiều bà và bà cố của chúng ta, có bảy, tám
người con hoặc thậm chí nhiều hơn .
Chúng
ta hãy bảo tồn và làm sống lại những truyền thống tốt đẹp này. Những gia đình
đông con phải trở thành chuẩn mực, một lối sống cho tất cả người dân Nga."
1.
Vợ của lãnh chúa giành giải thưởng kiểu Xô viết dành cho
các bà mẹ
Tăng
tỷ lệ sinh ở Nga và đảo ngược tình trạng suy giảm dân số là những mục tiêu mà
Putin quan tâm trong suốt 23 năm cầm quyền của ông, nhưng chưa bao giờ việc này
được quan tâm nhiều hơn thế trong ba hoặc bốn năm qua. Trong giai đoạn này, đại
dịch Covid và cuộc chiến chống Ukraine đã gây thiệt hại nặng nề cho dân số Nga,
hiện tại khoảng 145 triệu người.
(Theo
một nghiên cứu năm 2022 trên tạp chí y khoa The Lancet, số người chết vượt quá
mức trung bình trong lịch sử ở Nga trong thời kỳ đại dịch lên tới khoảng 1,1
triệu người. Thương vong của quân đội Nga kể từ cuộc xâm lược toàn diện vào
Ukraine vào tháng 2 năm 2022 lên tới 120.000 người chết, theo ước tính của Mỹ
công bố vào tháng 8. Ngoài ra, hàng trăm nghìn người Nga đã rời khỏi Nga.)
Ngay
trước khi đại dịch bùng phát vào năm 2020, Putin đã tuyên bố: “Số phận nước Nga
và triển vọng lịch sử của nước này phụ thuộc vào một điều: chúng ta đang có bao
nhiêu người và chúng ta sẽ có bao nhiêu người”.
Sáu
tháng sau cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine vào năm 2022, Putin đã ký sắc
lệnh khôi phục danh hiệu “Mẹ anh hùng” thời Liên Xô, trao cho những phụ nữ sinh
và nuôi 10 đứa con trở lên. Một trong những người đầu tiên nhận được giải
thưởng này là Medni Kadyrova, vợ của Ramzan Kadyrov, lãnh chúa Chechnya và đồng
minh của Putin.
Và
cách đây chưa đầy hai tuần, Putin đã ký một sắc lệnh khác tuyên bố năm 2024 là
“năm của gia đình”.
Như
nhà nhân khẩu học người Pháp Laurent Chalard đã nói: “Putin bị ám ảnh bởi vấn
đề nhân khẩu học này. Trong suy nghĩ của ông, sức mạnh của một quốc gia gắn
liền với quy mô dân số của quốc gia đó. Dân số càng đông thì nhà nước càng
mạnh”.
3.
Những mất mát thảm khốc trong thế kỷ 20
Khi
Putin thảo luận về những nguyên nhân lâu dài gây ra những vấn đề về nhân khẩu
học ở Nga, ông đã chọn lựa thông tin khá kỹ từ lịch sử.
Với
tư cách là chuyên gia người Kyrgyzstan, Aidana Baktybek Kyzy lưu ý, Putin cho
biết trong một bài phát biểu vào năm 2021 rằng Nga đã trải qua hai đợt suy giảm
dân số lớn trong thế kỷ 20 – trong chiến tranh thế giới thứ hai và sau sự sụp
đổ của Liên Xô vào năm 1991.
Tuy
nhiên, đây không phải là toàn bộ câu chuyện, như David Adamson và Julie DaVanzo
đã viết trong một bài báo năm 1997 cho Tập đoàn Rand. Sự mất mát dân số thảm
khốc trong thế kỷ 20 cũng xảy ra trong Thế chiến thứ nhất, cuộc nội chiến
1917-1922 và nạn đói do Joseph Stalin ép buộc toàn dân phải tập thể hóa nông
thôn vào cuối những năm 1920 và 1930.
Putin
thích bỏ qua những thảm họa như nạn đói, xuất phát từ những quyết định của nhà
độc tài ở Điện Kremlin, mà tập trung vào Thế chiến thứ hai, thời điểm người dân
nước Nga hy sinh anh dũng vì sự nghiệp tiêu diệt chủ nghĩa phát xít.
Tuy
nhiên, sự thật là một trong những lý do chính khiến Nga gặp khó khăn trong việc
tăng tỷ lệ sinh ngày nay là do sự suy giảm nhân khẩu học trong những năm ngay
trước và sau khi Liên Xô tan rã.
Khi
Adamson và DaVanzo công bố phân tích của họ vào năm 1997, họ ước tính tuổi thọ
của nam giới ở Nga là 58 tuổi - mức thấp nhất đối với bất kỳ quốc gia phát
triển nào vào thời điểm đó. Theo các tác giả, khoảng cách tuổi thọ giữa nam và
nữ ở Nga là 13,5 năm - mức chênh lệch lớn nhất trên thế giới.
4.
Thu hẹp nhân khẩu học vào đầu thế kỷ 21
Làm
thế nào để giải thích điều này?
Trong
một bài giảng năm 2001 tại Viện Kennan ở Washington, Nicholas Eberstadt tuyên
bố rằng Nga đã phải hứng chịu sự suy giảm về mức độ y tế chưa từng có đối với
bất kỳ xã hội đô thị hóa và văn minh nào trong thời bình.
Nguyên
nhân tử vong chính là bệnh tim mạch, thường là kết quả (đối với nam nhiều hơn
nữ) của việc uống rượu nhiều, hút thuốc và chế độ ăn uống không lành mạnh.
Nguyên nhân lớn thứ hai là chấn thương và ngộ độc, nhiều trong số đó liên quan
đến rượu.
Tất
cả những vấn đề này đã dẫn đến tỷ lệ sinh giảm mạnh vào cuối những năm 1980 và
1990. Ngược lại, điều này cho thấy dân số sẽ bị siết chặt trong tương lai: sẽ
có ít trẻ em sinh ra từ khoảng năm 2010 trở đi so với khi tỷ lệ sinh vẫn ổn
định vào cuối thế kỷ 20.
Trong
bài viết này cho tờ báo độc lập Nga Novaya Gazeta Europe, nhà nhân khẩu học
Ilya Andreev viết: “Số lượng trẻ sơ sinh ở Nga đã giảm hàng năm kể từ năm
2016... Từ năm 2010 đến năm 2030, số phụ nữ Nga trong độ tuổi sinh sản sẽ giảm
tổng cộng 40%."
5.
Đo lường dân số Nga
Theo
dữ liệu của Liên Hợp Quốc, được trích dẫn trong bài báo trên tờ The Economist,
dân số Nga là 145 triệu vào năm 2021, giảm so với 149 triệu vào năm 1994. Con
số năm 2021 không bao gồm khoảng 2,4 triệu người ở Crimea, được sáp nhập từ
Ukraine vào năm 2014.
Ước
tính của Liên Hợp Quốc cũng loại trừ 4 khu vực khác của Ukraine mà Putin tuyên
bố vào tháng 9 năm 2022 là một phần của Nga và tổng dân số trước chiến tranh
của khu vực này là khoảng 8,6 triệu người.
Trong
khi đó, người ta nên nhớ rằng hàng nghìn trẻ em Ukraine đã bị bắt cóc sang Nga
kể từ cuộc xâm lược, có thể nhằm mục đích xóa bỏ bản sắc Ukraine của các em và
tăng dân số Nga khi các em lớn lên và lập gia đình.
6.
Các biện pháp nâng cao tỷ lệ sinh
Ngoài
các giải thưởng sinh sản kiểu Liên Xô, sáp nhập lãnh thổ và bắt cóc trẻ em,
Putin đã đưa ra những biện pháp nào để khuyến khích gia đình đông con hơn và
làm tăng dân số Nga?
Một
sáng kiến là ngăn chặn nạn phá thai, được thực hiện với sự hợp tác chặt chẽ với
hàng giáo phẩm của Giáo hội Chính thống Nga. “Dân số sẽ tăng lên... nếu chúng
ta học cách khuyên can phụ nữ phá thai,” Thượng phụ Kirill, người đứng đầu Giáo
hội, cho biết gần đây.
Các
phóng viên FT Polina Ivanova và Anastasia Stognei báo cáo vào tháng trước, tỷ
lệ phá thai ở Nga - cực kỳ cao vào cuối thời kỳ Xô viết - đã giảm kể từ những
năm 1990. Hơn nữa, các nhà nhân khẩu học Nga nhận thấy rất ít mối tương quan
thống kê trong lịch sử hiện đại của quốc gia giữa tỷ lệ phá thai và tỷ lệ sinh.
Putin
cũng đã thử nghiệm phân bổ các khoản trợ cấp tiền mặt và tín dụng thế chấp cho
các gia đình có nhiều con. Các khoản thanh toán này tạm thời nâng cao tỷ lệ
sinh nhưng kể từ sau đại dịch và cuộc xâm lược Ukraine, tác dụng này đã mất đi.
Dưới
thời Putin, Nga cũng đã tiếp nhận hàng triệu lao động nhập cư, chủ yếu là người
Hồi giáo, các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ quen với ngôn ngữ và văn hóa Nga.
Điều này có thể gây ra căng thẳng xã hội ở Nga, nhưng ở mức độ nào thì vẫn còn
phải xem xét.
Đối
với bản thân người Nga, sự ngờ vực giữa nhà nước và xã hội đã lớn đến mức có
một tin đồn lan truyền rằng Điện Kremlin, với mong muốn nâng cao tỷ lệ sinh, đã
lên kế hoạch thay thế bao cao su nước ngoài hoạt động tốt bằng loại bao cao su
của Nga không hoạt động.
Tôi
để lại cho bạn một số nhận xét sâu sắc của Andrei Kolesnikov, viết cho Quỹ
Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, về tác động của cuộc chiến ở Ukraine đối với nhân
khẩu học ở Nga.
"Đại
dịch Covid-19 và "chiến dịch quân sự đặc biệt" đã tạo ra bối cảnh vô
cùng bất ổn về tương lai... Việc quân sự hóa cuộc sống ở Nga cũng không khuyến
khích mọi người tăng thêm thành viên cho gia đình của mình, ngoại trừ những
người coi đó là nghĩa vụ để cung cấp bia đỡ đạn cho Tổ quốc cho các cuộc chiến
tranh trong tương lai...
Chúng
ta đang chứng kiến một hiện tượng mà nước Nga đã nhiều lần phải đối mặt: các
làn sóng chiến tranh và đàn áp đã làm cạn kiệt nguồn nhân lực.”
Hình:
https://www.facebook.com/photo?fbid=7181511105220841&set=a.124320747606614
Tổng thống Nga Putin phát biểu tại “Hội đồng
Người Nga Thế giới”: 'Gia đình đông con phải trở thành chuẩn mực'
.
.
Bài gốc :
https://www.ft.com/.../95082ead-ea72-4af3-9270-10019e626633
FT.COM
Russia
struggles with a demographic crunch
Russia struggles with a demographic
crunch
No comments:
Post a Comment