Bầu
cử Đài Loan 2024 và những nước cờ tính toán của Bắc Kinh
Minh
Anh - RFI
Đăng ngày: 14/12/2023 - 16:19
Vào tháng Giêng năm 2024, cử tri Đài
Loan được mời gọi bầu chọn tổng thống và cơ quan lập pháp mới. Việc Bắc Kinh
tăng cường các hoạt động quân sự xung quanh Đài Loan trong suốt năm nay làm dấy
lên lời đồn thổi khả năng Trung Quốc chiếm đánh Đài Loan từ đây đến năm 2027.
Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát cho rằng, về mặt tâm lý, cuộc chiến « xâm
chiếm » Đài Loan của Trung Quốc đang diễn ra tốt đẹp.
Ảnh minh họa: Gần đến ngày bầu cử, Trung Quốc gia
tăng sức ép lên đảo Đài Loan. REUTERS - DADO RUVIC
Ba
điều thay đổi cốt lõi
Chuyên gia về chính sách đối ngoại Christian Le Miere1 trước
hết nhận định : Cuộc bầu cử 2024 là cột mốc quan trọng cho 75 năm quan hệ
Trung – Đài và đây sẽ là tiền đề cho bốn năm sắp tới.
Thứ
nhất, kỳ bầu cử này sẽ chứng kiến sự kết thúc thời kỳ điều hành của chính phủ
tổng thống Thái An Văn, nữ tổng thống đầu tiên của hòn đảo, người đã gần như chấm
dứt chính sách gắn kết, nối lại quan hệ xuyên eo biển của người tiền nhiệm Mã
Anh Cửu.
Thứ
hai, trong suốt 8 năm cầm quyền của đảng Dân Tiến, đảng của bà Thái Anh Văn,
người ta ghi nhận có một sự thay đổi lớn trong văn hóa và cảm nhận của người
dân Đài Loan đối với Trung Quốc. Các cuộc khảo sát thường xuyên về bản sắc và
ưu tiên chính trị của người dân Đài Loan cho thấy có một xu hướng ủng hộ độc lập
và tự nhận là người Đài Loan nhiều hơn là người Trung Quốc2,
tăng từ 55% (2018) lên đến 65% trong năm 2023, và sự ủng hộ đối với việc duy
trì nguyên trạng nhưng hướng tới độc lập – trong số sáu lựa chọn – tăng từ 13%
lên hơn 25%.
Nhiều các đánh giá, điều này một phần là do chính sách của chính quyền Bắc
Kinh. Các cuộc biểu tình lớn chống luật an ninh quốc gia ở Hồng Kông đã khẳng định
rằng khẩu hiệu « một quốc gia, hai chế độ » đã mất ý nghĩa
trong mắt cử tri Đài Loan, khi tỏ ra lo ngại rằng các cuộc biểu tình đó là một
lời kêu gọi chính đáng cho quyền bầu cử và đại diện của dân.
Thứ
ba là có một sự thay đổi rõ nét về những căng thẳng quân sự trong khu
vực. Từ thời chính quyền Donald Trump, Hoa Kỳ đã áp dụng chính sách kết hợp
mang tính đối đầu hơn với Trung Quốc bao gồm cả việc can dự và hỗ trợ nhiều hơn
cho Đài Loan cũng như là đã phá vỡ nhiều quy tắc bất thành văn như có các cuộc
thăm viếng thường xuyên hơn của các chính trị gia cao cấp, sĩ quan quân đội và
tầu hải quân Mỹ đến eo biển Đài Loan… Chính sách này còn được chính quyền Biden
đẩy xa hơn khi lần đầu tiên đồng ý cho sử dụng nguồn quỹ Tài trợ Quân sự Nước
ngoài (Foreign Military Financing – FMF) vào tháng 11/2023 để trang bị vũ khí
cho Đài Loan.
Ngoài ra, Hoa Kỳ nỗ lực tái bố trí lực lượng sang Thái Bình Dương, xây dựng
các mối quan hệ chiến lược chặt chẽ hơn với các đồng minh và đối tác trong khu
vực như liên minh tầu ngầm AUKUS và Bộ Tứ - QUAD, cải thiện tư thế răn đe cũng
như lực lượng sẵn sàng phản ứng nhanh trước khả năng xảy ra bất kỳ điều gì với
Trung Quốc.
Đe
dọa quân sự của Bắc Kinh
Những động thái này của Mỹ trong khu vực đã khiến Bắc Kinh giận dữ và đã
có những phản ứng mạnh mẽ, đặc biệt là sau chuyến thăm của chủ tịch Hạ Viện lúc
đó là bà Nancy Pelosi đến Đài Loan vào tháng 8/2022. Trung Quốc đáp trả bằng những
cuộc tập trận hải – không quân quy mô lớn chưa từng có, thao dợt bao vây Đài
Loan.
Kể từ đó, Trung Quốc về cơ bản loại bỏ đường phân chia không chính thức
trước đây giữa Đài Loan và Hoa Lục, với việc máy bay quân sự thường xuyên băng
qua đường trung tuyến ở eo biển, khiến đường phân chia ranh giới ảo này gần như
trở nên dư thừa. Theo thông tín viên đài RFI, Adrien Simorre tại Đài Bắc, chỉ
riêng trong tháng Chín, quân đội Đài Loan ghi nhận có đến 225 cuộc xâm nhập
quanh không phận hòn đảo.
« Trên thực tế kể từ năm 2022, số vụ máy bay Trung Quốc xâm nhập
không phận tiếp tục tăng lên. Theo tôi, có hai diễn biến chính : Thứ nhất
là về tần suất. Với tư cách là một nhà báo ở Đài Loan, mỗi ngày chúng tôi đều
nhận được thông cáo của bộ Quốc Phòng cùng với bản đồ đường đi của chiến đấu cơ
Trung Quốc quanh Đài Loan. Số lượng các vụ xâm nhập trung bình cũng tăng lên,
trung bình mỗi ngày có 5 vụ xâm nhập của máy bay Trung Quốc kể từ đầu năm.
Điểm khác biệt thứ hai là quỹ đạo và loại máy bay
Trung Quốc điều đến cửa không phận Đài Loan. Người ta nhận thấy máy bay Trung
Quốc thường xuyên vượt quá đường trung tuyến, đường ranh giới ảo phân cách giữa
một bên là đảo Đài Loan và bên kia là các bờ biển Trung Quốc, hoặc thậm chí đi
qua hẳn phía đông của đảo Đài Loan.
Xin nói rõ là Đài Loan nằm ở phía đông bờ biển Trung
Quốc, và cho đến lúc này máy bay Trung Quốc chỉ hoạt động ở phía tây đảo Đài
Loan, và giờ thì họ thực sự bay qua cả phía đông Đài Loan đôi khi với một quỹ đạo
theo kiểu bao vây. »
Chiếm
Đài Loan : Viễn cảnh còn xa ?
Trong bối cảnh này, cuộc bầu cử sẽ được tổ chức, với một cuộc đua gay gắt
giữa ba ứng viên : Lại Thanh Đức (Lai Ching-te) của đảng Dân Tiến (DPP) –
đảng chính trị của bà Thái Anh Văn, hiện đang dẫn đầu các thăm dò ; Hầu Hữu
Nghi của Quốc Dân Đảng (KMT) và Triệu Thiểu Khang (Jaw Shaw Kong) thuộc đảng
Nhân dân Đài Loan (NPP).
Phe đối lập vốn dĩ nhấn mạnh đến sự tiết chế trong các chính sách chống
Trung Quốc, kêu gọi người dân chọn lựa giữa « chiến tranh và hòa
bình », một khẩu hiệu đã được đảng Cộng sản Trung Quốc sử dụng lại
trong các luận điệu tuyên truyền. Trong khi đó, đảng Dân Tiến của bà Thái Anh
Văn đặt các cử tri trước thách thức « dân chủ và chuyên chế ».
Phe đối lập cho rằng thắng lợi của DPP còn đồng nghĩa với việc căng thẳng tiếp
tục gia tăng.
Nhưng giới chuyên gia dường như có chung một nhận xét, ít có khả năng
Trung Quốc tiến hành thành công xâm chiếm Đài Loan. Tổng thư ký Hội Đồng An
Ninh Quốc Gia Đài Loan Cố Lập Hùng (Wellington Koo) hồi tháng 11/2023 tỏ ra
nghi ngờ Trung Quốc có thể phát triển khả năng đổ bộ vào năm 2027 theo như cảnh
báo từ đô đốc Philip Davidson, cựu chỉ huy Bộ Tư Lệnh Ấn Độ - Thái Bình Dương của
Mỹ.
Bắc Kinh rõ ràng mong muốn một thắng lợi của Quốc Dân Đảng, nhưng có lẽ
rút kinh nghiệm từ những sai lầm trong những năm 1995 – 1996, khi các vụ thử
tên lửa hiếu chiến ở eo biển Đài Loan trước cuộc bầu cử đã làm gia tăng sự ủng
hộ của cử tri cho chính phủ đảng Dân Tiến đầu tiên trên đảo. Thế nên, trong
tháng 11 vừa qua, Bắc Kinh đã bắt đầu giảm các hoạt động quân sự.
Nếu nhìn từ góc độ này, việc xâm chiếm Đài Loan có vẻ đầy rủi ro. Thế
nhưng, tướng Charles Brown, chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ
gần đây từng nghĩ rằng Tập Cận Bình không thực sự muốn đánh chiếm Đài Loan bằng
vũ lực. Bắc Kinh có khả năng « sử dụng những cách khác để làm điều này ».
Chiến
lược của Trung Quốc
Hai nhà nghiên cứu Thiếu Ngọc Nguyên (Shaoyu Yuan) và Quân Tương (Jun
Xiang)3, trên trang mạng The Diplomat (02/12/2023) khẳng định
Trung Quốc có thể dựa vào nhiều biện pháp phi quân sự, nhẹ nhàng hơn để tác động
đến số phận hòn đảo, khi dần tìm cách tước đi quyền tự trị của Đài Loan khi
phân tích ba chiến lược tiềm năng của Trung Quốc.
Điểm thứ nhất là tiến hành chiến tranh tâm lý nhằm thao túng công luận,
tác động đến sự lựa chọn của cử tri trong cuộc bầu cử sắp tới. Tiếp đến là cưỡng
ép kinh tế gây khó khăn cho Đài Loan tiếp cận các nền thị trường hoặc nguyên liệu
thô quan trọng, buộc hòn đảo trả giá đắt về mặt kinh tế cho sự kháng cự và phải
có những nhượng bộ chính trị. Và sau cùng là cô lập ngoại giao, gây khó khăn
cho Đài Bắc trong việc đàm phán các thỏa thuận quốc tế, tham gia các diễn đàn
toàn cầu hay đảm bảo quan hệ đối tác chiến lược, đồng thời gây áp lực buộc Đài
Loan phải cân nhắc thống nhất với Hoa Lục theo điều khoản có lợi cho Bắc Kinh.
Về điểm này, thông tín viên đài RFI tại Đài Bắc Adrien Simorre nhắc lại một
số vụ việc :
« Từ góc độ kinh tế, Trung Quốc đã cấm nhập khẩu một số sản phẩm
nông nghiệp của Đài Loan trong những năm gần đây và tại một số vùng nông nghiệp
của Đài Loan, gần như 100% sản lượng, chẳng hạn như một số loại trái cây được
xuất sang sang thị trường Trung Quốc. Vì vậy, đây là một đòn giáng rất đau, gây
khó khăn cho nông dân.
Ngoài ra, còn có chiến tranh tâm lý hoặc thông tin với
việc đưa tin giả, các cuộc tấn công mạng, ví dụ như màn hình của một nhà ga ở
Đài Loan hồi năm 2022 đã bị tấn công để phát sóng tuyên truyền của Trung Quốc.
Hoặc như tại một hòn đảo nằm gần Trung Quốc hơn, dây cáp điện đã bị cắt và do
đó người dân không có điện trong vài ngày và Đài Loan nghi ngờ Trung Quốc đứng
sau hành động phá hoại này.
Ở cấp độ địa chính trị, Trung Quốc tiến hành gây áp
lực to lớn nhằm cô lập Đài Loan. Ngay khi cờ Đài Loan xuất hiện trong một sự kiện
quốc tế, Bắc Kinh yêu cầu ban tổ chức xóa bỏ hoàn toàn tất cả các biểu tượng của
Đài Loan. Những điều này khiến một số người Đài Loan nói rằng chiến tranh trên
thực tế đã bắt đầu từ đâu đó, ngay cả khi tất nhiên hiện tại không có xung đột ở
cấp độ quân sự. »
Dù vậy, nhiều nhà phân tích nhận định, bất kể là Quốc Dân Đảng hay đảng
Dân Tiến giành thắng lợi thì vẫn sẽ có căng thẳng đáng kể trong khu vực và giữa
đôi bờ eo biển. Thông tín viên đài RFI ở Đài Bắc giải thích tiếp :
« Trên thực tế, nhiều nhà quan sát thắc mắc giả như đảng đối lập
thắng cử lần này thì có thực sự giúp giảm bớt căng thẳng hay không, bởi vì trên
thực tế, dù đảng này ủng hộ việc nối lại quan hệ nhưng vẫn phản đối việc sáp nhập
với Hoa Lục, và đây rõ ràng là mục tiêu của Trung Quốc.
Ông Tập Cận Bình nhắc lại rằng "chúng ta không
được để lại gánh nặng cho thế hệ sau" nên trên thực tế, ngay cả khi đảng
này chủ trương nối lại quan hệ với Bắc Kinh thì vẫn ủng hộ việc tăng cường
phòng thủ Đài Loan và mối quan hệ tốt đẹp với Hoa Kỳ. Thực ra, tôi nghĩ rằng, ở
Đài Loan nói chung, sau sự kiện Ukraina, thực sự không ai dám nói chắc chắn rằng
Trung Quốc sẽ không ra tay. »
Hơn nữa, theo quan điểm của ông Christian Le Miere, Mỹ vẫn kiên quyết
tăng cường khả năng phòng thủ cho Đài Loan và phát triển khả năng răn đe tổng hợp
toàn diện trên khắp vùng Đông Á. Điều nghịch lý là người dân Đài Loan có thể
không muốn xung đột nhưng họ ngày càng rời xa với khả năng thống nhất hòa bình,
ít nhất là trong cuộc bầu cử lần này.
Do vậy, theo vị chuyên gia về chính sách đối ngoại người Anh này, bóng ma
của một cuộc xâm lược quân sự vẫn sẽ còn. Bắc Kinh có thể đánh giá một chiến dịch
chiếm đánh là không khả thi nhưng có thể dễ dàng gia tăng áp lực thông qua các
biện pháp quân sự khác. Ngoài việc tăng cường các hoạt động tấn công vùng xám
như tường thuật ở trên, thì Trung Quốc vẫn có thể tranh chấp đổ bộ lên các đảo
ngoài khơi của Đài Loan trong vùng eo biển và ở Biển Đông, một chiến dịch như
thế sẽ ít tốn kém hơn và có nhiều khả năng dẫn đến thành công hơn cho Trung Quốc.
Tóm lại, theo nhiều nhà phân tích, cuộc đấu tranh của người dân Đài Loan
không chỉ giới hạn trên chiến trường, mà đó còn là một cuộc chiến cân não, trên
thị trường và trong các phòng họp.
(Theo The Straits Times, The Diplomat)
**********
Ghi
chú :
1. Christian Le
Miere, cố vấn chính sách đối ngoại, đồng thời là nhà sáng lập và chủ tịch
Arcipel, một công ty tư vấn chiến lược có trụ sở tại Luân Đôn – Báo mạng The
Straits Times ngày 09/12/2023
2.
3. Kết quả cuộc
thăm dò do trường đại học Quốc gia Chengchi (NCCU), Đài Loan, thực hiện – Trang
mạng The Diplomat ngày 01/12/2023.
4.
3. Thiếu Ngọc Nguyên (Shaoyu Yuan) và Quân Tương (Jun Xiang), là nhà
nghiên cứu và giáo sư thuộc Khoa Các Vấn đề Toàn cầu, trường đại học Rutgers,
bang New Jersey tại Mỹ.
--------------------------
Các
nội dung liên quan
ĐÀI LOAN - TRUNG QUỐC
Đài
Loan phô trương tàu ngầm “tự chế tạo” đầu tiên
PHÂN TÍCH
Trung
Quốc gia tăng áp lực với Đài Loan để trắc nghiệm phản ứng của quốc tế
TRUNG QUỐC - ĐÀI LOAN - BẦU CỬ
Tình
báo Đài Loan : Trung Quốc tìm cách can thiệp vào bầu cử ở hòn đảo
No comments:
Post a Comment