Việt
Nam cần học Philippines về những thay đổi trong chính sách Biển Đông
Bình luận của Trần Vạn
Lý
2023.05.10
Philippines đổi thay một cách mạnh mẽ
Philippines đang mạnh mẽ đối đầu với Trung Quốc
ở Biển Đông, quốc gia này hy vọng lòng dũng cảm của mình sẽ kìm hãm sự hung
hăng ngày càng gia tăng của Trung Quốc. Thực tế, sự dũng cảm của Philippines
đang đạt được hiệu quả mong đợi.
Trước đó, hơn 100 tàu “dân quân”, một tàu chiến và hai tàu tuần duyên Trung Quốc
được quan sát thấy đang hoạt động trong lãnh thổ Philippines trong những tuần gần
đây. Đáp lại, Manila đã triển khai hai tàu tuần duyên dài 52m để thực thi quyền
lãnh thổ của mình xung quanh Bãi Cỏ Mây, khu vực cách đảo Palawan khoảng 200
km.[1]
Tuy nhiên, một tàu tuần duyên cỡ lớn của Trung
Quốc đã cố tình buộc một trong hai tàu nhỏ của Philippines phải hành động khẩn
cấp để tránh va chạm, chỉ vài ngày sau khi tàu Thường Châu - một tàu hộ tống của
Hải quân Quân Giải phóng Nhân dân (PLAN) Trung Quốc - thách thức các tàu tuần
tra của Philippines đang tuần tra gần đảo Thị Tứ (Manila gọi là đảo Pag-asa). Chỉ huy Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines Jay
Tristan Tarriela đã khẳng định: “Việc công bố hành động Trung Quốc trắng trợn
coi thường luật pháp quốc tế và quấy rối các ngư dân bình thường của
Philippines đã bác bỏ tuyên bố của Bắc Kinh rằng họ ủng hộ hòa bình và ổn định
trong khu vực. Cách tiếp cận này là một biện pháp để buộc Trung Quốc phải chịu
trách nhiệm về hành động của mình và gửi thông điệp rằng Philippines sẽ không
lùi bước trước sự hung hăng của Trung Quốc”.[2]
Chiến lược này đã giúp Manila nhận được sự
công nhận của quốc tế. Washington - Đồng minh của Philippines đồng thời cũng là
đối thủ trực tiếp của Bắc Kinh - đã yêu cầu phía Trung Quốc ngừng “quấy rối và
đe dọa” các tàu đánh cá và tàu bảo vệ bờ biển của Philippines ở quần đảo Trường
Sa và bãi cạn Scarborough. Australia, Anh và Canada thông qua các đại sứ của họ
tại Manila cũng bày tỏ quan ngại về “hành vi nguy hiểm” của Trung Quốc trong
vùng biển này.[3] Cộng đồng
quốc tế bắt đầu lên tiếng chỉ trích Bắc Kinh sau khi một cuộc đối đầu nguy hiểm
giữa các tàu bảo vệ bờ biển của hai bên được ghi hình lại. Các đội truyền thông
“đã được đưa lên” các tàu và máy bay của lực lượng bảo vệ bờ biển - một động
thái có chủ ý của Manila nhằm cho thế giới thấy điều gì đang thực sự xảy ra
trong Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của nước này.[4]
Dưới thời chính quyền của Duterte, bất kỳ vấn
đề nào liên quan đến Trung Quốc chỉ được công chúng chú ý nếu chúng đặc biệt
nghiêm trọng, chẳng hạn như vụ chìm tàu đánh cá Gimver 1, sự hiện diện của 220
tàu CMM tại Đá Ba Đầu và việc CCG sử dụng vòi rồng một cách hung hăng chống lại
một tàu của AFP nhằm ngăn chặn sứ mệnh tiếp tế cho quân đội Philippines đóng tại
Bãi Cỏ Mây. Hơn nữa, một số sự cố đã bị nhấn mạnh quá mức hoặc bị phủ nhận hoàn
toàn khi được các phương tiện truyền thông quốc tế đưa tin.
Thế nhưng, với chính quyền hiện tại của Tổng
thống Ferdinand Marcos Jr., đã có một sự thay đổi đáng chú ý. Trong vài tháng
qua, Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Philippines (PCG) đã mở rộng các nhiệm vụ của họ
ngoài sứ mệnh thông thường là tuần tra Biển Đông (Philippines gọi là Biển Tây
Philippines). PCG hiện đã đảm nhận vai trò vạch trần hàng loạt hoạt động bất hợp
pháp của cả Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Trung Quốc (CCG) và Lực lượng Dân quân Biển
Trung Quốc (CMM). Nhiệm vụ mới này xuất hiện sau một sự cố hồi tháng 2, khi CCG
sử dụng tia laser cấp độ quân sự nhằm vào tàu của PCG hỗ trợ sứ mệnh tiếp tế của
Lực lượng Vũ trang Philippines (AFP).
PCG hiện công khai đưa tin về sự xuất hiện dày
đặc của các tàu CMM trong Vùng Đặc quyền Kinh tế (EEZ) của Philippines, và thậm
chí đã công khai báo cáo về sự hiện diện của tàu Hải quân Quân Giải phóng Nhân
dân Trung Quốc (NPLA) trong lãnh hải của Đảo Thị Tứ. Một diễn tiến đáng chú ý
là quyết định của PCG đưa các nhà báo và phóng viên truyền thông lên các chuyến
bay Nhận thức về Lĩnh vực Hàng hải (MDA) của họ để phổ biến thông tin chính xác
không chỉ cho công chúng Philippines, mà còn cho cả cộng đồng toàn cầu.
Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là quyết
định liên quan đến sứ mệnh nói trên không chỉ thuộc về cơ quan này. Nhóm Công
tác Thông tin của Lực lượng Đặc nhiệm Quốc gia Biển Tây Philippines đã sàng lọc
tỉ mỉ và phê duyệt những thông tin sẽ được công bố cho công chúng. Điều này phù
hợp với lập trường của chính phủ rằng không nên quân sự hóa xung đột Biển Đông.
Do đó, các cơ quan phi quân sự như PCG hoặc Cục Nghề cá và Tài nguyên Thủy sản
(BFAR) phải đi đầu trong nỗ lực phổ biến thông tin đại chúng.
Tàu tuần duyên của Philippines bị tàu
hải cảnh Trung Quốc đi cắt ngang qua ở khu vực Bãi Cỏ Mây hôm 23/4/2023. AFP
Điều gì đã khiến Philippines mạnh mẽ đối đầu với
Trung Quốc trên biển Đông?
Jay Tristan
Tarriela đã mô tả về các yếu tố dẫn đến sự thay đổi chính
sách của chính quyền Marcos Jr. đó là[5]:
Thứ nhất, sự thay đổi chính sách này phản ánh cam kết của chính phủ Marcos về
tính minh bạch và quyết tâm bảo vệ chủ quyền của đất nước. Trong Thông điệp Quốc
gia đầu tiên của mình, Marcos đã thề sẽ bảo vệ từng tấc đất lãnh thổ của
Philippines trước các thế lực ngoại bang. Chính quyền của ông đã nỗ lực phối hợp
để thông báo cho người dân Philippines về những diễn biến ở Biển Đông, mà không
có bất kỳ nỗ lực nào nhằm lừa dối hoặc che đậy sự thật. Cam kết của Marcos đã
khuyến khích ông có lập trường cứng rắn, thậm chí triệu đại sứ Trung Quốc tại
Malacañang sau sự cố chiếu tia laser gần đây.
Thứ hai, những nỗ lực của PCG nhằm vạch trần các hoạt động phi pháp ở Biển Đông
đóng một vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và thu hút
sự ủng hộ đối với lập trường của chính phủ. Với thông tin hạn chế về tình hình ở
Biển Đông, tin tức giả tràn ngập các nền tảng truyền thông xã hội, tạo ra một
câu chuyện bị bóp méo. Thông tin sai lệch này khiến nhiều người tin rằng Trung
Quốc là “bạn tốt” và là “đối tác vì hòa bình và phát triển”. Sự gia tăng của thông
tin sai lệch được thúc đẩy bởi sự gia tăng của những người cung cấp “tin tức giả
mạo” trên các kênh truyền thông xã hội, nơi 73% dân số Philippines phụ thuộc
vào nguồn tin tức chính thống của họ. Tuy nhiên, bước vào năm mới 2023, chính
phủ quốc gia đã làm sáng tỏ việc CCG quấy rối Philippines. Tiết lộ này đã tạo
nên sự gia tăng nhận thức trong công chúng, từ đó củng cố sự ủng hộ đối với PCG
và AFP trong nỗ lực tuần tra Biển Đông. Những lời tường thuật thực tế, kèm theo
hình ảnh ấn tượng và những video đáng lo ngại đã chứng tỏ là một công cụ hữu hiệu
trong việc định hình lại quan điểm của công chúng và vạch trần những luận điệu
sai sự thật.
Thứ ba là giành được sự ủng hộ và đoàn kết từ các nước láng giềng ở Đông Nam
Á. Mặc dù đúng là các đồng minh phương Tây và các quốc gia có cùng chí hướng
khác đã liên tục lên án các hành động thù địch của Bắc Kinh, nhưng điều quan trọng
cần nhấn mạnh rằng đây không phải là mục tiêu cuối cùng. Điều quan trọng đối với
các quốc gia trong khu vực là phải nhận ra hành vi hung hăng và đáng sợ của Bắc
Kinh, vì điều đó sẽ cho phép họ xích lại gần nhau và cùng lên án hành vi đó là
vi phạm luật pháp quốc tế. Bằng cách đoàn kết, các quốc gia này có thể gửi một
thông điệp mạnh mẽ tới Bắc Kinh rằng những hành động chèn ép như vậy sẽ không
được chấp nhận và họ cam kết duy trì hòa bình và ổn định trong khu vực. Quan trọng
nhất, nhận thức của họ cũng có thể khuyến khích việc nhận ra nhu cầu gây sức ép
tập thể đối với Trung Quốc để hoàn thiện Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông.
Thứ tư, việc phơi bày các hành động thù địch của Trung Quốc ở Biển Đông có thể
buộc nước này phải hành động có trách nhiệm hơn và tôn trọng luật pháp quốc tế.
Bằng cách lên án hành vi của Trung Quốc, cộng đồng quốc tế có thể buộc nước này
phải chịu trách nhiệm về các hành động của mình và có khả năng gây áp lực buộc
họ phải thay đổi cách tiếp cận. Trong khi Trung Quốc có thể không thoải mái với
sự chú ý như vậy mỗi khi xảy ra sự cố ở Biển Đông, các quan chức Trung Quốc
luôn phủ nhận hoặc giảm nhẹ sự liên quan của họ. Ví dụ, Đại sứ quán Trung Quốc
tại Manila đã phủ nhận cả sự hiện diện của CMM tại Đá Ba Đầu vào năm 2021 và việc
sử dụng tia laser cấp độ quân sự vào tháng 2 vừa qua. Tuy nhiên, bằng cách tiếp
tục lưu lại bằng chứng và công khai những sự cố này, cộng đồng quốc tế có thể
xây dựng một lập trường mạnh mẽ chống lại các hành động của Trung Quốc và có khả
năng buộc nước này phải thay đổi hành vi của mình.
Thứ năm, một điểm quan trọng cần xem xét là việc công khai các nỗ lực của
Philippines ở Biển Đông sẽ tạo ra một khuôn mẫu, thể hiện các hành động hợp
pháp của nước này như một thông lệ. Nếu không được thể hiện đầy đủ, các sáng kiến
do Philippines thực hiện có thể được mô tả là bất thường, tạo cơ hội cho Trung
Quốc gán mác là “mới” và “khiêu khích” trong tương lai. Điều bắt buộc là phải
thừa nhận rằng các nhiệm vụ này là tiêu chuẩn, có thể chấp nhận được và hợp
pháp. Việc phớt lờ các hoạt động của Philippines trong khu vực này có thể giúp
Trung Quốc chiếm thế thượng phong trong việc định hình câu chuyện và thao túng
tình hình theo hướng có lợi cho họ. Do đó, điều cần thiết là thúc đẩy các hoạt
động của PCG và AFP để chống lại bất kỳ luận điệu không chính xác nào mà Trung
Quốc có thể cố gắng bịa đặt sau này.
Cuối cùng, bằng cách làm sáng tỏ các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông,
Philippines đang truyền tải một thông điệp rằng họ sẽ không bị khuất phục hoặc
bị ép buộc phải khuất phục. Mặc dù quốc gia này có thể không sánh được với sức
mạnh kinh tế và quân sự của Trung Quốc, nhưng họ sẽ không ngồi yên và để Trung
Quốc bắt nạt khi đi qua vùng đặc quyền kinh tế của Philippines. Bằng cách làm
sáng tỏ hành vi hung hăng của Trung Quốc, Philippines hy vọng sẽ thu hút được sự
ủng hộ từ các quốc gia khác tin tưởng vào một trật tự quốc tế dựa trên luật lệ.
Mỹ, Australia, Liên minh châu Âu, Nhật Bản và các quốc gia có cùng quan điểm
khác có thể không chỉ lên án bằng lời nói mà còn hỗ trợ hữu hình như xây dựng
năng lực để gây áp lực buộc Trung Quốc phải tôn trọng luật pháp quốc tế, bao gồm
cả UNCLOS.
Việt Nam học được kinh nghiệm gì?
Hành động sử dụng các phóng viên truyền thông
đến tận thực địa để đưa tin về sự thật đang diễn ra của chính quyền Philippines
gợi nhớ đến cách Việt Nam đã từng sử dụng năm 2014 khi Trung Quốc triển khai
giàn khoan 981 vào trong EEZ của Việt Nam.
Thế nhưng,
thời gian gần đây, truyền thông Việt Nam gần như im lặng trước các sự việc liên
quan đến Trung Quốc. Đặc biệt sau chuyến viếng thăm Bắc Kinh của ông Nguyễn Phú
Trọng hồi cuối năm ngoái, thì gần như các bài viết về Trung Quốc rất ít khi được
xuất hiện. Cho dù, các nhà nghiên cứu nước ngoài cho biết, các tàu Trung Quốc vẫn
đang hoành hành và đe doạ các tàu cá Việt Nam ngay trong vùng EEZ của Việt Nam.
Cụ thể, một nhà nghiên cứu đã đưa thông tin trên Twitter rằng tàu thăm dò của
Trung Quốc Hướng dương hồng 10 đang hoạt động trong EEZ của Việt Nam, hộ tống
tàu này có tàu Hải cảnh Trung Quốc 4303 đang tìm cách quấy rối tàu Kiểm Ngư 414
của Việt Nam.[6]
Kinh nghiệm của Philippines trong đối đầu với
“chiến thuật vùng xám” của Trung Quốc trên Biển Đông đó là mặc dù không khiêu
khích hay biến nó thành xung đột quân sự, nhưng để đối đầu với một đối thủ hùng
mạnh hơn mình nhiều lần thì phải sử dụng sức mạnh của lẽ phải, mà truyền thông
đóng một vai trò quan trọng.
“Bao giờ cho đến tháng Mười”? có lẽ cũng là câu hỏi
cho chính quyền Việt Nam khi nào mới dũng cảm sử dụng truyền thông nói lên sự
thật về âm mưu và dã tâm của Trung Quốc trên Biển Đông. Để thế giới không còn bị
lừa mị bởi đại quốc mà tiểu nhân này.
_________
Tham khảo:
[1] https://globalnation.inquirer.net/213954/fwd-pcg-more-than-100-chinese-maritime-militia-warship-remains-in-wps
[2] https://thediplomat.com/2023/04/why-the-philippines-is-exposing-chinas-aggressive-actions-in-the-south-china-sea/
[3] https://www.manilatimes.net/2023/05/02/news/national/harassment-of-ph-vessels-worries-uk-canada-australia/1889546
[4] https://www.cnnphilippines.com/news/2023/5/1/PCG-China-behavior-West-Philippine-Sea.html
[5] https://thediplomat.com/2023/04/why-the-philippines-is-exposing-chinas-aggressive-actions-in-the-south-china-sea/
[6] https://twitter.com/GordianKnotRay/status/1655774532509265923?s=20
---------------------------------------------------------------
* Bài viết không thể hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do
No comments:
Post a Comment