Tại sao con người phải được quyền nói ra suy
nghĩ/quan điểm của mình? Đây là một câu hỏi hệ trọng mà việc trả lời nó sẽ ảnh
hưởng lớn lao đến tương lai xã hội.
Nhà triết học John Stuart Mill viết trong cuốn
“Bàn về tự do” rằng “Nếu toàn nhân loại cùng một ý kiến và chỉ có một người có
ý kiến ngược lại, thì khi bắt người đó phải ngậm miệng, nhân loại cũng không được
biện minh hơn người đó, khi người đó có quyền bắt toàn nhân loại phải ngậm miệng
lại”. Vì sao?
Có 2 trường hợp. Hãy giả sử, ngay cả khi cái suy nghĩ của một người kia là Sai, thì xã
hội (mà đại diện là nhà nước) có nên bắt anh ta câm miệng? Không. Vì cái chân lý mà nhà nước đang sở hữu, nếu không được cọ xát, kiểm chứng,
va đập với những ý kiến phản bác nó, thì chân lý ấy trở thành giáo điều, tức chân
lý chết. Một chân lý không được thảo luận là thứ chân lý vô ích, nếu không nói
là có hại. Vì một khi nó đã trở thành giáo điều thì không ai còn cảm nhận được
tính chân lý cũng như các giá trị của nó nữa. Đầu óc con người có quy luật
riêng, nó sẽ bị giết chết bởi những niềm tin không kiểm chứng, làm tê liệt trí
não, biến cộng đồng thành bầy đàn vô tri.
Tại sao các tôn giáo ở thời
kỳ đầu đều rất hưng thịnh và luôn xuất hiện các bậc thánh, mà khi sự chiến thắng
đã được đặt định thì theo thời gian sẽ ngày càng suy vi, đồi bại? Vì, không ai
chất vấn nó nữa. Ngay cả những người sùng
đạo nhất cũng sẽ bị chết chìm trong vũng lầy của đức tin ấy, vì rốt cuộc, các
giáo lý chỉ còn là thuốc ngủ. Một học thuyết chính trị hay các quan điểm xã hội
cũng thế, nền dân chủ nếu không được thường xuyên tra xét thì cũng sẽ chung số
phận. Nhưng may mắn, những định chế của các xã hội ấy đã lường trước và bảo vệ
đến cùng quyền tự do quan điểm và tự do biểu đạt, để nó không bị tan rữa sau
vài chục năm như trong các xã hội chuyên chế. Như vậy, ở đây, quyền tự do ngôn
luận là người hậu vệ cho chân lý, mà nếu không có nó, tất cả những điều tốt đẹp
dù đến mức hoàn hảo cũng sẽ bị tiêu diệt hoặc tự hoại theo phương thức han rỉ
hoặc mục nát.
Lý do thứ 2 cho việc
không được bịt mồm bất cứ ai đó là nguyên lý “có thể sai”. Lịch sử nhân loại nhiều nghìn năm đã chứng kiến những điều tưởng như
chân lý chắc nịch không còn phải băn khoăn. Nhưng không, nó bị phủ định, và
liên tục phủ định. Con người vốn không sở hữu chân lý, càng không làm ra chân lý
– nó chỉ tiệm cận với chân lý theo thời gian (nếu được tự do tư tưởng và tự do
biểu đạt).
Những cuộc đàn áp và tàn
sát những người có ý kiến trái chiều đã diễn ra cả ở Đông lẫn Tây suốt nhiều
nghìn năm, ngay cả khi các nhà nước ấy đại diện cho số đông. Nhưng rồi, có những
điều tưởng rằng mặc nhiên đúng thì nay đã trở thành đáng cười bởi sự ấu trĩ, mà
nhân loại chỉ muốn quên đi.
Vì thế, khi bắt một ý kiến phải ngậm miệng lại,
sự thiệt hại cho cộng đồng bao giờ cũng lớn đến mức không thể đong đếm được. Một xã hội không có tự do, xã hội ấy đã tự tước đoạt
cơ hội tiến lên nấc thang văn minh bằng cách tự giam mình trong các tín điều cổ
lỗ hoặc sai lầm. Trong ý nghĩa này, sự tước
đoạt tự do chính là phản động. Hãy nhớ lại những Bruno, Galilei đã bị đưa lên
giàn thiêu hoặc bị tống vào tù, và bây giờ các tri thức đã từng bị coi là dị
giáo của họ đã trở nên thường thức ra sao, thì rõ. Ngay cả Einstein, một nhà
bác học lớn nhất thế kỷ 20 cũng không thể giữ được vị trí của mình trước các
tri thức mới mà nhân loại đã và đang khám phá ra. Và ngay cả những nhà nước đã
từng nhận được sự ủng hộ của tuyệt đại đa số dân chúng, rồi cũng bị vượt qua.
Nhân loại chưa bao giờ đứng im, vì chỉ có đi tới mới mong ra khỏi rừng và gặp
được hạnh phúc lớn hơn, mỗi ngày.
Bất cứ một sự bịt mồm nào
cũng được đặt trên nền tảng của lòng tự tin tuyệt đối rằng “ta không bao giờ
sai”, nhưng lịch sử hoàn toàn không chứng minh cho niềm tin ấy khi nó chỉ trưng
ra các bằng chứng ngược lại. Bởi thế, vì sự tiến bộ xã hội, vì lợi ích quốc
gia, không một nhà nước tử tế nào không ra sức bảo vệ cho người dân được quyền
“mở mồm”, như Hồ Chí Minh từng xác nhận.
Trong tác phẩm lừng danh đã nhắc ở trên, Mill
khẳng định: “Con người
cá nhân là chúa tể đối với chính bản thân anh ta, đối với thân thể và tâm hồn của
riêng anh ta”. Và chỉ có đảm bảo cho
con người cá nhân tất cả các “quyền bình đẳng, quyền tự do, và quyền mưu cầu hạnh
phúc” thì xã hội ấy mới có tương lai. Và đến lượt mình, lúc đó, tương lai xã hội
mới có ý nghĩa đối với từng cá nhân.
Với 2 lý do căn bản đã nêu trên (1 là hủy hoại
chân lý, và 1 là chặn đường đến với chân lý) thì sự bịt mồm cá nhân là đồng
nghĩa với việc chắn lối vào thịnh vượng, tiến bộ và văn minh của một xã hội.
Cũng có nghĩa là phá hủy tương lai quốc gia.
Thái Hạo
.
.
Cám
ơn anh. Bài viết rất hay thưa anh.
Tuy
nhiên anh đưa ý sau vô khiến như nhai phải sạn khi đang ăn cơm vậy “Bởi thế, vì
sự tiến bộ xã hội, vì lợi ích quốc gia, không một nhà nước tử tế nào không ra sức
bảo vệ cho người dân được quyền “mở mồm”, như Hồ Chí Minh từng xác nhận.”
Vì
chưng, lịch sử không thiếu nhân vật tử tế hơn nhiều cũng đã có tư tưởng như
HCM. Hơn nữa HCM thì hầu hết người dân đều đã biết tử tế hay lưu manh thế nào.
Nên anh trích dẫn hoặc đưa tư tưởng ai đó vào để bài viết càng tăng giá trị thì
em thiết nghĩ không cần đưa cái tư tưởng đậm chất bịp bợm HCM vào làm gì ạ.
Cái
trò hô hào khẩu hiệu để mị dân thì HCM xứng đáng đứng trong hàng ngũ Top Ten
thưa anh.
Chúc
anh luôn mạnh khỏe, bình an!
Theo dõi
.
Không
ăn nhập với tút nhưng tui muốn còm, xin đc còm.
Khi
nào người ta hiểu yêu nước, yêu quê hương, yêu dân, yêu dân tộc, yêu đồng
bào…là không đồng nghĩa với yêu lãnh tụ, thể chế, đảng phái.
Khi
nào người ta hết cuồn si tôn thờ 1 vị lãnh tụ. (Yêu mến khác cuồn si). Khi nào
người ta hiểu có lãnh tụ nào dân cũng đc phép nhận xét phê bình.
Thì
khi đó người ta cơ bản sẽ hiểu thế nào là tự do.
No comments:
Post a Comment