Tại sao Lý Cường muốn Trung Quốc
cải thiện quan hệ với Nhật?
Katsuji Nakazawa - Nikkei Asia
Nguyễn Thị Kim Phụng. biên dịch
https://nghiencuuquocte.org/2023/04/11/tai-sao-ly-cuong-muon-trung-quoc-cai-thien-quan-he-voi-nhat/
Tân thủ tướng Trung Quốc cần quan hệ tốt hơn với Nhật
Bản để phục hồi nền kinh tế
Chuyến công du Trung Quốc của Ngoại trưởng Nhật
Bản Yoshimasa Hayashi cuối tuần qua – chuyến thăm Trung Quốc đầu tiên của một
ngoại trưởng Nhật sau ba năm – đã không có nhiều bức ảnh vui vẻ.
Nhưng xét đến mối quan hệ đang căng thẳng giữa
hai nước, Bắc Kinh đã chào đón Hayashi tương đối nồng nhiệt.
Nhà ngoại giao Nhật Bản đã gặp nhà lãnh đạo số
2 của Trung Quốc, Thủ tướng Lý Cường, đồng thời có các cuộc hội đàm riêng với
Vương Nghị, nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc và là thành viên Bộ Chính trị
đầy quyền lực của Đảng Cộng sản, và với Ngoại trưởng Tần Cương, người gần đây
đã được thăng chức Ủy viên Quốc vụ viện. Hayashi còn dùng bữa trưa với Tần và bữa
tối với Vương.
Các nhà phân tích cho rằng Lý Cường chính là
nguyên nhân cho sự tiếp đón nồng nhiệt này.
Việc Thủ tướng Trung Quốc luôn bận tâm vì nền
kinh tế trì trệ của đất nước không phải là điều gì bí mật, vì nó đặt ra thách
thức chính trị lớn nhất cho Chủ tịch Tập Cận Bình, hiện đang ở nhiệm kỳ thứ ba
với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất.
Ngoại trưởng Nhật Bản Yoshimasa Hayashi (trái) bắt tay với người đồng cấp
Trung Quốc Tần Cương tại Bắc Kinh vào ngày 2/4. © Kyodo
Lý Cường, người được giao nhiệm vụ hồi sinh nền
kinh tế, đã nhận ra mình đang ở một vị trí chính trị khác với người tiền nhiệm.
Cựu Thủ tướng Lý Khắc Cường dường như chưa bao giờ có mối quan hệ thân thiết với
Tập. Ngược lại, Lý Cường là một trong những phụ tá thân cận nhất của Chủ tịch
Trung Quốc, từng là thư ký riêng của ông ở tỉnh Chiết Giang.
Tại đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng Cộng sản
Trung Quốc vào tháng 10/2022, Lý Khắc Cường đã bị loại bỏ thẳng tay, thậm chí
còn không thể giữ được một ghế trong Ban chấp hành Trung ương Đảng gồm 200 thành
viên, dù ông kém Tập hai tuổi.
Trong năm đầu tiên tại chức, Lý Cường cần phải
đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế của đất nước, là “khoảng 5%.”
Các nguồn tin cho biết Trung Quốc ban đầu cân
nhắc đặt mục tiêu tăng trưởng năm nay ở mức “khoảng 5,5%”, nhưng con số này đã
bị hạ xuống sau khi dữ liệu tháng 2 cho thấy sự sụt giảm nghiêm trọng trong
thương mại, chủ yếu là với Mỹ.
Hayashi (trái) hội kiến Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường trong chuyến thăm của
ông. © Kyodo
Nói một cách đơn giản, Trung Quốc vẫn chưa chắc
chắn về nền kinh tế của mình trong năm nay. Ngoài thương mại sụt giảm, Trung Quốc
còn đang chứng kiến các nhà sản xuất trong nước – chìa khóa cho sức mạnh kinh tế
quốc gia – chuyển hoạt động sản xuất ra nước ngoài. Những khó khăn trong việc
mua các chất bán dẫn hiệu suất cao do quan hệ xấu đi với Mỹ cũng sẽ cản trở
tăng trưởng. Ngay cả 5% cũng có thể là một mục tiêu không dễ dàng.
Lý Cường đã thể hiện thái độ bi quan trong cuộc
họp báo đầu tiên của mình với tư cách là thủ tướng ngay sau hội nghị thường
niên của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (Quốc hội Trung Quốc). Ông nhấn mạnh
rằng các công ty tư nhân đóng vai trò quan trọng trong việc vực dậy nền kinh tế.
Nếu Trung Quốc không đạt được mục tiêu tăng
trưởng 5%, năng lực quản trị của Lý Cường có thể sẽ bị nghi ngờ, vì ông không
có kinh nghiệm trong chính quyền trung ương trước khi đảm nhận chức vụ hiện tại
của mình.
Tất cả những người tiền nhiệm của ông đều từng
là phó thủ tướng. Ngược lại, Lý Cường được thuyên chuyển trực tiếp từ Thượng Hải,
nơi ông là bí thư thành ủy, nhưng không được lòng dân do đợt phong tỏa thành phố
theo chính sách zero-COVID hà khắc của Bắc Kinh.
Tình hình đang rất căng thẳng. Nếu Lý Cường thất
bại, Tập Cận Bình sẽ có thể phải chịu trách nhiệm vì đã thăng chức cho một cấp
dưới thân cận bất chấp việc người này không đủ uy tín, năng lực – điều bị xem
là con đường không chính thống dẫn đến quyền lực, ngay cả ở Trung Quốc.
Vì vậy, dù phía Trung Quốc đã cảnh báo Hayashi
về vấn đề Đài Loan và các vấn đề kinh tế bao gồm việc cung cấp chất bán dẫn, họ
vẫn tôn trọng và hỗ trợ chuyến thăm của ông trong phạm vi hoàn cảnh cho phép.
Hayashi (trái) cũng đã gặp nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc Vương
Nghị vào ngày 2/4. © Kyodo
Đối với Nhật Bản, câu hỏi đặt ra là: Liệu sự
hiếu khách này có dẫn đến việc trao trả một nhân viên của tập đoàn dược phẩm Nhật
Astellas Pharma, người đã bị bắt giam vì cáo buộc gián điệp theo luật an ninh
quốc gia của Trung Quốc hay không. Liệu Lý Cường có đủ thẩm quyền để giải quyết
vấn đề này không?
Cần nhớ rằng Bộ An ninh Quốc gia trực thuộc Quốc
vụ viện, chính phủ Trung Quốc, cơ quan mà Lý Cường lãnh đạo.
Nhưng tại Trung Quốc, trong những tháng gần
đây, quyền lực đã được chuyển giao từ Quốc vụ viện sang Đảng Cộng sản. Như tôi
đã lưu ý vào tuần trước, nhân vật số 5 của Trung Quốc, Thái Kỳ, hiện là người giám sát
tất cả các khía cạnh an ninh. Ông là thành viên của Ban Thường vụ Bộ Chính trị
– cơ quan ra quyết định hàng đầu của đảng – và là chánh văn phòng mới của Tập.
Giống như Thủ tướng Lý, Thái là một trong những
phụ tá thân cận nhất của Tập.
Xét về cấu trúc quyền lực hiện tại của Trung
Quốc, sẽ rất khó để Lý Cường tự mình hành động. Ông cần đưa vấn đề này ra trước
Ban Thường vụ Bộ Chính trị và được sự chấp thuận từ Tập, thông qua Thái.
Theo truyền thống, bộ máy an ninh quốc gia của
Trung Quốc không quan tâm nhiều đến hậu quả ngoại giao khi truy lùng gián điệp.
Theo đó, có thể suy đoán rằng mối quan hệ giữa
Lý và Thái – dưới sự giám sát của Tập – sẽ là yếu tố quyết định.
Cựu Thủ tướng Nhật Bản Yukio Hatoyama tại một sự kiện gần đây ở Tokyo, được
tài trợ bởi Khu Tô Châu Mới, một khu công nghệ cao ở tỉnh Giang Tô, Trung Quốc.
Tác động đối với các công ty Nhật Bản có thể sẽ
rất sâu rộng. Nhiều người sẽ phải suy nghĩ kỹ về việc gầy dựng sự nghiệp của họ
với tư cách là chuyên gia về Trung Quốc. Cống hiến cả đời làm việc của mình để
vun đắp mối quan hệ với Trung Quốc, rồi cuối cùng bị giam giữ vì những cáo buộc
đáng ngờ không phải là con đường sự nghiệp mà nhiều người sẽ chọn.
Trung Quốc trước thời Tập được đặc trưng bởi nền
kinh tế tăng trưởng nhanh chóng. Và chí ít thì trong lĩnh vực kinh tế, cũng đã
có một mức độ tự do nhất định. Với việc các công ty công nghệ thông tin và kỹ
thuật số tư nhân phát triển mạnh mẽ, nhiều người trẻ ở Nhật Bản đã bị thu hút bởi
cơ hội kinh doanh mới.
Tuy nhiên, tất cả đã thay đổi dưới thời Tập Cận
Bình. Đặc biệt, ba năm qua đã làm suy giảm nghiêm trọng tình cảm giữa đôi bên,
khi sự tương tác giữa người với người bị đình trệ theo chính sách zero-COVID
nghiêm ngặt của Bắc Kinh.
Hơn nữa, đã xuất hiện một thế hệ người Nhật mới,
ít hoặc không quan tâm đến Trung Quốc. Việc giam giữ nhân viên Astellas có thể
thúc đẩy xu hướng này, vì những cuộc trò chuyện liên quan đến Trung Quốc hiện
nay thường tập trung vào những từ ngữ như “nguy hiểm” và “đáng sợ” thay vì “cơ
hội.”
Một yếu tố đáng chú ý là Lý Cường có kinh nghiệm
lãnh đạo Giang Tô và Thượng Hải – hai khu vực tập trung nhiều công ty Nhật Bản.
Một nguồn tin cho biết Lý đã say sưa nói chuyện với Hayashi về những kỷ niệm của
ông khi điều hành các nền kinh tế địa phương.
Mới đây, một sự kiện đã được tổ chức tại
Tokyo, báo hiệu chiến lược của Lý Cường nhằm khai thác các giao dịch thuộc khu
vực tư nhân để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Được tài trợ bởi Khu Tô Châu Mới,
một trung tâm nghiên cứu và sản xuất công nghệ cao ở tỉnh Giang Tô, sự kiện này
nhằm thúc đẩy đầu tư vào Trung Quốc, và cựu Thủ tướng Nhật Bản Yukio Hatoyama
đã xuất hiện trước đông đảo người tham dự.
Jack Ma, một trong những gương mặt nổi bật nhất trong thành công kinh tế
của Trung Quốc, tại hội nghị thượng đỉnh công nghệ ở Paris vào tháng 5/2019. ©
Reuters
Một diễn biến khác là việc nhà đồng sáng lập
Alibaba Jack Ma quay trở lại Trung Quốc. Sau nhiều tháng ở nước ngoài, trong đó
có cả Nhật Bản, vị doanh nhân này đã xuất hiện trở lại ở Hàng Châu, tỉnh Chiết
Giang, nơi đặt trụ sở của Alibaba.
Từng làm việc dưới quyền Tập trong nhiều năm ở
Chiết Giang, Lý Cường được cho là có quen biết cá nhân với Jack Ma. Sự tái xuất
của Ma, một biểu tượng nổi tiếng của nền kinh tế khu vực tư nhân Trung Quốc, dường
như phù hợp với kế hoạch của Lý.
Ngoài ra, hồi cuối tháng 3, Vương Nghị cũng đã
gặp riêng cựu Thủ tướng Nhật Bản Yasuo Fukuda, người đang ở Trung Quốc để tham
dự một diễn đàn kinh tế. Fukuda là một trong số ít các kênh đối thoại còn sót lại
giữa hai nước láng giềng, và ông sẽ là nhân tố quan trọng đảm bảo việc trả tự
do cho công dân người Nhật đang bị giam giữ.
Liệu Trung Quốc có tiếp tục khiến người dân đứng
trước nguy cơ kinh tế gián đoạn hơn nữa, hay nước này sẽ giải quyết vấn đề theo
kế hoạch tái thiết nền kinh tế của Lý Cường? Câu trả lời chưa rõ ràng. Bắc Kinh
dường như vẫn đang cân nhắc các lựa chọn của mình.
---------------------
Katsuji Nakazawa là nhà báo
và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy
năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng
Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
No comments:
Post a Comment