Tại
sao Xí Jinping sẽ không tận hưởng nhiệm kỳ 3?
William
H. Overholt
Biên dịch: GaD
Tháng Mười Một 21, 2022,
https://nghiencuulichsu.com/2022/11/21/tai-sao-xi-jinping-se-khong-tan-huong-nhiem-ky-3/
Xí có một cơ sở quần
chúng tận tụy nhưng xa lánh quá nhiều giới tinh hoa, là điều rủi ro và, sự ủng
hộ ông có thể nhanh chóng tan biến nếu nền kinh tế tiếp tục chững lại.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2022/11/1-5.png
Chủ tịch Trung Quốc
Xí Jinping trên màn hình lớn trong buổi biểu diễn văn nghệ trong khuôn khổ lễ kỷ
niệm 100 năm ngày thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc ngày 28 tháng Sáu 2021. Ảnh:
AFP/Noel Celis
Bill
Overholt là người đầu tiên mà tôi biết, nêu ra khả năng với
bất kỳ thước đo nào – bất kể sức mua tương đương ra sao – nền kinh tế Trung Quốc
sẽ bắt kịp quy mô kinh tế Mỹ. Đó là lúc đầu những năm 1990, vào thời điểm đó,
nó thường được coi là một quan sát kỳ lạ và khó xảy ra.
Ông ấy đã chứng minh điều đó là đúng và trong nhiều
năm qua ông đã chứng minh nhiều điều khác là đúng. Ông mang đến sự kết hợp
độc đáo giữa các góc nhìn kinh doanh, chính trị và kinh tế. Quãng năm
ngoái, mối bận tâm của ông là triển vọng kinh tế của Trung Quốc hoặc sự thiếu vắng
triển vọng đó.
Cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ Lawrence H. Summers
nhận xét khi giới thiệu William Overholt tại hội thảo Harvard tuần trước.
Nhận xét của Ts
Overholt:
Hãy để tôi bắt đầu bằng cách tóm tắt chủ đề: Xí
Jinping sẽ không tận hưởng nhiệm kỳ thứ ba của mình.
Hãy bắt đầu bằng cách nhìn vào triển vọng kinh
tế dài hạn của Trung Quốc. Có một số quan điểm rất phổ biến về điều
đó. Quan điểm phổ biến nhất, đặc biệt là trong cộng đồng an ninh quốc gia,
là Trung Quốc đã chứng tỏ khả năng phát triển phi thường và do đó, ngay cả khi
nước này chậm lại một chút, thì chắc chắn nước này sẽ tiếp tục phát triển nhanh
hơn Mỹ và cuối cùng, sẽ vượt qua Mỹ.
Như cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ Larry Summers
thường chỉ ra, người Mỹ chúng ta có xu hướng phóng đại năng lực hiện tại và
tương lai của bất kỳ ai được coi là đối thủ. Chúng ta đã làm điều đó với Liên
Xô và người Nhật. Chúng ta đang làm điều đó một lần nữa.
Có một lập luận ngược lại rằng chế độ chuyên
chế không thể duy trì tăng trưởng kinh tế và do đó, Trung Quốc không thể. Chúng
ta được biết rằng chế độ chuyên quyền không thể thăng chức cho quan chức theo
thành tích, không thể thực hiện kế hoạch dài hạn và nói chung không thể duy trì
tăng trưởng.
Lập luận này là một chiến thắng của kinh tế
chính trị học hiện đại. Nó kết hợp sự không mạch lạc về khái niệm, hai ngụy
biện logic và hồi quy trên cơ sở dữ liệu không hợp lệ để đi đến một kết luận
sai lầm mà chúng ta muốn nghe. Nó không hữu ích để hiểu Trung Quốc.
Vậy đâu là triển vọng cho nền kinh tế Trung Quốc? Chậm,
chậm, chậm sau năm 2030. Tôi không nói ở đây về bất động sản hiện tại và sự chậm
lại của Covid, điều này đã dẫn đến một làn sóng xô đẩy của những người bi quan
mới. Trung Quốc sẽ đối phó và phục hồi một phần – nhưng sau đó, các vấn đề
thực sự bắt đầu.
Tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc chủ yếu
dựa vào ba động lực: bất động sản, cơ sở hạ tầng và đô thị hóa. Vào cuối
thập kỷ này, những trình điều khiển đó hầu hết sẽ cạn kiệt. Bong bóng bất động
sản đang nổ và đang được quản lý một phần bằng cách thổi phồng bong bóng cơ sở
hạ tầng.
Hai lực cản ngày càng tồi tệ đối với nền kinh
tế làm trầm trọng thêm vấn đề người cầm lái kiệt sức. Trung Quốc sẽ tiếp tục
phải trả các khoản nợ tài trợ cho bong bóng cơ sở hạ tầng và bất động sản. Trên
tất cả, dân số già đang trở thành gánh nặng kinh tế to lớn và gánh nặng đó đè
lên lực lượng lao động đang suy giảm.
Một khu vực tư nhân suy yếu cung cấp 90% việc
làm ở thành thị, 100% tạo ra việc làm ròng, hơn một nửa tổng kim ngạch xuất khẩu
và, theo Phó Thủ tướng Liu He, 70% đổi mới. Dưới thời Xí Jinping, đầu tư
và tín dụng của khu vực tư nhân đã giảm mạnh. Trong khi các công ty tư nhân lớn
đang chiếm thị phần từ các doanh nghiệp nhà nước lớn, thì khu vực tư nhân nói
chung đang bị chèn ép.
Các ngân hàng lớn không thể cho các công ty tư
nhân địa phương vay một cách đáng tin cậy và việc Xí Jinping cải cách quá mức hệ
thống ngân hàng ngầm đã loại bỏ quá nhiều tổ chức có thể cho vay như vậy.
Các công ty tài chính Internet như Ant
Financial đã cung cấp một giải pháp tiềm năng, nhưng chính phủ lo sợ việc kiểm
soát dữ liệu và sự phân tán của họ đối với các ngân hàng. Vì vậy, chính phủ
đã nắm quyền kiểm soát dữ liệu và cho rằng các ngân hàng nhà nước lớn có thể sử
dụng nó một cách hiệu quả; nhiều khả năng điều này sẽ giống như sự hợp nhất của
Twitter và Tesla.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2022/11/2-6.png
Ant Financial của
người sáng lập Alibaba Jack Ma là nguyên nhân gây sợ hãi theo quan điểm của Xi. Hình ảnh: Facebook
Xí Jinping không cố gắng cắt giảm khu vực tư
nhân mà đang cố gắng củng cố khu vực nhà nước. Điều này buộc người ta phải
đặt câu hỏi liệu Trung Quốc có trải qua quá trình Nhật Bản hóa hay không, đó là
tình trạng trì trệ do sự thống trị nền kinh tế của một nhóm các tập đoàn lớn
liên kết với một chính phủ cho rằng họ có thể thúc đẩy nền kinh tế phát triển bằng
cách trợ cấp và bảo vệ các công ty đó. Các công ty của Trung Quốc cạnh
tranh và năng động hơn nhiều so với Nhật Bản.
Tuy nhiên, kinh nghiệm của Nhật Bản có hai tác
động đáng ngại đốivới Trung Quốc. Đầu tiên, như đã xảy ra ở Nhật Bản, các chính
sách công nghiệp của Bắc Kinh, được thiết kế để đạt được sự thống trị trong mọi
lĩnh vực công nghiệp hiện đại, có khả năng đạt được một số thành công rất đắt
giá và thậm chí còn nhiều thất bại đắt giá hơn.
Thứ hai, khi Trung Quốc áp dụng các tiêu chuẩn
công nghiệp của riêng mình khác với tiêu chuẩn phương Tây, nước này có nguy cơ
tự cô lập mình giống như cách Nhật Bản cô lập các công ty điện thoại di động của
họ và do đó trao thị trường toàn cầu cho Apple và Samsung.
Dịch vụ đang và sẽ là lĩnh vực thống trị của nền
kinh tế Trung Quốc. Dịch vụ đã chiếm hơn một nửa nền kinh tế kể từ năm
2015. Nhưng lĩnh vực dịch vụ hiện đại – tài chính, kế toán, luật, báo chí, phần
lớn giáo dục – đã được bảo vệ cao độ. Không giống như ngành sản xuất,
ngành mà tính hiệu quả đã bị giảm sút do cạnh tranh quốc tế gay gắt, phần lớn
lĩnh vực dịch vụ quan trọng vẫn trì trệ, bị chính trị hóa và tham nhũng.
Các hệ thống tài chính và luật pháp hiện đại rất
quan trọng đối với tinh thần kinh doanh và hiệu quả. Đối với sự tăng trưởng
tương lai của Trung Quốc, đây là cơ hội cũng như lực cản, nhưng, ngoại trừ việc
mở cửa tài chính chậm chạp, chính sách đang hướng nội. Đó là một lực cản.
Bề rộng tăng trưởng của Trung Quốc phần lớn nhờ
vào tinh thần kinh doanh của chính phủ và Đảng Cộng sản. Vào đầu thời kỳ cải
cách, ban lãnh đạo về cơ bản tìm cách biến bộ máy hành chính rộng lớn thành
Drexel Burnham[1] mang đặc sắc Trung Quốc.
Chính quyền địa phương bị họ tước đi nguồn tài
chính thích hợp nhưng lại được phép bắt đầu kinh doanh. Họ đưa ra các mục
tiêu nghiêm ngặt cho các quan chức ở tất cả các cấp nhưng lại không đặt câu hỏi
về cách họ đạt được những mục tiêu đó. Các doanh nghiệp thị trấn và làng
ban đêm sử dụng 110 triệu người.
Chế độ kinh doanh quan liêu lên xuống thất thường.
Giáo viên phát cho mỗi học sinh nửa tá trứng và dạy các em cách nuôi gà để hỗ
trợ nhà trường. Viện Marx-Lenin trở thành công ty tư vấn. Mọi người đều phát
triển, với cái giá phải trả là sự phá vỡ các quy tắc phổ biến và quản lý tài
chính đầy rủi ro.
Cuộc trấn áp tham nhũng được chính trị hóa cao
độ của Xí Jinping chấm dứt kỷ nguyên này. Từ cấp dưới cho đến cấp trên, ai
cũng sợ bị buộc tội tham nhũng. Nếu bạn hành động dứt khoát về bất cứ điều
gì, một sự thay đổi trong làn gió chính trị có thể đánh gục bạn vĩnh viễn. Khi
có quá nhiều quy tắc và quá nhiều yêu cầu chính trị, bất kỳ quyết định nào cũng
khiến bạn dễ bị tổn thương.
Tại thành phố New York, khi công nhân metro muốn
đóng cửa hệ thống để phản đối, họ tuyên bố “làm việc để cai trị” – một hành động
công nghiệp trong đó mọi người phải tuân thủ các quy tắc và giờ làm việc một
cách chính xác để giảm sản lượng và hiệu quả. Dưới thời Xí Jinping, bộ máy
quan liêu Trung Quốc đã chuyển từ Drexel Burnham đặc sắc Trung Quốc sang một
công việc để cai trị. Điều này ảnh hưởng đến mọi thứ.
Có thể ít vấn đề nhất của Trung Quốc là việc
kích hoạt Đảng ủy mọi công ty, công và tư, với tư cách là trọng tài cuối cùng của
các quyết định kinh doanh chiến lược. Chúng tôi không biết điều này sẽ diễn
ra như thế nào trên khắp Trung Quốc. Có khả năng kết quả sẽ khác nhau ở
các khu vực và lĩnh vực khác nhau.
Chúng tôi biết rằng, trong nhiều công ty lớn ở
Bắc Kinh, chương trình làm việc của bí thư đảng ủy hoàn toàn khác với chương
trình làm việc của CEO. Trên khắp Trung Quốc, quy tắc này có thể nghĩa là
ít hoặc nhiều cát trong bánh răng; nhưng nó là cát trong bánh răng.
Cuối cùng, các nhà đầu tư nước ngoài sẽ cẩn thận
hơn rất nhiều về việc họ đầu tư vào Trung Quốc những gì và bao nhiêu. Đầu
tư trực tiếp nước ngoài đã chứng minh sự sống còn đối với thành công kinh tế của
Trung Quốc. Khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới, sự cởi mở
vượt trội của họ đối với các công ty ô tô nước ngoài – một sự cởi mở không thể
tưởng tượng được đối với Nhật Bản và Hàn Quốc – đã cứu ngành công nghiệp ô tô Mỹ.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2022/11/3-5.png
Nhân viên Foxconn
thao tác trên dây chuyền lắp ráp tại nhà máy Foxconn ở Longhua, Thâm Quyến, Trung Quốc. Ảnh:
AFP
Các doanh nghiệp nước ngoài đổ xô đến Trung Quốc
và họ bảo vệ Trung Quốc trước các cuộc tấn công của chủ nghĩa bảo hộ.
Nhưng bây giờ, nếu Huawei hoặc CATL (nhà sản
xuất pin) được toàn quyền tiếp cận thị trường Mỹ và châu Âu trong khi người nước
ngoài chỉ chiếm một thị phần nhỏ tại thị trường Trung Quốc, những gã khổng lồ
Trung Quốc sẽ tiêu diệt hoàn toàn sự cạnh tranh nước ngoài. Không phải
thông qua kinh doanh vượt trội mà là tiếp cận không công bằng.
Trung Quốc giờ ít cần người nước ngoài hơn trước
đây, nhưng vẫn cần họ. Ngoài các hành động an ninh quốc gia của phương
Tây, việc các doanh nghiệp nước ngoài quyết tâm đa dạng hóa chuỗi cung ứng của
họ sẽ có một số tác động tiêu cực đến tăng trưởng của Trung Quốc.
Trung Quốc sẽ có những thắng lợi về kinh tế.
Nó dẫn đầu thế giới về mọi dạng năng lượng xanh và thành công đặc biệt trong việc
giảm hàm lượng carbon trong việc sử dụng năng lượng của nó tương phản rõ rệt với
thành tích thảm hại của Mỹ.
Trung Quốc sẽ thiết lập tiêu chuẩn cho các tàu
[cao tốc] tốt và với chủ nghĩa bảo hộ của chính quyền Mỹ hiện tại, Mỹ sẽ tiếp tục
không có các đoàn tàu hạng châu Á. Chương trình không gian của Trung Quốc đang
và sẽ tiếp tục đạt đẳng cấp thế giới.
Việc Bắc Kinh tập trung vào số hóa và trí tuệ
nhân tạo trong công nghiệp sẽ tạo ra một số lợi ích. Tôi dự đoán rằng các
quyết định gần đây về chất bán dẫn của Biden sẽ dẫn dắt Trung Quốc đến với
thành công rực rỡ trong lĩnh vực chất bán dẫn trong khi chủ nghĩa bảo hộ của Mỹ
làm suy giảm ngành công nghiệp chất bán dẫn của chính họ.
Nhưng tương lai chung của Trung Quốc sẽ là
tăng trưởng chậm. Trong khi đó, bên cạnh tăng trưởng chung, Trung Quốc cũng
đang trải qua quá trình chuyển đổi ngân sách đáng lo ngại. Vào thời điểm chuyển
giao thế kỷ, GDP tăng rất nhanh và nguồn thu của chính phủ tăng nhanh gấp đôi.
Nền kinh tế Trung Quốc đang tiền tệ hóa và việc thu thuế đang được cải thiện.
Tăng trưởng doanh thu phi thường đã tạo ra tâm lý thị trường giá lên.
Khi Xí Jinping lần đầu tiên nắm quyền, dường
như chính phủ Trung Quốc có thể làm bất cứ điều gì và mọi thứ – xóa đói giảm
nghèo, tài trợ cho các dịch vụ xã hội cho dân số già, xây dựng cơ sở hạ tầng tốt
nhất thế giới, phát triển quân đội để cạnh tranh với Mỹ, cam kết một nghìn tỷ
đô la trở lên tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường và mua các cảng lớn trên thế giới cũng như các công ty công nghệ lớn
của nó.
Bây giờ tăng trưởng kinh tế chậm hơn và tăng
trưởng doanh thu phải hội tụ với tăng trưởng GDP. Quá trình chuyển đổi từ
tâm lý thị trường giá lên sang sự tỉnh táo là rất khó khăn. Sự tỉnh táo ảnh
hưởng nặng nề vào năm 2022. Sự tỉnh táo nổi lên trùng hợp với một nền chính trị
mới.
Chính trị mới là gì? Sự khôn ngoan thông
thường là Xí Jinping trở thành nhà lãnh đạo quyền lực nhất Trung Quốc kể từ Mao
Trạch Đông và có thể làm bất cứ điều gì. Điều đó thật vô nghĩa.
Tôi sẽ bắt đầu với bối cảnh. Nhiệm vụ lớn
nhất của lãnh đạo trong suốt lịch sử Trung Quốc hiện đại là tạo ra sự ổn định từ
hỗn loạn. Mao đã thống nhất đất nước và dư luận Trung Quốc tôn kính ông vì
điều đó mặc dù thiếu thốn, chết đói và hàng triệu người chết.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2022/11/4-4.png
Xí Jinping và Mao
Trạch Đông đều được Đảng Cộng sản Trung Quốc yêu mến. Ảnh:
Wallpapersafari.com
Tuy nhiên, vào những năm 1990, Bắc Kinh vẫn phải
đối mặt với những thách thức cơ bản về sự ổn định và thống nhất. Trong thập
kỷ đó, dưới thời Giang Trạch Dân và Chu Dung Cơ, chính phủ lần đầu tiên có khả
năng thực hiện các chức năng quan trọng của chính phủ như kiểm soát nguồn cung
tiền, kiềm chế lạm phát, thay thế các lãnh đạo cấp tỉnh khi cần thiết và bổ nhiệm
lại các chỉ huy quân sự theo ý muốn. Những thành tựu này đã đạt đến đỉnh cao của
một trong những nhiệm vụ khó khăn nhất trong lịch sử thế giới.
Tuy nhiên, đầu thế kỷ 21 đã mang lại sự thụt
lùi. Dưới thời Hồ Cẩm Đào (2003-2012), các bộ trưởng thường coi thường thủ
tướng và các nhà lãnh đạo khu vực tư nhân thường chế giễu các sắc lệnh của thủ
tướng. Lãnh đạo địa phương phớt lờ các chỉ thị của chính quyền trung ương.
Tham nhũng ngoạn mục làm suy yếu tính hợp pháp của đảng. Các công ty tư
nhân thống trị tăng trưởng, việc làm mới và đổi mới, và một số đang trở nên quyết
đoán về mặt chính trị.
Các cuộc biểu tình gia tăng với cường độ lớn
và một chính phủ lúng túng đã ngừng công bố số liệu thống kê. Chủ nghĩa
Marx đã trở thành một lớp học nhàm chán dành cho những sinh viên bực bội. Đảng
viên chủ yếu là cơ hội.
Các thứ trưởng đã được gửi đến Harvard và
Oxford và trở về với những suy nghĩ bị ô nhiễm. Động lực cải cách biến mất. Sự
lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với các nhà lãnh đạo của đảng đó dường như đang
gặp rủi ro. Đối mặt với điều này, Hồ Cẩm Đào, bị tàn tật vì bệnh tiểu đường
và cam kết lãnh đạo tập thể, đã dao động.
Sự thụt lùi này bộc lộ Thủ tướng Ôn Gia Bảo là
một lãnh đạo đảng yếu kém và gia đình tham nhũng. Nhưng, về cơ bản hơn, xã hội
Trung Quốc đã vượt qua ngưỡng phức hợp xã hội. Thành công về kinh tế đã biến một
nền kinh tế đơn giản thành một nền kinh tế vô cùng phức tạp và mỗi phân khúc đều
có trình độ học vấn, nguồn lực, kỹ năng tổ chức, lợi ích chính trị và mở rộng kết
nối quốc tế với thế giới bên ngoài.
Đây là điểm mấu chốt trong quá trình phát triển
xã hội khi những người tiền nhiệm chế độ độc tài phát triển của Trung Quốc ở
Hàn Quốc và Đài Loan đã thừa nhận những thay đổi xã hội và đáp ứng bằng nền
kinh tế định hướng thị trường hơn và chính trị định hướng thị trường
hơn. Xi đã đưa ra một lựa chọn ngược lại.
Nhiệm vụ của Xí Jinping là giải quyết cuộc khủng
hoảng phức tạp: đảm bảo trật tự, khôi phục sự kiểm soát của trung ương, khởi động
lại cải cách kinh tế và cứu đảng. Nhiệm vụ to lớn này dường như không
tương xứng với cơ sở chính trị trong nước hạn chế của Xí, điều mà các đồng nghiệp
kỳ vọng sẽ khiến ông có thể kiểm soát được.
Cho đến rất muộn trong quá trình lựa chọn, ông
đã có một đối thủ đáng gờm, Bạc Hy Lai, bí thư thành ủy Trùng Khánh, người có
uy tín và chiến lược lãnh đạo tương tự – chiến dịch chống tham nhũng, khẩu hiệu
Maoist, bài hát dân túy, phát triển cơ sở hạ tầng thành công, quan tâm đến người
nghèo ở nông thôn – đã xây dựng được một cơ sở ưu tú và quần chúng rộng lớn hơn
cơ sở của Xí.
Sau khi Bạc ngã ngựa, phần lớn đảng vẫn thích
Lý Khắc Cường, người trở thành thủ tướng chỉ để rồi bị đè bẹp như các đối thủ
khác.
Mặc dù có một cơ sở chính trị hạn hẹp, Xí
không dao động. Tham nhũng phải bị đánh bại, những kẻ thách thức tiềm năng bị
loại bỏ, xã hội dân sự bị nguyên tử hóa, chính phủ và nền kinh tế tập trung,
quyền kiểm soát của đảng trở nên tuyệt đối, chủ nghĩa Marx được tái áp dụng, lịch
sử đáng tiếc bị xóa bỏ, chủ nghĩa dân tộc bùng lên và các tư tưởng ngoại lai bị
lọc bỏ.
Mối đe dọa có mặt ở khắp mọi nơi: tham nhũng ở
khắp nơi, xã hội dân sự và các ý tưởng quốc tế ở khắp mọi nơi, các lỗ hổng cá
nhân vẫn còn nguyên. Vì vậy, Xí đã tìm kiếm sự kiểm soát cá nhân đối với mọi
thứ. Nhiều chức danh giúp ông phụ trách đảng, chính phủ, quân đội và tám
“nhóm nhỏ lãnh đạo” mạnh mẽ quản lý mọi thứ từ “cải cách sâu rộng toàn diện” đến
quản lý kinh tế và tài chính, an ninh internet và thông tin hóa, cải cách quân
đội và điều phối an ninh quốc gia.
Với hiệu quả rõ rệt, ông ta đã trục xuất tất cả
những kẻ thách thức tiềm năng; phá vỡ các quy tắc đã được thiết lập như giới hạn
hai nhiệm kỳ và yêu cầu chuẩn bị người kế vị. Ông ta đã tự viết vào hiến
pháp của Trung Quốc.
Tuy nhiên, số lớn chức vụ và phe đối lập bị
đàn áp hoàn toàn, không chứng minh được quyền lực tuyệt đối, chắc chắn. Xí
chịu trách nhiệm trước Đảng Cộng sản, trong khi đảng của Putin là một nhóm tùy
tùng ủng hộ việc tích lũy quyền lực và tiền bạc của ông ta.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2022/11/5-3.png
Tổng thống Mỹ Jimmy
Carter, năm 1979, tiếp Đặng Tiểu Bình. Ảnh: Wikipedia
Theo một góc nhìn khác, hãy tưởng tượng một
CEO của tập đoàn Mỹ tự bổ nhiệm mình làm giám đốc điều hành của mọi đơn vị kinh
doanh quan trọng; anh ta sẽ bị coi là không an toàn và không có kỹ năng
trong việc ủy quyền.
Ngược lại, nhà lãnh đạo ưu việt Đặng Tiểu Bình
có thể đã tiêu diệt đối thủ ý thức hệ của mình là Đặng Lực Quần và đối thủ cải
cách thị trường Trần Vân, nhưng ông có đủ tự tin và sự khôn ngoan để không làm
như vậy. Thật vậy, đội ngũ lãnh đạo của Đặng (“bát tiên”) bao gồm những
nhân vật vô cùng mạnh mẽ với những ý tưởng trái ngược nhau và mưu đồ quyền lực
nhất thời.
Tương tự như vậy, thành công của Trung Quốc dưới
thời Giang Trạch Dân là kết quả của sự cân bằng khôn ngoan của Giang giữa các
cá nhân khác nhau như nhà cải cách Chu Dung Cơ và nhà bảo thủ Lý Bằng. Nhà
lãnh đạo tự tin cuối cùng của lịch sử Trung Quốc hiện đại là Đặng Tiểu Bình
trong những năm cuối đời, lãnh đạo Trung Quốc với một danh hiệu: chủ tịch danh
dự của Hiệp hội chơi bài Bridge Trung Quốc.
Để khẳng định quyền lực trung ương, cụ thể là
của đảng, để tấn công tham nhũng, và để có được ảnh hưởng áp đặt ý chí của mình
lên nền kinh tế, Xí Jinping đã đối đầu với mọi nhóm ưu tú cùng một lúc. Chiến dịch
chống tham nhũng đã bỏ tù hơn 100 ngàn quan chức đảng, chính phủ, quân đội và
doanh nghiệp, bao gồm cả các tướng lĩnh hàng đầu và Ủy viên Thường vụ Bộ Chính
trị quản lý an ninh.
Lãnh đạo doanh nghiệp nhà nước mất một nửa tiền
bồi thường. Tín dụng và đầu tư của khu vực tư nhân sụp đổ. Các tập đoàn khổng lồ
tan rã. Các nhà điều hành và đầu tư công nghệ đã mất 2 nghìn tỷ US$ trong cuộc
trấn áp gần đây. Cá nhân các lãnh đạo năng lượng sạch mất 140 tỷ US$.
Lãnh đạo cấp tỉnh và địa phương đã nhận thấy
khu vực pháp lý của họ bị siết chặt tài chính và thu nhập cá nhân của họ bị cắt
giảm. Đồng thời, họ đánh mất quyền tự do hành động sáng tạo. Quan chức
trung ương và địa phương, trước đây nổi tiếng vì năng lực đổi mới, giờ đã mất
tinh thần, sợ hãi và bất động.
Các bậc cha mẹ giàu có và tầng lớp trung lưu
tìm cách đưa tiền và con cái ra nước ngoài, buộc Xí Jinping phải tăng cường kiểm
soát vốn và hạn chế quan chức đưa gia đình và tài sản ra nước ngoài.
Việc đàn áp công ty đã làm tổn thương chủ ngân
hàng và những cải cách của Xí Jinping đã tàn phá lĩnh vực ngân hàng ngầm vô
cùng quan trọng. Để phá hủy bất kỳ sự phản kháng tiềm ẩn nào của xã hội
dân sự, Xí Jinping đã đàn áp giáo viên, gia sư, luật sư, nhà báo, nhà nữ quyền,
người đồng tính, Cơ đốc nhân, người Hồi giáo, Pháp Luân Công, các tổ chức phi
chính phủ. Nhiều kẻ thù.
Chiến dịch chống tham nhũng của Xí được đông đảo
quần chúng ủng hộ. Tương tự như vậy, sự khẳng định của ông về vai trò lãnh
đạo toàn cầu của Trung Quốc và việc ông đổ lỗi các vấn đề cho Mỹ cũng có sức
quyến rũ ở Trung Quốc giống như việc Trump đổ lỗi tương tự cho người Islam và
người nước ngoài phổ biến ở Mỹ. Việc trấn áp những gì mà ông coi là dân
Hong Kong hư hỏng, được nuông chiều cũng như những kẻ ly khai và khủng bố ở Tân
Cương cũng nhận được sự ủng hộ của quần chúng.
Giới tinh hoa tôn vinh Xí vì đã cứu Đảng Cộng
sản nhưng rất hoài nghi về sự thụt lùi về kinh tế và chính trị của ông ta.
Chiến lược chính trị của Xí trái ngược với chiến
lược của nhà lãnh đạo sáng lập Thổ Nhĩ Kỳ, Kemal Ataturk, người đối mặt với nhiều
nhóm cần cải cách, tuần tự tập hợp các liên minh hùng mạnh, sau đó đối đầu với
từng nhóm kháng nghịch.
Xí có một cơ sở quần chúng tận tụy bao gồm đại
đa số dân chúng, nhưng việc xa lánh quá nhiều tầng lớp tinh hoa là điều rủi ro
và cơ sở quần chúng có thể bắt đầu tan rã nếu nền kinh tế tiếp tục chững lại.
Sự kiểm soát tuyên truyền, bộ máy an ninh, đảng
và quản lý kinh tế của Xí đảm bảo rằng ông có thể duy trì sự ủng hộ của quần
chúng và, hiện tại, trấn áp những biểu hiện công khai của giới tinh hoa bất
mãn. Ông gần như chắc chắn sẽ có thể duy trì sự ổn định này qua nhiệm kỳ thứ
ba. Tuy nhiên, các chính sách và quyền lực thực tế của ông ta đang gặp rủi
ro.
https://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2022/11/6-2.png
Chủ tịch Trung Quốc
Xí Jinping vẫy tay chào những người dân đang bị cách ly tại nhà và gửi lời hỏi
thăm họ tại một cộng đồng ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, miền trung Trung Quốc, ngày 10
tháng Ba 2020. Ảnh: Xinhua / Pang Xinglei
Đẩy lùi thành công hạn chế đàn áp hơn nữa trên
các nền tảng internet. Cụm từ ô cho các mục tiêu xã hội của ông, “Thịnh vượng
chung”, hầu như không được đưa vào các tài liệu chính sách quan trọng gần đây.
Sáng kiến Vành đai và Con đường bị hạ thấp tầm quan trọng. Các cơ quan tuyên truyền tuyên truyền
mạnh mẽ tuyên truyền thân Nga, nhưng từ tháng Năm, phần lớn người dùng WeChat
đã ủng hộ Ukraina.
Xí đã dành quá nhiều thời gian trong thập kỷ đầu
tiên của mình trong công việc hàng đầu để củng cố quyền lực đến mức ông ta phải
gấp rút đạt được những thành tựu quan trọng trong năm thứ 10. Nhưng năm thứ
10 không phải là một năm tốt.
Chủ nghĩa bảo hộ của Xí Jinping đã tước đi quyền
tiếp cận vắc-xin hiệu quả của người Trung Quốc và buộc hàng trăm triệu người phải
phong tỏa. Với việc đóng cửa và vỡ bong bóng bất động sản làm chất xúc
tác, tâm trạng từng chiến thắng ở Trung Quốc đã thay đổi đáng kể.
Trong nhiều năm, ý kiến đồng thuận cho rằng Trung Quốc đang trỗi dậy, Mỹ đang suy tàn và trí tuệ
vượt trội của các nhà lãnh đạo kỹ trị Trung Quốc đảm bảo thành công liên tục. Bầu
không khí giống như chủ nghĩa chiến thắng trước đây của George W. Bush và Dick
Cheney của Mỹ – cho đến khi cuộc khủng hoảng tài chính và các cuộc chiến tranh
thất bại áp đặt sự tỉnh táo của người Mỹ. Một cái gì đó giống như sự tỉnh
táo kết quả hiện đã tràn ngập Trung Quốc.
Năm 2013, sự phấn khích của Trung Quốc đối với
một kỷ nguyên cải cách mới, khi thị trường sẽ là yếu tố quyết định chính của nền
kinh tế, sự đoàn kết chính trị sẽ được củng cố và nạn tham nhũng sẽ bị đẩy lùi,
đã trở thành yếu tố nghiệt ngã nhân đôi đối với chính sách Covid, chính sách của
Nga, đầu tư quá mức vào cơ sở hạ tầng và hỗ trợ thị trường nhà ở bằng cách thổi
phồng bong bóng cơ sở hạ tầng.
Chính sách đối ngoại Vành đai và Con đường đặc
trưng của Xí Jinping giờ đây đã có một vành đai dạ dày. Mục tiêu “Thịnh vượng
chung” có chữ ký của Xí Jinping sẽ yêu cầu đánh thuế bất động sản, thuế thừa kế,
thuế thu nhập lũy tiến cao và bãi bỏ các biện pháp kiểm soát đăng ký hộ khẩu đối
với di cư trong nước – nhưng sự phản đối rất dữ dội. Đất nước này đã cố gắng
không thành công trong 11 năm để thử nghiệm một loại thuế tài sản rất cần thiết.
“Sự thịnh vượng chung” có thể bị mắc kẹt với
biểu tượng của chiến dịch – chặt đầu lãnh đạo giàu có của các công ty tư nhân lớn,
trích các khoản đóng góp từ thiện lớn, quốc hữu hóa dữ liệu của họ và cản trở
việc niêm yết trên thị trường chứng khoán của họ – thay vì thực sự giảm bất
bình đẳng.
Bất chấp một chiến dịch quyết liệt chống tham
nhũng, chính thể thứ bậc của Xí Jinping và nền kinh tế thống kê hơn sẽ nuôi dưỡng
tham nhũng như một khúc gỗ ướt nuôi nấm.
Các chính sách mới sẽ phải được thông qua hết
lớp này đến lớp khác của các quan chức phẫn nộ vì bị giảm lương và quyền hành
và sợ phải chủ động. Xí sẽ không phải là một con vịt què mà sẽ là một con
vịt chậm chạp bơi trong bùn.
Trong khi tất cả các nhà lãnh đạo Trung Quốc đều
muốn Trung Quốc trở thành một nhà lãnh đạo toàn cầu giàu có và quyền lực, các
chính sách đối nội và đối ngoại của Xí Jinping không phải là đỉnh cao không thể
thay đổi của chiến lược kéo dài hàng thập kỷ của Trung Quốc. Hoàn toàn ngược lại.
Sự đàn áp cực đoan của ông là một sự phá vỡ
hoàn toàn xu hướng của những người tiền nhiệm trong thời kỳ cải cách của
ông. Các chính sách Hồng Kông và Tân Cương của ông là một bước đột phá rõ
rệt. Các chính sách kinh tế của ông đảo ngược các động thái thúc đẩy sự cởi
mở, định hướng thị trường và cạnh tranh đa dạng của những người tiền nhiệm.
Mỗi lãnh đạo Trung Quốc sau năm 1949 đã sửa chữa
những sai lầm của người tiền nhiệm. Việc Xí Jinping bác bỏ sự thay đổi thế
hệ truyền thống từ trước đến nay cản trở khả năng thích ứng đó nhưng không loại
bỏ khả năng thay đổi.
Bởi vì các chính sách chính trị cốt lõi của Xí
tìm cách đẩy lùi làn sóng đa dạng xã hội ngày càng tăng và toàn cầu hóa tri thức,
nên sự đàn áp phải được nới lỏng hoặc trở nên tồi tệ hơn, chứ không thể giữ
nguyên, một lựa chọn có thể chia rẽ giới tinh hoa của Trung Quốc. Chúng ta
có thể thấy sự thay đổi trong 5 năm tới và chúng ta có thể thấy một cuộc đấu
tranh giành quyền kế vị khổng lồ.
Trong khi đối đầu với một số chính sách hiện tại,
các nhà lãnh đạo chính sách đối ngoại phương Tây cần phải chuẩn bị cho những
tương lai khác hẳn với Trung Quốc hơn là củng cố mối quan hệ ngày nay.
Mặc dù người ta có thể tự tin dự đoán sự tăng
trưởng chậm lại của Trung Quốc, nhưng một Trung Quốc chậm lại không đảm bảo cho
sự tăng trưởng vượt trội của Mỹ. Điều đó sẽ đòi hỏi sự ổn định và quản lý
có thẩm quyền của Mỹ. Mặc dù chúng ta có thể hy vọng lịch sử kiên cường của Mỹ
sẽ tiếp tục, nhưng những năm của Trump và Biden đang rất nghiêm túc.
—-----------------
William
H Overholt là nghiên cứu viên cao cấp tại Trường Chính phủ
John F Kennedy thuộc Trung tâm Kinh doanh và Chính phủ Mossavar-Rahmani tại
Đại học Harvard.
Là tác giả của nhiều cuốn sách về Trung Quốc,
Overholt đã giữ chức vụ Chủ tịch Chính sách Châu Á Thái Bình Dương của RAND và
từng là chủ tịch của Viện Toàn cầu Fung.
Nguồn: https://asiatimes.com/2022/11/why-xi-jinping-will-not-enjoy-his-third-term/
[1] Một ngân hàng đầu tư đa quốc gia của Mỹ đã buộc phải phá sản năm 1990
do dính líu đến các hoạt động bất hợp pháp trên thị trường trái phiếu rác.
Wikipedia
No comments:
Post a Comment