Quan
hệ Việt – Mỹ sẽ về đâu sau chuyến công du ĐNÁ của TT Biden?
Phân
tích của Ngọc Vân
2022.11.10
Trong các chuyến công du của Tổng thống Joe Biden
và Phó Tổng thống Kamala Harris từ 12 đến 19/11/2022 tại Đông Nam Á, không có hoạt động nào sẽ diễn
ra ở Việt Nam như mong muốn của Hà Nội. Điều gì đã dẫn đến tình trạng
này và tương lai quan hệ Việt – Mỹ rồi sẽ “trôi” về đâu?
Tổng thống Mỹ Joe
Biden dự Thượng đỉnh ASEAN trực tuyến từ Nhà trắng hôm 26/10/2021. Reuters
Tổng thống Mỹ có mặt ở Campuchia từ thứ bảy đến
chủ nhật tới (12 – 13/11) để tham dự Hội nghị Thượng đỉnh thường niên Hoa Kỳ –
ASEAN và Thượng đỉnh Đông Á, nơi ông sẽ tập trung bàn về các vấn đề khu vực Ấn
Độ Dương – Thái Bình Dương và khẳng định cam kết của Hoa Kỳ đối với trật tự quốc
tế dựa trên luật lệ ở Biển Đông. Từ chủ nhật (13/11) tới thứ tư tuần sau
(16/11), ông Biden sẽ thăm Indonesia để dự Cuộc gặp Thượng đỉnh của các nhà
lãnh đạo G20. Tại cuộc họp này, Tổng thống Biden sẽ lên tiếng bảo vệ Ukraine và
lên án Nga xâm lược. Muộn hơn một chút, từ 18 đến 19/11 bà Phó Tổng thống
Kamala Harris sẽ tới Bangkok của Thái Lan để dự cuộc họp với các lãnh đạo Diễn
đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC). Sau đó bà Harris cũng sẽ
bay tới Manila (Philippines) để gặp các lãnh đạo chính phủ và đại diện các tổ
chức xã hội.
Hiệu ứng của “đòn
củi chỏ”…
Vậy là giữa hàng loạt các tiếp xúc ngoại giao
tấp nập của Mỹ với các đồng minh và các đối tác của Mỹ ở Đông Nam Á như trên, một
chuyến thăm chóng vánh tại Hà Nội từng được cả hai phía, cả Mỹ lẫn Việt Nam,
lobby từ đầu năm nay, sẽ thật sự không xảy ra (1). Việc đình hoãn, thậm chí là bãi bỏ chuyến thăm của một
Nguyên thủ quốc gia, trong trường hợp ở đây là của Tổng thống Mỹ Biden đến Việt
Nam, một đối tác mới nổi trong cộng đồng Indo-Pacific của “Bộ Tứ”, là câu chuyện
không bình thường chút nào. Thậm chí có thể nói không quá, đấy là một thất bại
lớn đối với nền ngoại giao “cây tre” của Việt Nam. Đối với những người ngoài cuộc
có thể tự an ủi, Tổng thống Mỹ không thăm được Hà Nội thời điểm hiện nay thì
hai Bộ Ngoại giao Mỹ, Việt sẽ thu xếp vào một thời gian thích hợp sau này. Tuy
nhiên, đối với người trong cuộc, việc “tiêu hóa” được thất bại này hoàn toàn
không đơn giản như thế.
Nói không đơn giản là vì, từ cả hai phía, cả
Hà Nội lẫn Whashington, biết rất rõ rằng, sẽ thật khó mà thu xếp được một không
– thời gian thích hợp hơn để TT Biden thăm Việt Nam như dịp trung tuần tháng 11
này. “Noel một năm chỉ đến có một lần…” Thậm chí giới phân tích chính trị quốc
tế cho đến trước khi chuyên cơ của Tổng thống Biden cất cánh, vẫn dành 5% để
đánh cược rằng, Tổng thống Biden vẫn có thể ghé qua Hà Nội dịp này. Tại sao giới
quan sát cả quốc tế lẫn quốc nội cứ “đoán già đoàn non” về chuyến ghé thăm Hà Nội
được mong đợi? Câu trả lời ở đây khá đơn giản: Vì quan hệ Việt – Mỹ vừa qua bị
giáng một “đòn củi chỏ” không phải từ “Muay Thái”, mà là từ món “chưởng Tàu – Bắc
Kinh”. Chuyến “triều cống”
của TBT Nguyễn Phú Trọng từ 30/10 đến 1/11 tại Trung Quốc đã ngay lập tức để lại
hiệu ứng to lớn có thể đo đếm được cả về lượng lẫn phẩm trong mối quan hệ tay
ba phức tạp Việt – Trung – Mỹ từ trước tới nay.
TBT Nguyễn Phú Trọng
nhận Huân chương Hữu nghị từ TBT Tập Cận Bình ở Bắc Kinh hôm 31/10/2022. Hình:
Viện Kiểm Sát Nhân Dân Tối Cao
Các chuyên gia quốc tế sẽ tiếp tục giải mã 13
nội dung trong “Tuyên bố chung” (TBC) Trung Quốc – Việt Nam. Chỉ cần thoạt nhìn
vào một số điểm nhấn giữa 13 thỏa thuận lớn Trung – Việt cũng dễ dàng nhận ra
ngay những hàm ý thâm sâu trong các thỏa thuận song phương, nhưng lại có tác động
mạnh mẽ đến mạng lưới đa phương trong khu vực. TBT Nguyễn Phú Trọng khẳng định,
Việt Nam nhất trí và tích cực thúc đẩy kết nối chiến lược phát triển của Bắc
Kinh, đẩy nhanh trao đổi để đi đến ký kết hợp tác giữa hai chính phủ về việc
xúc tiến Khuôn khổ “Hai hành lang, một vành đai” của Việt Nam với “Sáng kiến
Vành đai và Con đường” của Trung Quốc” (BRI). Không dừng lại ở BRI, ông Trọng
còn cam kết tiếp, Việt Nam ủng hộ và sẵn sàng tham gia “Sáng kiến Phát triển
toàn cầu” (GDI) và sẽ đánh giá tích cực đối với “Sáng kiến An ninh toàn cầu”
(GNI) (2). Hai sáng kiến này được nhấn mạnh rất nhiều tại Đại
hội XX Đảng Cộng sản Trung Quốc. Cả “Bộ ba” chiến lược cốt lõi – BRI, GDI, GNI
– do ông Tập Cận Bình đích thân phát động có ý nghĩa như thế nào đối với nước Mỹ
và thế giới phương Tây?
Ý nghĩa bao trùm nhất ở đây là, “Tập Hoàng đế”
không còn che giấu tham vọng Trung Quốc sẽ làm bá chủ thiên hạ một ngày không
xa. Đó là khi “Trật tự cũ” do Mỹ và các nước dân chủ thiết lập và xây dựng nên
từ sau Thế chiến thứ Hai đến nay sẽ được thay thế bởi “Trật tự Pax Sinica” do
Trung Quốc nắm thế chủ đạo. Cam kết cả với BRI lẫn GDI và GNI, ông Trọng không hề che giấu
tâm trạng hân hoan và phấn khích khi ông Tập Cận Bình cam kết “sẽ bảo đảm an
ninh cho Việt Nam”. Có điều là cái cam kết “chết người” này của ông Tập
chỉ được tìm thấy trên truyền thông Trung Quốc mà không hề có một câu chữ nào
trên các báo chí Việt Nam cả. Phải giấu người dân trong nước, phải chăng, vì
cam kết của Tập Cận Bình chỉ liên quan đến “an ninh cầm quyền của ĐCSVN” như những
thề thốt giữa hai Đảng Cộng sản từ trước đến nay. (3)
Mỹ sẽ sắp xếp lại
các ưu tiên?
Một tản văn của Blogger Phùng Khoan trên RFA từng
cảm thán: “Tập Hoàng đế” là của người Tàu, của nước Trung Hoa. Thiên triều là của
Trung Quốc. Ấy vậy mà TBT Nguyễn Phú Trọng lại vội vã đi ủng hộ, đánh giá tích
cực, cam kết “chia sẻ” và “tham gia” vào quá trình xác lập “Trật tự Thế giới mới”
– “Pax Sinica”. Nếu trót lọt, Việt Nam cũng chỉ là chư hầu, là biên viễn. Đại
quốc có thể dốc toàn bộ sức người sức của cho quyền lực của Hoàng đế. Lân bang
như Việt Nam mà dồn quốc lực vào đấy thì để thu lại được cái gì? Chưa nói, người
dân Việt có hứng thú, có cộng hưởng với các giá trị của cái Trật tự chỉ phục vụ
cho lợi ích của Thiên triều hay không (4)? Ở đây, đâu chỉ có chuyện “dồn quốc lực”. Theo quỹ
đạo của Trung Nam Hải, định hướng chiến lược “đa dạng hóa, đa phương hóa” của
Việt Nam từng phát huy hiệu quả hàng thập kỷ qua giờ đây đang thực sự bị đe dọa.
Họa phúc phải đâu một buổi! Từ chuyến thăm Hà Nội của Phó tổng thống Mỹ Harris
đến các trao đổi quan chức cấp cao giữa hai nước nửa năm trở lại đây (Bộ trưởng
Quốc phòng, Thứ trưởng Ngoại giao, Đặc sứ của Tổng thống…) và gần đây nhất là bỏ
hàng loạt các chuyến thăm đã lên kế hoạch, cho thấy Mỹ tiến dần đến “điểm tới hạn”
trong chiến lược đối tác với Việt Nam.
Một nội dung cốt lõi trong “Chiến lược An ninh
Quốc gia” của Washington là vấn đề an ninh và an toàn, cũng như FONNOP trên Biển
Đông. Mỹ từng ủng hộ phán quyết của Tòa Trọng tài PCA trong vụ Philippines kiện
Trung Quốc năm nào. Trong khi ngư dân Việt Nam cũng từng là nạn nhân lâu nay của
lực lượng Hải cảnh Trung Quốc ngay trong thềm lục địa của mình thì “Tuyên bố
chung” chỉ đề cập đến nội dung này một cách mờ nhạt. Liên quan đến Trường Sa và
Hoàng Sa, phía Việt Nam, qua Tuyên bố chung với Trung Quốc, không nhấn mạnh chủ
trương đòi chủ quyền bằng Luật pháp quốc tế, mà chỉ muốn duy trì hòa bình, ổn định
ở Biển Đông trong khuôn khổ song phương. Trên cơ sở nhất trí xử lý ổn thỏa vấn
đề trên biển, bằng cách nhấn mạnh sử dụng “cơ chế đàm phán biên giới” cấp chính
phủ Việt Nam – Trung Quốc. Và còn bày tỏ hy vọng, thúc đẩy bàn bạc về hợp tác
cùng phát triển trên biển và bàn bạc về phân định vùng biển ngoài cửa Vịnh Bắc
Bộ. (5)
Nhưng có lẽ
nhậy cảm nhất đối với Mỹ là cam kết giữa hai nước và hai ĐCS Trung Quốc và Việt
Nam “không bao giờ để bất kỳ ai can thiệp vào tiến trình của đôi bên”. Thông điệp nhấn mạnh việc chống lại sự can thiệp từ bên ngoài được ông
Tập đưa ra trong bối cảnh quan hệ căng thẳng giữa Trung Quốc với phương Tây, đặc
biệt là với Hoa Kỳ về vấn đề Đài Loan, xung đột Ukraine, thương mại và nhiều vấn
đề khác. Phát biểu tại lễ tiếp đón TBT Nguyễn Phú Trọng, TBT Tập còn nhấn mạnh:
“Sự phát triển của sự nghiệp tiến bộ nhân loại
là quá trình dài và quanh co… Hai ĐCS Trung Quốc và Việt Nam cần kiên định hành
động vì hạnh phúc của nhân dân và sự tiến bộ của nhân loại, đẩy mạnh hiện đại
hóa xã hội chủ nghĩa bằng tất cả nguồn lực của mình, và không bao giờ để bất kỳ
ai can thiệp vào bước tiến của chúng ta hoặc để bất kỳ thế lực nào làm lung lay
nền tảng thể chế trong sự phát triển của chúng ta”. Tuyên bố này được trích từ Đài truyền hình Trung Quốc,
nội dung này không tìm thấy trên các tin tức của TTXVN.
Những cam kết của TBT Nguyễn Phú Trọng tại Bắc
Kinh dường như đã gây ra một dòng nước ngược so với trào lưu chung. Phải chăng
đó là hệ quả trực tiếp của việc ông Trọng đề cao “Sáng kiến An ninh/ Phát triển
toàn cầu” của Trung Quốc, thay vì những giá trị phổ quát do LHQ, ASEAN và EU
khuyến khích? Chuyến thăm Trung Quốc của TBT Nguyễn Phú Trọng liệu có triệt
tiêu mất cơ hội để “nâng cấp” quan hệ Việt – Mỹ? Trong trường hợp bị “lật kèo”,
Mỹ có xếp lại vị trí các quân cờ, dành sự ưu tiên hơn cho Indonesia, Thái Lan,
thậm chí Campuchia? Nếu TT Joe Biden sẽ không đến thăm Việt Nam hay TBT Trọng
cũng không thăm Mỹ từ nay đến hết sang năm, nhiều khả năng quan hệ Việt – Mỹ sẽ
đi vào giai đoạn “ngủ đông” một thời gian. Sau chuyến thăm Bắc Kinh vừa qua, nếu
Hà Nội không thúc đẩy tiếp quan hệ Việt – Mỹ để tạo cơ hội lên “đối tác chiến
lược” như dư luận hai nước mong đợi, thì chứng tỏ Việt Nam buộc phải theo quỹ đạo
Trung Quốc.
__________
Tham khảo:
2.
https://baotintuc.vn/chinh-tri/toan-van-tuyen-bo-chung-viet-nam-trung-quoc-20221101181006404.htm
3. https://www.bbc.com/vietnamese/articles/cw0qeg8g421o
5.
https://www.bbc.com/vietnamese/forum-63564782
6.
https://nghiencuuquocte.org/2022/10/31/tuong-lai-quan-he-viet-trung-va-viet-my/
-----------------------------------------------------------------
* Bài viết không thể
hiện quan điểm của Đài Á Châu Tự Do.
No comments:
Post a Comment