ẨM
THỰC THƯỢNG LƯU HÀ THÀNH NGÀY TẾT : CÀ ĐĨA NÉN
https://www.facebook.com/groups/373876840199844/posts/984710679116454/
Tôi gọi là món thượng lưu vì trong đời tôi chỉ
thưởng thức một lần, chắc không khi nào được nếm lần nữa.
Năm 1968 , mẹ tôi thuê gian phòng trọ của một
người gốc Hà Nội giàu có. Chủ nhà ở một Villas kề bên thuộc ngoại ô Bắc Nha
Trang.
Vì ở nông thôn lên thành, tôi học muộn 2 năm,
tết 1969 tôi đã 11 tuổi vẫn còn lớp ba. Gần tết bác gái chủ nhà, tôi nhớ năm ấy
bác đã 55 tuổi, nhờ tôi một việc , dẫn tới 3 cái vại lớn, miền trung tôi gọi là
những cái lu. Bác dỡ nắp vại và nói:
-Cháu nhấc hộ bác mấy viên đá.
Tôi nhìn vào trong, một mùi thơm ngào ngạt bốc
lên từ một loại nước vàng óng. Mùi và màu na ná nước lon Bò Húc bây giờ.
Ngập dưới nước là những viên đá chẻ mỗi chiều
khoảng 20 phân nặng khoảng 30 kg , đè lên một vĩ tre. Bác vừa nhìn tôi nhấc ba
viên đá ra và dịu dàng nói:
-Cẩn thận đó cháu, không khéo vỡ vại mà dập
chân đó cháu.
Tôi gồng tay cẩn thận nhấc hết 3 viên đá ra xếp
lên bàn gỗ cạnh bên xong , theo lời bác gỡ vỉ tre . Ngạc nhiên hết mức , từ dưới
nổi lên những quả cà dĩa ( bác gọi là cà đĩa).Thứ này nhà tôi thường luộc dầm với
nước mắm ăn cơm.
Thấy tôi trố mắt ,bác cười hiền dịu và từ từ
giảng giải:
-Đây gọi là cà nén đó cháu. Ở quê bác các nhà
giàu, địa chủ làm nhiều vại, họ dùng nước này để làm nước chấm thay mắm cho
nhân công và tá điền đó cháu. Cháu nếm thử cho biết, dùng thìa múc ra.
-Thìa là cái gì hả bác?
Bác ngửa mặt cười nhẹ , với tay sang cái sóng chén
lấy đưa tôi cái muỗng canh. Tôi múc nếm thử , vị mằn mặn, ngọt ngọt , chua chua
và thơm mùi như nước chanh muối. Ngon chứ!
-Nhưng sao gọi là nén hả bác? Lần này bác cười
tươi , lộ cả hàm răng nhuộm đen bóng, nhìn tôi âu yếm :
-Ừ nhỉ, nén thì trong này cháu gọi là đè í mà.
Bác vẽ cho cháu cách làm nhé. Cà đĩa rửa sạch, xếp vào vại cách miệng vại 3 tấc,
đậy vỉ tre, dùng đá nén. Nấu nước muối để nguội rồi châm vào ngập đá .Tuần đầu
cứ ba ngày mở nắp vớt bọt bèo cho đến khi không thấy bọt nổi lên, giáp năm thì
nước dùng đã ngon, múc bớt ra ăn thì phải châm nước khác vào, quan trọng là cà
luôn bị nén không trồi lên, giữ vệ sinh để không bị váng đen.
Rồi bác chỉ tay vào từng vại nói: cái này 1O
năm , chín năm, tám năm. Trước đôi mắt ngạc nhiên của tôi, sao mà lâu vậy!? Bác
vừa dùng vá mà bác gọi là muôi vừa thong thả múc vừa nói dịu dàng:
"Để ăn thì lúc nào ăn cũng được, nhưng để
ngon thì càng lâu càng ngon cháu ạ. Ngon nhất là 15 năm, cái này chỉ mới 10
năm. Giá loại 15 năm thì mỗi cân ngang với 3 cân thịt lợn, loại này chỉ ngang 2
cân thôi cháu ạ. Bác trai dùng để tặng khách quý, vào dịp tết thôi, bác trai mới
điện về bảo bác phải tặng người này người nọ...
Lúc đó đầu tôi thoáng nghĩ đúng là kỳ lạ. Thời
đó thịt heo rất đắt , tết đến nhà tôi chỉ mua nổi hai cân để làm bánh tét và
kho nồi măng kèm trứng luộc thôi! Sao loại cà dĩa rẻ ăn hàng ngày có gì mà mắc
thế! Nghĩ vậy nhưng tôi không dám nói ra.Bác vớt ra khoảng 30 trái , chừng một
lít nước , rồi đậy vĩ và nhờ tôi chèn đá lại. Bác nói thêm nhà bác thích dùng
nước này nêm nếm và làm nước chấm rau muống . Bác lại cười nhẹ nhưng có vẻ buồn
:
-Bác thích rau muống cũng có phần để nhớ quê
đó cháu.
Xong việc bác nói cảm ơn tôi , tôi quay về nhà
thuê cũng chỉ cách 10 mét, qua một cái sân xi măng.
Chiều 30 tết , con gái thứ hai của bác , bạn
cùng lớp của tôi bưng một đĩa có hai quả cà, nói với mẹ tôi vẻ trịnh trọng:
-Mẹ nói cuối năm biếu bà quả cà.
Tôi thoáng thấy mẹ tôi nhíu mày, có vẻ không
vui nhưng cũng nhận và đáp:
-Nói mẹ , bác cám ơn!
Cô bạn bước về vài bước chợt quay lại nói:
-Cháu quên , mẹ dặn thái thật mỏng nhé bà, mỏng
hơn thái thịt luộc thường ăn.
Tôi nghĩ thầm :cái nhà này làm gì mà quan trọng
ba cái quả cà dữ dzậy!
Chiều muộn ngày 30 , bên mâm cúng tất niên đơn
sơ, mẹ tôi cũng đem xắt mỏng nửa trái. Cả nhà tôi ai cũng ngạc nhiên quả là
ngon hơn cả thịt heo, thứ thịt mà thời thiếu thốn chúng tôi thấy là ngon nhất.
Hồi đó tôi có cảm giác đang ăn một miếng thịt nạc, dai như thịt nạc luộc chứ
không dòn, giống vị ngọt của thịt ngâm nhạt muối lẫn vị chua nhẹ thoáng thanh
tao.
Tôi có nói với mẹ:" Bác gái nói 2 quả đó
bán bằng hai ký thịt heo đó mẹ. Nhà bác chỉ dành làm quà biếu tết thôi mẹ".Tôi
thấy mẹ tôi gật đầu, thoáng chớp mắt.
Không biết bây giờ Hà Nội có còn món cà nén 10
năm ấy không, nhưng theo suy luận chắc không ai còn để dành lâu như vậy.
Mà nếu có chăng nữa, ắt bây giờ tôi mua ăn
cũng không thể ngon bằng như mỗi lần tôi hình dung trong hồi tưởng. Bởi vì hai
quả cà nén ngày xưa đó như đã nén cả tấm lòng nhân hậu mẹ người bạn tôi, một phụ
nữ Hà Thành thanh lịch trong cư xử và khéo léo về gia chánh
Tôi đã đăng bài này vào dịp tết năm ngoái,
nhưng năm nay trong những phút chờ đón giao thừa, theo dõi hoạt động đón giao
thừa tại quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục; tự dưng tôi nhớ đến bà, có lẽ bà đã
qua đời vì tính đến nay bà đã 106 tuổi. Tôi đăng lại như tỏ tấm lòng tưởng nhớ
và biết ơn bà; không chỉ truyện quả cà mà còn nhiều việc khác khi gia đình tôi
sống cạnh gia đình bà 8 năm.
LLN 2018
Ảnh chỉ mang tính minh hoạ:
https://www.facebook.com/photo?fbid=1106558560100893&set=pcb.984710679116454
Phụ nữ Hà Nội
https://www.facebook.com/photo?fbid=1106558566767559&set=pcb.984710679116454
Gia đình Hà Nội .
.
No comments:
Post a Comment