Thụy My – RFI
Đăng ngày 22-10-2018
Tất
cả các nhật báo Pháp hôm nay 22/10/2018 đều tiếp tục đề cập đến vụ nhà báo đối
lập người Ả Rập Xê Út Jamal Khashoggi bị sát hại dã man. Giáo sư Dominique
Moïsi trong bài phân tích « Ả Rập Xê Út và ảo vọng hiện đại hóa » đăng
trên Les Echos nhận định, đối với phương Tây mà đứng đầu là Hoa Kỳ, thái
tử Mohammed Ben Salmane (MBS) đại diện cho hy vọng về một vương quốc Ả Rập có
thể giao du được. Nhưng vụ nhà báo Khashoggi bị giết hại đã chứng tỏ điều ngược
lại.
(Ảnh minh họa) - Hoàng thái tử Ả Rập Xê Út Mohammed Ben Salmane trong một
cuộc họp tại Ryad, ngày 26/11/2017. ©BANDAR AL-JALOUD/Saudi Royal Palace/AFP
Đặt trọng tâm vào những giá trị mà mình bảo vệ hay lợi
ích, vào đạo đức hay tính thực dụng ? Vụ sát hại ông Jamal Khashoggi là minh chứng
cụ thể nhất cho thế lưỡng nan trong chính sách đối ngoại. Ả Rập Xê Út không đơn
thuần là một đất nước mà phương Tây bán vũ khí và mua dầu lửa. Đó là một quốc
gia chủ chốt để tạo thăng bằng trong khu vực trước một Iran đầy tham vọng và Hồi
giáo đang trỗi dậy trên thế giới, một đất nước lần đầu tiên từ nhiều thập kỷ
qua bắt đầu con đường cải cách.
Năm 1979, cách mạng Hồi giáo chiến thắng tại Iran,
nhưng thất bại ở Ả Rập Xê Út, sau mưu toan chiếm đóng thánh địa Mecca của một
nhóm biệt kích. Trong gần 40 năm qua, các nhà lãnh đạo nước này, duờng như bị
ám ảnh bởi sự kiện trên, có vẻ luôn sẵn sàng thỏa hiệp với các xu hướng Hồi
giáo cực đoan nhất.
Lần đầu tiên, một thái tử trẻ tuổi là Mohammed Ben
Salmane quyết định phá vỡ vòng vây đang kiềm tỏa Ả Rập Xê Út. Phương Tây, nhất
là Hoa Kỳ vui mừng, thế giới Hồi giáo Sunni tìm được một nhà lãnh đạo xứng tầm
để đối phó với một Iran theo Hồi giáo Shia. Ai Cập thì đã tự đứng ra bên ngoài,
Thổ Nhĩ Kỳ của ông Erdogan là một đối tác phức tạp, nên đối với Donald Trump,
MBS là một « món quà của Thượng Đế ».
Đã hẳn là thái tử MBS không ngần ngại trước việc thường
dân phải đổ máu ở Yemen, do sự yếu kém của quân đội nước mình. Vụ bắt cóc thủ
tướng Liban, rồi vụ bắt giam các hoàng tử đã gây ấn tượng vì tính chất thô bạo,
nhưng khi buộc các đại gia Ả Rập Xê Út phải móc ví ra, vị thái tử trẻ muốn gởi
đi thông điệp : đấu tranh chống tham nhũng là ưu tiên của chế độ.
Trong vụ Khashoggi, thông điệp cũng rất rõ ràng : dù
là nhà ly khai hay chỉ là một người hay chỉ trích chế độ, từ nay số phận được
dành cho họ đã rõ. Không thể mơ tưởng đến một cuộc cách mạng dân chủ trong thế
giới Ả Rập, đừng nhầm lẫn cuộc cải cách từ bên trên với một cuộc cách mạng từ
phía dưới.
Thủ
tiêu nhà bình luận Mỹ tại một đất nước thù địch : Không đơn giản
Tuy nhiên, theo tác giả Dominique Moïsi, có lẽ do
thiếu chín chắn, bốc đồng, ỷ lại vào mối quan hệ thân thiết với Donald Trump và
con rể tổng thống Mỹ Jared Kushner, thái tử MBS đã đi quá xa. Người ta không thể
« hô biến » một nhà báo nổi tiếng, tuy là người Ả Rập Xê Út, nhưng là
cây bút bình luận của Washington Post, tại một đất nước thù địch như Thổ
Nhĩ Kỳ.
Tội ác tàn bạo này được thực hiện với đôi phần ngây
thơ : làm thế nào mà họ không tính đến việc lãnh sự quán Ả Rập Xê Út tại
Istanbul được cài đầy micro và caméra gián điệp, giúp chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ có
thể theo dõi trực tiếp vụ ám sát ? Ông Erdogan đã cô lập được đối thủ Ả Rập Xê
Út, với thông điệp : « Tại Thổ Nhĩ Kỳ, có thể bỏ tù các nhà báo, nhưng không
sát hại và phân thây họ ».
Hơn nữa, 17 năm sau các vụ tấn công khủng bố ngày
11/9, thế giới không sẵn sàng chấp nhận một « biệt đội tử thần » Ả Rập
Xê Út xuất hiện ở lãnh thổ nước khác. Thái tử MBS không chỉ tự cho mình đứng
trên luật pháp, mà còn bất khả xâm phạm về mặt chiến lược và kinh tế. Nhưng
ngày nay, Ả Rập Xê Út cần đến Hoa Kỳ chứ không phải ngược lại.
Washington nay độc lập về năng lượng nhờ nguồn dầu lửa
và khí đá phiến, còn Riyad hoàn toàn lệ thuộc vào vũ khí của Mỹ.
Theo Les Echos, vụ sát hại nhà báo Jamal
Khashoggi đã tạo ra hai nạn nhân cùng lúc là MBS và tiếp theo là Donald Trump.
Vị thái tử vốn có vô số kẻ thù trong hoàng gia Ả Rập Xê Út, có thể chống chọi
được trước áp lực đòi ông ra đi ? Liệu MBS đang đưa đất nước vào tình trạng cô
lập, dẫn đến hỗn loạn ? Dưới mắt nhiều nhà đầu tư, vị thái tử trẻ nay là một rủi
ro lớn.
Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng không bình an vô sự
sau vụ tai tiếng này. Trong chính sách đối với Ả Rập Xê Út, ông đã « bỏ tất
cả những quả trứng vào cùng một rổ », khi tạo ra mối quan hệ cá nhân thân
thiết với MBS.
Ả Rập
Xê Út gây bối rối cho đồng minh
Bài xã luận của La Croix nhấn mạnh, vụ sát hại
nhà báo Jamal Khashoggi cần phải được tố cáo mạnh mẽ. Sự lúng túng có thể nhận
thấy rõ trong giới ngoại giao và kinh tế trên thế giới, tất cả đều cho rằng những
giải thích của Riyad là không phù hợp. Cái chết của ông Khashoggi mang dấu ấn của
một chế độ tàn bạo.
Nhưng Ả Rập Xê Út lại là người đối thoại không thể
thiếu vắng ở Trung Đông, đang chiến đấu với Iran trên nhiều mặt trận từ Liban
cho đến Yemen, Afghanistan. Quốc gia này còn là nhân tố kinh tế mang tính toàn
cầu, thành viên của G20 và sở hữu năng lực tài chính khổng lồ nhờ vào nguồn lợi
dầu khí. Đồng thời còn có được mạng lưới ảnh hưởng trong cộng đồng Hồi giáo
trên khắp thế giới.
Tuy vậy, theo La Croix, bây giờ là lúc để nước
Pháp, vốn có quan hệ đối tác chiến lược với Ả Rập Xê Út, cần phải đòi hỏi nơi
thái tử MBS sự minh bạch và tôn trọng nhân quyền.
Le Monde nói thêm, từ khi
lên nắm quyền, thái tử Salman liên tục có những sai lầm, từ cuộc chiến đẫm máu
tại Yemen, việc phong tỏa Qatar, cho đến sự can thiệp vào Bahrein, quan hệ với
Israel, những thất bại ở Syria và Irak, căng thẳng với Thổ Nhĩ Kỳ và Canada… Vương
quốc của MBS có nguy cơ trở thành gánh nặng cho các đồng minh, và vụ Khashoggi
là cơ hội lớn cho các cường quốc khu vực khác như Iran.
La Croix nhận định, hội nghị
kinh tế quan trọng sẽ diễn ra ngày mai 23/10 tại Riyad có nguy cơ không thể trở
thành « Davos của vùng sa mạc » như MBS mong muốn, do nhiều tập đoàn lớn
và chính khách quan trọng vắng mặt. Bộ trưởng Tài Chính Mỹ Steven Mnuchin, tổng
thư ký Quỹ Tiền tệ Quốc tế Christine Lagarde, các nhà lãnh đạo Úc, Pháp không
tham dự. Tuy vậy, chưa thấy nước nào hủy bỏ các hợp đồng quan trọng với Ả Rập
Xê Út.
*
Bắc Kinh dùng võ mồm để cứu thị trường
chứng khoán
Liên quan đến châu Á, trên lãnh vực kinh tế, Les
Echos ghi nhận « Bắc Kinh dùng võ mồm để cứu thị trường chứng khoán ».
Cả Ngân hàng Trung ương lẫn cơ quan quản lý chứng khoán và các thành viên chính
phủ đều vào cuộc nhằm cố gắng giảm bớt đà suy sụp của thị trường và tái lập
lòng tin.
Trong bối cảnh thị trường chứng khoán không ngừng
lao dốc kể từ tháng Giêng, vài giờ trước khi công bố tỉ lệ tăng trưởng tệ hại của
quý III, Bắc Kinh đã dùng đến vũ khí hạng nặng trên truyền thông. Phó thủ tướng
phụ trách kinh tế Lưu Hạc cố gắng trấn an về cuộc chiến tranh thương mại với
Hoa Kỳ, phát biểu trên Tân Hoa Xã là « tác động tâm lý nặng nề hơn thực tế
». Ngân hàng Trung ương (PBOC) cho rằng « giá trị cổ phiếu hiện nay là
quá thấp, tương phản với sự cải thiện căn bản về kinh tế ». Còn Quách Thụ
Thanh (Guo Shuqing), chủ tịch Ủy ban Điều hành Ngân hàng Trung Quốc tố cáo các
hoạt động « bất bình thường », « hoàn toàn tách rời » khỏi nền kinh tế
Trung Quốc.
Đợt « võ mồm » này đã giúp chỉ số CSI 300
tăng được 2,97%. Nhưng liệu ngôn từ có đủ để đảo ngược xu hướng, khi chứng khoán từ đầu năm đến
nay đã mất giá tới 22% ? Les Echos nhấn mạnh, GDP của Trung Quốc
trong quý III thấp nhất kể từ 2009 đến nay, trong khi hậu quả của cuộc chiến
thương mại Mỹ-Trung sẽ còn gây ảnh hưởng lớn trong thời gian tới.
*
Việt Nam có thể được lợi nhờ chiến
tranh thương mại Mỹ-Trung
Trong bài « Trump đảo lộn bản đồ sản xuất tại
châu Á », Le Monde cho biết chiến tranh thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc
đã thúc đẩy một số tập đoàn kỹ nghệ Nhật Bản di dời các nhà máy tại Trung Quốc
sang các nước khác trong khu vực.
Cụ thể là Toshiba Machine Co. từ tháng 10 chuyển
sang lắp ráp tại Nhật và Thái Lan, nhà sản xuất máy công cụ Komatsu chuyển nhà
máy đến Mêhicô, công ty Iris Ohyama cho sản xuất tại Hàn Quốc… Theo một cuộc điều
tra của Nihon Keizai hồi tháng Chín, bước đầu đã có 22 tập đoàn Nhật dịch
chuyển sản xuất nhằm hạn chế thiệt hại do Mỹ đánh thuế lên hàng Trung Quốc, và
nhiều công ty khác sẽ theo chân vì không ai biết được chiến tranh thương mại sẽ
kéo dài đến bao giờ.
Nhiều nước hy vọng được hưởng lợi, như Thái Lan đang
mong chờ « làn sóng công nghệ và đầu tư sẽ rời Trung Quốc ». Còn Việt
Nam, vốn rất lệ thuộc vào xuất khẩu, cũng có tâm lý tương tự. Theo phân tích của
Natixis : « Trong số 10 mặt hàng xuất khẩu chủ chốt của Việt Nam, có đến 8 mặt
hàng liên quan đến mức thuế hải quan cao nhất mà Hoa Kỳ áp đặt cho Trung Quốc. Cùng
với giá thành sản xuất tăng cao tại Trung Quốc, và nhờ vị trí địa lý gần gũi,
Việt Nam có thể được lợi từ chiến tranh thương mại Mỹ-Trung ».
*
Tựa chính báo Pháp
Le Monde quan tâm đến việc «
Phe Macron tìm cách sáng tạo như thế nào » : các nhà lãnh đạo đảng Cộng Hòa
Tiến Bước (LRM) cố gắng tạo ra một nền tảng tư tưởng để chứng tỏ LRM không phải
là đảng của cá nhân tổng thống Emmanuel Macron.
Cũng về chính trị, nhật báo Libération chạy
tít lớn « Hệ thống Mélenchon ». Trong khuôn khổ cuộc điều tra về tài
chính liên quan đến cuộc vận động tranh cử 2017, tư pháp chú ý tới ba định chế
do những nhân vật trung thành với lãnh tụ đảng Nước Pháp Bất Khuất điều hành.
Trên lãnh vực xã hội, La Croix đặt câu hỏi với
bốn nhà sử học về ưu tiên dành cho môn học này, chạy tựa « Lịch sử nào được
giảng dạy trong nhà trường ? ». Về kinh tế, nhật báo Les Echos ghi
nhận « Đánh thuế GAFA : Pháp lại tấn công ». Le Figaro nhìn sang nước Mỹ,
với tựa chính « Bầu cử giữa kỳ : Trump bị phe Dân Chủ thách thức ngay tại
thành trì của mình ».
------------------------------
LIEN QUAN
No comments:
Post a Comment