BBC Tiếng Việt
23 Tháng 10, 2018
Cách
đây không lâu, đảng viên Cộng hòa Phil Scott là một trong những thống đốc nổi
tiếng nhất của nước Mỹ, sẵn sàng cho một cuộc tái tranh cử khá thoải mái vào
tháng 11.
Thống đốc Phil Scott (phải) nói chuyện với một cử tri ở hội chợ của
Vermont. GETTY IMAGES
Rồi sau khi một vụ âm mưu bắn súng vào trường học được
cảnh sát ở Vermont khám phá, ông quyết định hỗ trợ luật kiểm soát súng một
cách chặt chẽ - và bị cuốn vào một cơn lốc chính trị.
Vị Thống đốc tiểu bang Vermont đứng trước một bục gỗ
ở phía trước tòa nhà Quốc hội của tiểu bang ở Montpelier vào một ngày tháng tư
gió mạnh và u ám đầu năm. Vợ ông và các chính khách, quan chức và giới chức sắc
khác đứng sau ông. Trước mặt ông là một đám đông gồm nhiều thành phần.
Một số đang cổ vũ; những người khác tỏ sự tức giận -
tất cả đều rất ồn ào.
Ông đang nói về việc kiểm soát súng, một chủ đề chạm
thẳng vào dây thần kinh của mọi người trên khắp nước Mỹ, ngay cả ở vùng đất miền
quê hoang dã Vermont. Có lẽ đặc biệt là ở Vermont.
"Vào ngày 16 tháng 2," ông bắt đầu câu
chuyện trước những tiếng la ó, "Tôi đang ở trong văn phòng chuẩn bị công
việc cho ngày hôm sau, khi mọi thứ thay đổi."
Ông Phil Scott kể lại giây phút nhận được một bản
công chứng lời khai sáng hôm đó ghi chi tiết vụ bắt giữ Jack Sawyer 18 tuổi,
người thanh niên mà những viên chức thực thi pháp luật cho biết đang âm mưu xả
súng hàng loạt vào một trường trung học ở Fair Haven, một thị trấn nhỏ ở phía
Tây của tiểu bang.
Một người bạn của Sawyer đã báo cho cảnh sát biết về
kế hoạch của anh ta - rằng Sawyer đã khen ngợi cuộc tấn công một trường trung học
ở Parkland, Florida, biến cố đã cướp mất cuộc sống của 17 học sinh và giáo viên
chỉ vài ngày trước đó.
"Thật tuyệt vời," Sawyer nhắn tin cho cô bạn.
"Tôi 100% ủng hộ điều đó." Sawyer gọi vụ thảm sát tại trường trung học
Marjory Stoneman Douglas High School - gây sốc cho công chúng Mỹ và thúc giục
các cuộc biểu tình chống súng do thiếu niên dẫn đầu trên toàn quốc - là "sự
lựa chọn tự nhiên được nâng lên một cấp".
*
Xả súng
hàng loạt ở Mỹ
Cảnh sát lục soát xe của Sawyer và tìm thấy một khẩu
súng ngắn, đạn dược, mặt nạ khí và sách về vụ xả súng vào trường trung học ở
Columbine, Colorado, năm 1999 trong đó 13 học sinh bị thiệt mạng.
Sawyer cũng có một cuốn nhật ký với tựa đề
"Nhật ký của một tay súng năng động", trong đó liệt kê tên những
người ở trường cũ, những người mà Sawyer muốn giết chết.
Khi cảnh sát nói chuyện với Sawyer, anh ta xác nhận
rằng đang lên kế hoạch tấn công và nói rằng ý định của anh ta là vượt qua kỷ lục
32 người chết tại trường đại học Virginia Tech vào năm 2007.
"Khi tôi đọc bản khai dài 13 trang đó," ông Scott nói với đám đông tập trung ở Montpelier, "Tôi rất lo lắng khi biết chúng ta đã suýt nữa cùng có một số phận
bi thảm mà người dân Parkland đã phải đối mặt."
Sau khi kết thúc bài phát biểu của mình trước một
tràng pháo tay và nhiều tiếng la ó, Thống đốc Scott quay sang bàn làm việc được
để sẵn cho buổi nói chuyện này, và ký vào một loạt các quy định mới về kiểm
soát súng cấp tiểu bang.
*
Luật
súng của Vermont thay đổi ra sao?
Vermont nâng tuổi mua vũ khí mà không cần tham gia
khóa học an toàn săn về bắn từ 18 lên đến 21. Tiểu bang này cũng giới hạn mức hợp
pháp mà một băng đạn có thể giữ là 15 cho súng lục và 10 cho súng trường.
Bump stocks, các thiết bị cho phép một vũ khí bán tự
động có để bắn nhanh như súng máy - được sử dụng tạo cuộc thảm sát trong vụ bắn
súng tại Las Vegas vào tháng 9/2017 - đã bị cấm tại tiểu bang.
Việc bán vũ khí tư nhân, chẳng hạn như tại các buổi
biểu diễn súng, giờ đây cũng yêu cầu người mua phải qua những thủ tục kiểm tra
lý lịch y như mua tại cửa hàng bán súng.
Với lệnh của tòa án, giới hành pháp có thể tịch thu
súng từ các cá nhân được xem là "có nguy cơ cao" sẽ sử dụng bạo lực
hoặc những người bị bắt vì tội dùng bạo lực tại tư gia.
Đó là một danh sách dài của mà các nhà hoạt động
chính sách kiểm soát súng đã cổ vũ trên toàn quốc nước Mỹ trong nhiều năm, mà
không mang đến sự thay đổi nào.
Với chấp bút của vị Thống đốc, Vermont - một tiểu
bang rộng rãi mà phần lớn gồm đất nông thôn, nơi thợ săn, vận động viên và giới
đam mê súng đã từ lâu tôn vinh là thiên đường của quyền dùng súng - đã đi đầu
trong cuộc cải cách.
Và ông Scott, một đảng viên Cộng hòa trong nhiệm kỳ
đầu tiên trong vị trí cao hàng đầu của tiểu bang, là người đàn ông ít ai ngờ sẽ
lãnh đạo sự thay đổi.
*
'Tôi sở
hữu quyết định đó'
Sáu tháng sau bài diễn văn đọc trong ngày u ám của
tháng, nỗi đau của buổi sáng tháng Hai đó - cùng những ngày và tuần lễ tiếp
theo - vẫn xuất hiện trên khuôn mặt của thống đốc và đôi bàn tay, mà ông khép lại
với nhau khi nói chuyện.
"Chúng ta là một tiểu bang nhỏ như thế,"
ông nói. "Mọi người đều biết hàng xóm mình là ai. Làm sao mà đã đi đến
tình trạng này?''
Ông Scott hiện đang ngồi bên một cái bàn không có
gì đặc biệt trong một văn phòng không tên tuổi bên cạnh một phi trường ở
Barre, thị trấn nhỏ bé chỉ lớn hơn Montpelier một chút (Montpelier là một thủ
phủ tiểu bang nhỏ nhất ở Mỹ, tự hào rằng đó là nơi duy nhất không có tiệm McDonald's).
Ông đang vận động tái tranh cử vào tháng 11, và
văn phòng này là trụ sở chiến dịch tranh cử của ông. Dấu hiệu duy nhất của điều
này, tuy nhiên, là một bảng hiệu nhỏ trong cửa sổ phía sau của tòa nhà được
chia sẻ với một trung tâm điều trị mắt và một bác sĩ nhãn khoa. Một chiếc xe
van dùng cho chiến dịch tranh cử được đậu kín đáo trong một lô đất phía sau.
"Tôi nhận ra được rằng tiểu bang Vermont nhỏ bé
của chúng ta, cũng không cách ly được khỏi những thảm sát này," ông nói.
"Và đó là một sự thức tỉnh, mô tả một cách nhẹ nhàng nhất."Trong
các chiến dịch tranh cử trước đây - cho chức thống đốc và, trước đó, cho phó thống
đốc và thượng nghị tiểu sĩ bang - ông Scott bày tỏ sự ủng hộ cho luật súng
khoan dung của Vermont. Người trước đây là một doanh nhân và từng lái xe đua
nói rằng chính ông cũng sở hữu súng, và đã hoàn tất khóa học bắn súng an toàn của
Hiệp hội Súng trường Quốc gia khi mới được 11 tuổi.
Việc suýt xẩy ra thảm sát ở Fair Haven khiến ông
thay đổi quan điểm.
"Tôi đã chọn hành động thay cho thụ động, và điều
đó không dễ dàng", ông nói. "Tôi đi vào con đường mới với đôi mắt mở
to."
Vì vậy, ông Scott đã liên lạc với cơ quan lập pháp của
tiểu bang do đảng Dân chủ kiểm soát và bắt tay vào việc thông qua luật mới. Có
thể mắt ông đã mở lớn; có thể ông đã biết cái giá chính trị mà ông sẽ phải trả
- nhưng ngay cả như vậy, mức độ nghiêm trọng của hậu quả đã thật sự gây sốc.
Một cuộc thăm dò ý kiến của Morning Consult được thực
hiện trước khi ông cổ vũ luật kiểm soát mới súng cho thấy Scott là một trong
những thống đốc được yêu mến nhất của tiểu bang, với tỷ lệ ủng hộ 44%. Sang
mùa hè, tỷ lệ này đã giảm xuống còn 5%.
Sự thay đổi này gần như hoàn toàn là do cử tri độc lập
và các thành viên trong đảng Cộng hoà, những người tích cực ủng hộ vị thống đốc,
đã giảm từ 67% xuống còn 41%, bỏ rơi ông.
Vào tháng Tám, Keith Stern, một chủ tiệm tạp hóa ít
được biết đến, và có ngân sách tranh cử eo hẹp, đã thách thức ông Scott trong
cuộc tranh cử sơ bộ đảng Cộng hòa, và giành được 33% số phiếu.
"Những người ủng hộ tôi không hài lòng với quyết
định của tôi, và họ thực hiện tu chính án thứ nhất [của quyền tự do ngôn luận]
ngay", ông Scott nói. "Tôi được nhắc đến điều này gần như hàng
ngày."
Thống đốc nói rằng ông luôn mang theo mình một tờ
thông tin về luật súng để ông có thể giải thích cho các nhà phê bình những gì
luật này quy định - và không quy định. Ông cũng thích cho họ mọi người xem một
bản sao về lời khai của Sawyer để họ có thể "nhìn thấy những gì tôi nhìn
thấy trong thời gian thực" và, có lẽ, để họ hiểu tại sao ông lại thực hiện
những điều ông đã làm.
"Tôi làm chủ quyết định đó, và đối mặt với những
người đối nghịch, mà trước đây từng là bạn bè, về vấn đề này", ông nói.
"Nhưng điều đó không dễ."
*
'Hoàn
toàn bị phản bội'
Có vẻ như không có nhiều sự thông cảm giữa những người
biểu tình đòi quyền súng trong đám đông ở Montpelier hồi tháng Tư.
Nhiều người mặc trang phục săn bắn màu cam sáng rỡ.
Họ giơ cao các biểu ngữ và gọi thống đốc là kẻ nói dối và một người "thu
tóm súng". Họ hô vang "kẻ phản bội" và gào lên về quyền được
trang bị vũ khí quy định trong tu chính thứ hai của hiến pháp Mỹ.
Một người đàn ông biểu tình có một con dao nhựa nhô
ra khỏi lưng.
Lễ ký luật súng mới trước công chúng không cần phải
diễn ra. Thống đốc Scott muốn điều đó - điều mà ông nói có thể giúp làm lành vết
thương sau cuộc chiến lập pháp gây nhiều tranh cãi.
"Tôi nghĩ rằng việc tôi đối diện với những
người chống đối là điều cần thiết thay vì ký bộ luật mới này đằng sau những
cánh cửa đóng kín," ông nói. "Để cho họ [cử tri]biết rằng tôi không
chơi trò chính trị."
Ed Cutler, chủ tịch hiệp hội "Người sở Hữu
súng Vermont", là một trong những người biểu tình, có một nhận định khác
về quyết định của thống đốc."Ông ấy còn công khai dí mũi chúng tôi vào bộ
luật đó", Cutler nói. "Chúng tôi hoàn toàn bị phản bội. Rất nhiều
người thấy bị tổn thương. Rất nhiều người đã tức giận. "
Ed Cutler nói về Thống đốc Governor Scott: "Giờ đây chúng tôi không
có gì tốt để nói về ông."
Cutler nhớ lại việc ký kết luật súng xẩy ra khi ông
đang ở một trang trại súng riêng của một người bạn gần nhà ở Brattleboro.
Đó là một khung cảnh thanh bình. Tiếng róc rách của
dòng suối nhỏ và tiếng lá cây xào xạc trong gió chỉ thỉnh thoảng bị phá vỡ bởi
tiếng súng, khi Cutler - người nắm giữ kỷ lục thế giới về tài bắn súng lục - và
bạn của ông, khi họ nhắm vào các mục tiêu được thiết lập trên ngọn đồi gần
đó.Ông nói rằng thống đốc, người mà ông từng coi là một người bạn, nói dối ông.
"Chúng tôi mong chờ Phil để đánh bại một dự luật,
và ông ta quay lại giúp họ [phe Dân chủ] thông qua luật ấy", ông nói. Thống
đốc, ông nói tiếp, rõ ràng là đã đưa ra một quyết định chính trị để ve vãn cử
tri cấp tiến và làm thân với các nhóm vận động kiểm soát súng quốc gia - một
động thái đã tạo phản ứng ngược. Và tất cả những gì mà Thống đốc nói về bản
khai dài 13 trang của Sawyer và những câu hỏi bạn làm gì nếu thảm sát đã xẩy ra?
Sawyer, Cutler nói, không phạm tội gì. Hắn ta có một
khẩu súng ngắn, một số ít đạn và rất nhiều từ dao to búa lớn, nhưng không có dấu
hiệu nào cho thấy Sawer sẽ thực hiện việc xả súng.
Vào tháng tư, ông Cutler vạch ra, Tòa án Tối cao
Vermont đã ra lệnh cho công tố viện bỏ việc cáo buộc Sawyer trọng tội giết
người vì "lập kế hoạch" không phải là tương đương hợp pháp với điều
"cố làm."
"Họ đã tước đi quyền dân sự của 625.000 người
Vermont vì dựa vào lý thuyết là có thể có một sự lạm dụng", ông nói.
"Trong trường hợp đó, tôi phải ở trong tù vì tôi đang có một kho vũ khí.
Điều này không đúng. Chúng ta phải được xem là vô tội [cho đến khi toà xử là có
tội]."
(Sawyer sau đó đã ra tù, trong khi chờ xét xử cho
"tội hình sự đe dọa" - một sự phát triển đã dẫn đến việc giảm 25% số
học sinh theo học tại trường trung học Fair Haven High School).
*
Súng ống
tại Mỹ
Trên một mặt bàn, Cutler bày ra một vài trong số
hơn 100 khẩu súng trong bộ sưu tập của ông. Nhiều trong số này đã từng là những
cây súng dỉ sét mà ông đã cẩn thận khôi phục lại được tình trạng gần như ban đầu.
Một số có giá trị hàng ngàn đô la.
Cutler nói rằng ông lo ngại luật súng của Thống đốc
Scott là bước đầu tiên dẫn tới những nỗ lực của tiểu bang để tịch thu kho báu của
ông - một chiến lược "cấm bởi sự tiêu hao" mà các nhà hoạt động chống
súng có nhiều tiền như cựu thị trưởng thành phố New York Michael Bloomberg đang
cổ động.
Cutler chỉ vào một khẩu súng lục đơn hiệu Sharps từ
thời Nội chiến Hoa Kỳ, một khẩu Winchester 1885 cao trên tường - mà ông gọi là
"vô giá" - và một khẩu 10/22 Ruger với một băng đạn 10 hợp pháp.
"Nếu khẩu súng này có băng đạn 15 vòng và tôi
đưa nó cho bạn," ông ta nói, "cả hai chúng ta sẽ đi tù."
Ông Cutler cũng sở hữu một bản sao của khẩu carbine
860 Henry , với băng đạn 16 viên. Bản gốc của súng này có giá trị từ 20.000 đô
la trở lên - và bây giờ chúng là những khẩu súng bất hợp pháp để bán hoặc chuyển
giao ở Vermont."Bạn có thể tưởng tượng lấy một khẩu súng trị giá 200.000
đô và phải vứt nó đi không?", ông ta hỏi." Đây là tài sản để lại cho
con bạn. "
Ông rút ra một khẩu súng trường dùng cho các cuộc biểu
diễn, làm qua động tác chuyển vài bộ phận có thể biến một khẩu súng săn
thông thường thành loại "vũ khí tấn công" thường xuyên liên quan đến
các vụ xả súng hàng loạt.
"Nó vẫn là cùng một khẩu súng," ông nói.
Cutler dùng một khẩu súng của mình
Cutler tặng súng cho bạn bè, đôi khi làm quà tặng
và đôi khi đổi lấy sự giúp đỡ. Luật hiện hành của Vermont yêu cầu tất cả các
giao dịch súng phải đi kèm với kiểm tra lý lịch sẽ "hủy đi khoảnh khắc".
Cutler không tiếc lời khi nói về những người ủng hộ
kiểm soát súng. Gần đây ông bị buộc tội đe dọa một chính trị gia muốn kiểm soát
súng khi nói rằng ông muốn "loại bỏ" bà ta.
"Những gì tôi muốn làm là loại bỏ bà ta khỏi
hành pháp", ông nói. "Chúng tôi đã loại bỏ nhiều ứng cử viên ra khỏi
ngành lập pháp, bằng cách đi bầu, trong suốt 20 năm qua."
Giờ ông muốn loại bỏ Thống đốc Scott.
"Ông ta là dân thợ thuyền. Ông thuộc thành phần
giống chúng tôi. Tôi nghĩ ông ta là người giữ lời, "Cutler nói."
Chúng tôi trước đây không có điều gì tệ khi nói về ông ta. Và giờ đây chúng tôi
không có gì tốt để nói về ông."
*
Một vấn
đề gây phân rẽ
Thách thức đối với Cutler và giới đấu tranh ủng hộ
súng là đối thủ của thống đốc, ông Christine Halquist, thuộc đảng Dân chủ cũng
ủng hộ những nỗ lực kiểm soát súng. Họ vì thế đang tập trung vào các cuộc đua
vào thượng viện tiểu bang và hy vọng giữ thế thủ cho đến khi có thể có cuộc
vận động mạnh mẽ hơn trong hai năm tới.
Thách thức đối với Thống đốc Scott là, với sự ủng hộ
nhạt nhẽo từ cử tri đảng Cộng hòa và độc lập, ông có thể phải dựa vào đảng Dân
chủ để tái đắc cử trong tháng 11.
Nếu ông Scott có được chút niềm vui nào trong cuộc
thăm dò ý kiến của Morning Consult, thì đó là kết quả cho thấy đảng Dân chủ thực
sự thích ông, với 61% dân ủng hộ hiệu suất công việc ông làm. Nhưng họ có
thích đủ để bỏ phiếu cho ông hay không?
Không có cuộc thăm dò ý kiến công khai nào so sánh giữa hai ứng cử viên trong cuộc
đua chạy đua vào chức thống đốc của tiểu bang Vermont - một cuộc đua từ một
tiểu bang nhỏ không thu hút nhiều chú ý trên toàn quốc. Tuy nhiên, theo Chủ tịch
Đảng Dân chủ Vermont Terje Anderson, các cuộc thăm dò nội bộ của họ cho thấy một
cuộc đua rất ngang ngửa.
"Tôi nghĩ khởi đầu cuộc tranh cử, bà ấy là người
yếu thế," ông nói về ứng cử viên Christine Halquist, "nhưng nếu có sự
ủng hộ nhiệt tình của đảng Dân chủ, tôi nghĩ bà ấy có cơ hội tốt."
Ông Anderson nói thêm rằng chính trị quốc gia - hiệu
ứng Donald Trump - đã tràn xuống chính trị địa phương, gây khó khăn cho đảng Cộng
hòa ở các tiểu bang tự do như Vermont. Ông Scott, ông nói, cũng đã làm tổn
thương tương quan với đảng Dân chủ khi phủ quyết dự luật ấn định mức lương tối
thiểu tăng và một dự luật cho nhân viên nghỉ có ăn lương vì lý do gia đình.
"Tôi có mặt ở Quốc hội khi ông Scott ký dự luật
súng, và nghĩ đó là một việc rất dũng cảm, Tôi cho anh ấy rất nhiều điểm cho
việc đó," ông Anderson. "Nhưng luật [súng ] này chỉ được thông qua
bởi vì đảng Dân chủ chiếm đa số trong cơ quan lập pháp. Chúng tôi nghĩ rằng
chúng tôi có thể làm được nhiều việc hơn với một thống đốc Dân chủ và một cơ
quan lập pháp Dân chủ. "
Làm phức tạp thêm vấn đề là thực tế nếu đắc cử,
Halquist sẽ trở thành Thống đốc chuyển giới đầu tiên ở Mỹ. Cử tri cấp tiến ở
Vermont, tiểu bang đầu tiên hợp pháp hóa hôn nhân đồng tính, có thể lại muốn
làm nên lịch sử.
Cho dù Scott có đắc cử hay không, câu chuyện của ông
minh họa chính xác sự khó khăn của chính trị gia đảng Cộng hòa - bất kỳ chính
trị gia đảng Cộng hòa nào, ở bất kỳ tiểu bang nào - trong việc cổ động mạnh mẽ
cho việc kiểm soát súng.
Trong cuộc tranh luận của các ứng cử viên thống đốc ở
Rutland hai tuần trước, ông Scott thường xuyên nghiêng về phía cấp tiến của các
vấn đề chính trị quốc gia.
Ông nói rằng biến đổi khí hậu nhân tạo là có thật -
và các chính phủ nên có hành động thích hợp. Ông bày tỏ sự ủng hộ cho một hệ thống
chăm sóc sức khỏe toàn cầu của Medicare. Ông nói về những lợi ích của giới nhập
cư.
Những quan điểm này, trong khi không cùng với nhịp
bước của đảng Cộng hòa trên quốc gia, không phải trả giá chính trị cao ở
Vermont. Mặt khác, súng là một vấn đề gây phân rẽ và bùng nổ.
"Tôi tin rằng xã hội và đất nước của chúng ta mỗi
ngày một trở nên phân cực hơn, và sự phân chia ngày càng sâu sắc hơn đối với
những người ở giữa," ông Scott nói. "Tình trạng này khó khăn hơn nhiều
bởi vì chúng ta có đầu óc cởi mở và sẵn sàng đưa ra một số quyết định khó khăn.
Và khi bạn làm điều đó, mức độ được ủng hộ của bạn có thể tăng lên hay giảm xuống,
tùy thuộc vào từng ngày. "
Có thể là như vậy, nhưng trong một mùa tranh cử mà đảng
Cộng hòa đang áp dụng chiến thuật phòng thủ trên toàn quốc, một ít thống đốc đảng
Cộng hòa có vẻ sẵn sàng để đối phó với những cơn bão xanh ác liệt của đảng Dân
chủ.
Christine Hallquist là ứng cử viên chuyển giới công khai đầu tiên cho chức
thống đốc. GETTY IMAGES
Trong các tiểu bang cấp tiến truyền thống như
Massachusetts, New Hampshire và Maryland, các thống đốc đảng Cộng hòa đang vận
động tái tranh cử, vẫn còn rất được ủng hộ. Chìa khóa cho sự thành công của họ
dường như là sự trung dung và sẵn lòng làm việc vượt qua biên giới của đảng.
Tám tháng trước, Phil Scott là một trong số những
thống đốc này.
Nhưng rồi, vào ngày 16 tháng 2, mọi thứ hoàn toàn
thay đổi.
No comments:
Post a Comment