13/02/2018
Những
chỉ trích của tướng Võ Nguyên Giáp đối với dự án khai thác bauxite của Trung Quốc
và tình yêu nước Mỹ của điệp viên Cộng sản Phạm Xuân Ẩn bị cắt bỏ hoàn toàn khỏi
một cuốn sách của một nhà văn Mỹ, qua sự kiểm duyệt của chính quyền Việt Nam.
Cả
tướng Giáp và ông Ẩn đều chỉ trích Đảng Cộng Sản, theo nhà văn Thomas Bass – hiện
là giáo sư Báo Chí và Văn Chương Anh tại Đại học Albany, New York; và những điều
đó đều biến mất khỏi tác phẩm của ông (“The Spy Who Loved Us” – Người Điệp Viên
Yêu Chúng Ta) khi nó được dịch sang tiếng Việt và xuất bản ở trong nước dưới
cái tên “Điệp viên Z21 – Kẻ thù tuyệt vời của nước Mỹ.”
Thomas Bass, tác giả
"The Spy Who Loved Us" và “Censorship in Vietnam: Brave New World”.
Đây
là cuốn sách thứ 2 trong 3 cuốn về Việt Nam của nhà văn chuyên viết về văn hóa
và lịch sử. “The Spy Who Loved Us” được xuất bản năm 2009 bằng tiếng Anh và 5
năm sau được ra mắt trong nước, bằng tiếng Việt, với tựa đề “Điệp viên Z21 – Kẻ
thù tuyệt vời của nước Mỹ.”
Sự
méo mó của phiên bản tiếng Việt về điệp viên Phạm Xuân Ẩn so với nguyên bản tiếng
Anh đã khiến tác giả tìm hiểu và viết thêm một cuốn sách khác: “Censorship in Vietnam: Brave
New World” (Kiểm duyệt ở Việt Nam: Thế giới can đảm mới).
Tướng Giáp cũng biến mất
Hãy bắt đầu với “The Spy Who Loved Us”. Đầu những năm 1990, nhà văn Bass gặp người điệp viên Phạm Xuân Ẩn, nổi tiếng với vỏ bọc một phóng viên của tạp chí Time trong thời gian chiến tranh Việt Nam, nhiều lần trong suốt thập kỷ ‘90 cho đến những năm 2000.
Trong
những lần nói chuyện riêng tại nhà ông Ẩn ở thành phố HCM có cảnh sát túc trực
bên ngoài, ông Ẩn cho nhà văn người Mỹ biết ông được đọc 2 bức thư của tướng
Giáp viết trước khi mất để phản đối vụ khai thác mỏ bauxite của Trung Quốc ở
Tây Nguyên.
“Tướng
Giáp gần như biến mất (khỏi cuốn sách). Ông ấy không được sủng ái vì có thể ông
ấy được cho là quá thân phương Tây và có quan điểm chống lại khai thác bauxite
của Trung Quốc và bởi vì ông ấy chỉ trích Đảng Cộng Sản. Nên vào thời điểm ông ấy
qua đời, ông bị coi là ‘political hot potato (vấn đề chính trị gây tranh cãi)
theo cách nói của người Mỹ.” Theo lời Giáo sư Bass.
Những
phần ông Ẩn, người bị nằm dưới sự theo dõi của chính phủ Việt Nam trong thời
gian gặp gỡ ông Bass và nhiều vị khách nước ngoài khác tới thăm, đưa ra quan điểm
về Đảng Cộng sản và tham nhũng cũng bị cắt bỏ khỏi cuốn sách.
“Phạm
Xuân Ẩn chỉ trích nặng nề Trung Quốc và vai trò của họ trong nền văn hóa Việt
Nam. Tất cả những cái đó biến mất khỏi cuốn sách. Và tất nhiên bất cứ chỉ trích
nào đối với Đảng Cộng sản đều bị kiểm duyệt trực tiếp. Và những thảo luận của
ông về ý định đưa dân chủ hay bất cứ dạng quyền lực chính trị nào vào Việt Nam
cũng bị trực tiếp cắt bỏ.” Vẫn theo lời tác giả Thomas Bass.
“Ẩn không được phép yêu nước Mỹ”
Mặc
dù hoạt động tình báo cho chính phủ Cộng sản Bắc Việt nhưng Phạm Xuân Ẩn lại “cởi
mở với văn hóa Mỹ và đề cao sự tự do của nền dân chủ Mỹ,” theo nhà văn Bass,
người mất 10 năm để viết về ông Ẩn trong cuốn “Người điệp viên yêu chúng ta.”
Ông
Bass phân tích: “Phạm Xuân Ẩn không được phép yêu nước Mỹ. Ông ấy không được
phép ngưỡng mộ nước Mỹ hay tôn trọng nước Mỹ theo bất cứ cách nào. Tất cả những
cái đó bị cắt bỏ. Cắt hết.”
Phạm
Xuân Ẩn, người được coi là một trong những điệp viên giỏi nhất trong lịch sử thế
giới, theo lời của giáo sư Bass, được đào tạo đầu tiên bởi điệp viên người Mỹ lừng
danh, Edward Lansdale, và sau đó theo học tại một trường ở California nên ông ấy
“rất yêu văn hóa Mỹ.”
Đó
là lý do vì sao Thomas Bass đặt tên cho cuốn sách là “Người điệp viên yêu chúng
ta,” và “chúng ta” ở đây là Mỹ.
Sau
khi chiến tranh kết thúc vào năm 1975, ông Ẩn đã rất hy vọng được chuyển sang Mỹ
sinh sống nhưng bị Bộ Chính trị ngăn cản. Đó là phần bị kiểm duyệt trong một cuốn
sách khác về Phạm Xuân Ẩn do Larry Berman, một giáo sư người Mỹ của Đại học tiểu
bang Georgia, viết.
Theo
những tài liệu của WikiLeaks, cuốn sách của Berman có tên “Perfect Spy” (Điệp
viên hoàn hảo) cũng bị kiểm duyệt gắt gao và quyết định có nên xuất bản cuốn
sách của Berman hay không đã lên đến tận Thủ tướng chính phủ. Nhưng ông Berman
phủ nhận điều đó, theo giáo sư Bass.
Theo
ông Bass, những nỗ lực kiểm duyệt này “nhằm làm bình thường hóa hình ảnh ông Phạm
Xuân Ẩn.”
“Có
những nỗ lực để loại bỏ sự hài hước dí dỏm trong ông ấy, loại bỏ tình yêu nước
Mỹ của ông ấy hay công việc làm báo của ông ấy. Những nỗ lực nhằm loại bỏ tất cả
những điều đó để làm cho ông ấy trở thành một đảng viên Cộng sản tốt mà thực tế
ông ấy chưa bao giờ là vậy.”
Nhưng
nhà văn Bảo Ninh đã nhận ra những kiểm duyệt trong cuốn sách của ông Bass xuất
bản ở Việt Nam. “Bảo Ninh biết chính xác đoạn nào đã bị can thiệp,” ông Bass
nói.
Kiểm duyệt ‘kỳ dị’
Kiểm duyệt đang trở nên tệ hại hơn ở Việt Nam, theo giáo sư Bass. Ông cho rằng điều này đang làm hủy hoại nền văn hóa Việt Nam bởi nó “làm thụt lùi lịch sử và thời gian.”
Sự
kiểm duyệt ở Việt Nam thật là “kỳ dị” khi chính quyền kiểm duyệt tất cả mọi thứ,
ông Bass nói.
Sau
khi phiên bản tiếng Việt cuốn sách của ông ra mắt với cái tên “Điệp viên Z21 –
Kẻ thù tuyệt vời của nước Mỹ,” một cái tên mà ông nói “không biết họ lấy đâu ra
và dường như Z21 là bí danh của ông Ẩn,” giáo sư Bass quyết định quay về Việt
Nam để tìm gặp những người đã “kiểm duyệt” sách của ông và tìm hiểu quá trình
kiểm duyệt ở Việt Nam diễn ra như thế nào và tại sao phải mất đến 5 năm để biên
dịch cuốn sách của ông.
Cuốn
sách của ông bị cắt đến hơn 400 đoạn và nhiều cái tên đã biến mất khỏi cuốn
sách, trong đó nhà báo Bùi Tín, hiện đang sinh sống ở Paris, Pháp, đã hoàn toàn
không còn trong đó nữa.
Nhã
Nam và Hồng Đức là hai công ty chịu trách nhiệm xuất bản cuốn sách này.
VOA
đã không nhận được phản hồi yêu cầu bình luận về việc kiểm duyệt cuốn sách của
giáo sư Bass trong quá trình xuất bản.
Nhã
Nam là một nhà xuất bản độc lập và trong con mắt của tác giả Bass là “tốt”
nhưng vì “họ hoạt động trong nền văn hóa Việt Nam nên không có lựa chọn nào
khác là phải kiểm duyệt sách.”
Hình bìa tác phẩm
“Censorship in Vietnam: Brave New World” của giáo sư Thomas Bass.
“Ông
Thomas Bass là một nạn nhân tại vì ông đã bị kiểm duyệt khá nhiều với những cuốn
sách của ông in ở Việt Nam. Khi người ta cắt gọn bản thảo thì ông không còn nhận
ra cuốn sách của mình nữa.” Đó là nhận định của Tiến sỹ và nhà báo độc độc lập
Phạm Chí Dũng, một trong 5 người mà ông Bass gặp gỡ và đưa những nhận định của
họ vào cuốn sách thứ 3 của ông về kiểm duyệt ở Việt Nam ra mắt năm 2017 với tên
“Censorship in Vietnam: Brave New World” (Kiểm duyệt ở Việt Nam: Thế giới can đảm
mới)
Sau
khi tìm hiểu để viết cuốn sách “Kiểm duyệt ở Việt Nam”, giáo sư Bass nhận thấy
“Việt Nam có một mạng lưới chỉ để làm những công việc kiểm duyệt” nhưng ông
“không thể biết có bao nhiêu người đã tham gia kiểm duyệt cuốn sách” của mình.
Nhà
văn Phạm Thị Hoài, người giúp giáo sư Bass xuất bản phiên bản tiếng Việt không
bị kiểm duyệt của cuốn “Người điệp viên yêu chúng ta” bên ngoài Việt Nam qua mạng
internet, cho rằng cuốn sách thứ 3 của ông là “chân dung truyền thần sinh động
về bộ mặt kiểm duyệt ở Việt Nam” và nó “thật đến mức khó chịu.”
Nhà
văn bị cấm xuất bản ở Việt Nam và đang sinh sống ở Berlin, Đức, cho rằng cuốn
sách này “bao quát hiện tượng kiểm duyệt, phác họa cấu trúc và các hình thái của
kiểm duyệt, tìm hiểu bối cảnh của kiểm duyệt và miêu tả chi tiết kiểm duyệt diễn
ra như thế nào.
"Vấn
đề kiểm duyệt ở Việt Nam đã tồn tại từ rất lâu và đó là một vết hằn của chế độ,
đặc biệt là chế độ độc tài, chế độ một đảng. Việc này cho tới nay không những
không giảm đi mà lại còn có chiều hướng gia tăng.” Nhận định của ông Phạm Chí
Dũng.
Chế
độ kiểm duyệt đã ăn sâu vào bản chất của chế độ này và gần đây còn có một hiện
tượng đáng lo nữa là không những kiểm duyệt hệ thống báo chí quốc doanh và văn
học nghệ thuật quốc doanh mà chính quyền còn lấn sang kiểm duyệt đối với các
nhà mạng của nước ngoài có hoạt động ở Việt Nam, theo nhà báo Phạm Chí Dũng.
Giáo
sư Bass nhận định “Việt Nam thực chất đã hủy nền văn hóa của họ và hạn chế rất
lớn đến sức tưởng tượng và tiềm năng văn hóa thông qua sự kiểm duyệt. Tôi nghĩ
nó ảnh hưởng tệ hại tới nền văn hóa Việt Nam.”
Có
bao nhiêu người trên thế giới đang chú ý đến sự kiểm duyệt. Nó là một vấn đề
đang trở nên nghiêm trọng. Nó là một vấn đề đối với bất kỳ nền văn hóa nào và
khu vực nào trên thế giới.
Giáo
sư Bass hy vọng cuốn sách về “Kiểm duyệt ở Việt Nam” sẽ là một chút đóng góp của
ông vào việc lưu tâm đến mọi người rằng “kiểm duyệt” là một lực lượng nguy hiểm
không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn thế giới.
No comments:
Post a Comment