Điểm sách: “Cuộc Cách mạng Cộng sản của Việt Nam: Sức mạnh và
Giới hạn của Tư tưởng” – Vũ Tường
Nam Quỳnh - Luật Khoa
Nam Quỳnh - Luật Khoa
Aug 19, 2017 10:52 am
Có một thiếu sót lớn vẫn còn tồn tại trong nghiên cứu
lịch sử hay nghiên cứu chính trị về Việt Nam. Đó là không có một nghiên cứu sâu
rộng mang tính học thuật và khách quan về quá trình hình thành và phát triển của
tư tưởng cộng sản trong nội bộ chính đảng Cộng sản Việt Nam từ trước tới nay.
Hình bìa sách
Cuốn sách “Cuộc Cách mạng Cộng sản của Việt Nam: Sức mạnh và Giới hạn của
Tư tưởng” (Vietnam’s Communist Revolution: The Power and Limits of
Ideology), vừa được Nhà xuất bản Đại học Cambridge ra mắt năm ngoái, là một
trong những nỗ lực đáng biểu dương để khắc phục thiếu sót nói trên.
Tác giả Vũ Tường, giáo sư chính trị học của Đại học
Oregon (Mỹ), trong khuôn khổ 337 trang của cuốn sách, đã giúp người đọc có một
cái nhìn toàn diện, nhưng không kém phần chi tiết, về quá trình phát triển của
tư tưởng cộng sản tại Việt Nam. Ông nghiên cứu quá trình này từ khi nó còn là một
trào lưu, một phong trào những năm 1920 cho đến khi biến thành tư tưởng chính
trị chủ đạo của một đảng chính trị đang làm cách mạng, và sau đó là của một
chính quyền quốc gia tồn tại suốt từ những năm 1940 đến nay.
Trong và sau cách mạng năm 1945, cũng như trong và
sau chiến tranh Việt Nam, khi các nhà lãnh đạo cộng sản Việt Nam ra quyết định
thì những yếu tố nào đã tác động nhiều nhất đến họ?
Nhiều tác giả là những nhà nghiên cứu người Mỹ có xu
hướng đặt nặng vai trò của Hoa Kỳ và các nước cộng sản đàn anh của Việt Nam là
Liên Xô và Trung Quốc.
Theo đó, các nhà lãnh đạo cộng sản Việt Nam có phần
là những chính trị gia thực dụng, thuần túy phản ứng lại các động thái và chính
sách của chính phủ Hoa Kỳ; hay có phần là những đệ tử giáo lý chăm chăm nghe
theo các bậc đàn anh cộng sản hay ít nhiều chịu phụ thuộc vào các bậc đàn anh
đó.
Một số nhà nhiên cứu khác thì đặt nặng tư tưởng ái
quốc, dân tộc; góp phần dẫn đến một luồng ý kiến cho rằng những nhà cách mạng đầu
tiên của Việt Nam “miễn cưỡng” chọn chủ nghĩa cộng sản làm công cụ để giải
phóng đất nước, dân tộc. Và theo đó, lịch sử có thể đã khác nếu như Hoa Kỳ hay
bất kỳ một thế lực phi cộng sản nào đã giang tay giúp đỡ các nhà cách mạng Việt
Nam sớm hơn.
Đi ngược lại hai luồng ý kiến trên, tác giả Vũ Tường
cho rằng cả những nhà lãnh đạo cách mạng Việt Nam thời kỳ đầu và những nhà lãnh
đạo chính cống cộng sản sau này đều đã thật sự chủ động và độc lập trong việc
xây dựng tư tưởng cộng sản tại Việt Nam và tận dụng tư tưởng này làm một công cụ
chính trị.
Tác giả cho rằng tư tưởng cộng sản đã đóng ba vai
trò chính trị đặc biệt quan trọng trong việc dẫn dắt tư duy của những nhà cách
mạng cộng sản Việt Nam.
Thứ nhất, tư tưởng cộng sản là kim chỉ nam, là la
bàn. Những người cộng sản Việt Nam làm cách mạng không chỉ muốn giải phóng dân
tộc, họ thật sự trông cậy vào tư tưởng cộng sản để xác định một viễn cảnh tương
lai cho đất nước mình: một viễn cảnh xã hội chủ nghĩa theo mô hình Xô Viết.
Thứ hai, tư tưởng cộng sản là keo sơn gắn kết cả nội
bộ đảng và góp phần liên kết đảng với các chính quyền và các phong trào có
chung tư tưởng trên thế giới.
Thứ ba, tư tưởng cộng sản là một công cụ cốt yếu để
xây dựng một “chính quyền nhà nước có sự gắn kết” (a cohesive state). Trên lý
thuyết, một chính quyền có sự gắn kết như thế có khả năng điều hành đất nước hiệu
quả.
Giáo sư chính trị học
Vũ Tường – Đại học Oregon (Mỹ). Ảnh: BBC.
Theo phân tích của tác giả, trong cả ba vai trò
trên, tư tưởng cộng sản đều đã là một con dao hai lưỡi, giúp thì có, mà hại thì
cũng nhiều.
“Tư tưởng cộng sản như la bàn” giúp những người cộng sản hoạch định chính sách một cách có hệ thống,
có định hướng rõ rệt vốn là những yếu tố đặc biệt cần thiết trong điều kiện chiến
tranh ngặt nghèo. Tuy nhiên, thói cứng nhắc giáo điều, khăng khăng tin vào tính
bất khả sai lầm của chiếc la bàn lại khiến nhiều quyết định quân sự và ngoại
giao của những người cộng sản trở nên có hại hơn là có lợi trong rất nhiều thời
điểm lịch sử.
“Tư tưởng như keo sơn” giúp giữ vững đoàn kết nội bộ và kêu gọi trợ giúp quốc tế. Nhưng
cũng chính các bất đồng tư tưởng bên trong bản thân hệ thống tư tưởng cộng sản
Marx-Lenin, và bất đồng tư tưởng giữa hai quốc gia cộng sản đàn anh Trung Quốc
và Liên Xô, khiến cho những người cộng sản Việt Nam khốn khổ nhiều lần.
“Tư tưởng như công cụ xây dựng nhà nước” chỉ có ích cho bản thân những người cộng sản cầm quyền, trong khi
nhiều lần gây hại cho dân chúng qua những chính sách kinh tế thảm họa, vốn làm
đình trệ đất nước trong nhiều mặt.
Một thế mạnh nghiên cứu mà tác giả Vũ Tường thể hiện
rõ ràng nhất trong cuốn sách, có lẽ nằm ở việc ông là một người Việt Nam, đã sống
dưới chế độ cai trị của những người cộng sản tại Việt Nam từ khi còn nhỏ cho đến
khi học hết đại học.
Các kiến thức, kỹ năng nghiên cứu và phân tích chính
trị học hiện đại mà tác giả Vũ Tường xây dựng được qua nhiều năm nghiên cứu và
giảng dạy trong môi trường học thuật Mỹ giúp cho các nghiên cứu trong cuốn sách
trở nên bài bản, chắc chắn, và khách quan, tiệm cận các tiêu chuẩn quốc tế về
nghiên cứu chính trị học.
Chính cái tai nghe hiểu bản ngữ, mức độ am hiểu văn
hóa bản xứ, và những gắn kết, trải nghiệm thực tế lâu năm đã giúp cho tác giả
Vũ Tường có một thế mạnh vượt trội hơn so với những nhà nghiên cứu cùng đề tài
vốn không phải người Việt Nam, hay chưa có nhiều năm sống và nghiên cứu tại Việt
Nam.
Thế mạnh này đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển
tải được đầy đủ nhất nội dung các bằng chứng sử liệu Việt ngữ thành các phân
tích và đánh giá trong nghiên cứu của cuốn sách.
Nhưng có lẽ điểm yếu của cuốn sách lại đến từ chính
những nguồn bằng chứng sử liệu ấy.
Ba nguồn bằng chứng sử liệu Việt ngữ được tác giả sử
dụng là: bộ 54 tập văn kiện đảng do đảng Cộng sản Việt Nam xuất bản từ 1998 đến
2007; nhiều báo chí chính thống, tạp chí, sách xuất bản trong nước; và nhiều nhật
ký riêng, hồi ký của các quan chức, nhà báo, hay nhân vật cộng sản đã được xuất
bản cả trong và ngoài nước.
Nguồn tài liệu văn kiện đảng này đã được chính đảng
Cộng sản chọn lọc, hiệu đính, và xuất bản một cách có chủ đích. Tác giả hoàn
toàn nhìn nhận
được việc này và có cảnh giác khi sử dụng sử liệu.
Tuy nhiên, vẫn phải nhìn nhận là tính khả tín của
nguồn sử liệu văn kiện đảng này vẫn phụ thuộc khá nhiều vào kỹ năng chắt lọc và
kinh nghiệm của người nghiên cứu, cũng như lòng tin của người nghiên cứu vào
“cái tâm” của những biên tập viên và quan chức cộng sản có liên quan đến quá
trình xuất bản công khai bộ văn kiện đảng này.
Các nguồn báo chí chính thống và sách vở trong nước
không tránh khỏi ảnh hưởng kiểm duyệt và tuyên truyền của đảng Cộng sản; trong
khi các nguồn nhật ký, hồi ký thì không tránh khỏi ảnh hưởng từ yếu tố chủ quan
và mong muốn cá nhân của chính mỗi người viết.
Tác giả đã đối chiếu cẩn thận giữa các nguồn để giúp
đưa đến những nhận định có cơ sở nhất. Tuy nhiên, công việc đối chiếu rất nhiều
nguồn tư liệu này khó mà có thể được làm một cách hoàn hảo và trọn vẹn nhất chỉ
bởi một nhà nghiên cứu.
Cho dù có cảm thấy luận điểm của tác giả Vũ Tường
thuyết phục hay không, người đọc nào cũng sẽ thu nhận được lợi ích từ nhiều nội
dung trong cuốn sách này.
Cuốn sách giúp người đọc hiểu biết thêm về phương
pháp phân tích nghiên cứu lịch sử và chính trị, trong bối cảnh cụ thể là mổ xẻ
tư tưởng qua các thời kỳ của đảng Cộng sản Việt Nam, một đảng phái vẫn luôn phải
chịu một số phận tương tự như những người sáng lập ra nó: hoặc là được tuyên
truyền tô hồng đỏ thắm, hoặc là bị chỉ trích xỉ vả bôi đen, thay vì được nghiên
cứu khách quan và công tâm.
Cuốn sách cũng mang lại những chỉ dẫn đầy giá trị về
ngành khoa học chính trị Việt Nam, một ngành học rất cần có thêm nhiều người học
và thêm nhiều chuyên gia nghiên cứu.
Phần cảm tạ đầu cuốn sách đọc nghe như một trang
Who’s Who tổng hợp các tên tuổi, cả giới học giả lẫn không học giả, mà bất kỳ
ai nghiên cứu chính trị Việt Nam phải biết đến và theo dõi.
Còn phần thư mục cuối cuốn sách, ghi lại tất cả các
nguồn tư liệu học thuật mà tác giả đã sử dụng, có lẽ nên là điểm bắt đầu cho mỗi
nhà khoa học chính trị Việt Nam tương lai.
------------------
Xem
thêm:
- “Cuộc Cách mạng Cộng sản của Việt Nam: Sức mạnh và Giới hạn của Tư tưởng” của Vũ Tường(Amazon)
- Bản online “Cuộc Cách mạng Cộng sản của Việt Nam: Sức mạnh và Giới hạn của Tư tưởng”(Nhà xuất bản Đại học Cambridge)
- Tiểu sử giáo sư Vũ Tường (Đại học Oregon)
- “Văn kiện Đảng Toàn tập: Ván bài của chế độ và món hời của các nhà nghiên cứu” (Vũ Tường – Talawas Blog)
No comments:
Post a Comment