Sự kiện bạo động kinh khủng tại Charlottesville
(bang Virginia) ngày 12-8-2017 đã bắt đầu một phần từ mâu thuẫn dai dẳng giữa
phe ủng hộ duy trì tượng tướng Robert E. Lee và phe yêu cầu dỡ bỏ. Ngay từ hồi
còn sống, tướng Lee đã tiên đoán điều này.
Tượng tướng Robert E. Lee
Jonathan Horn, tác giả quyển “The Man Who Would Not
Be Washington: Robert E. Lee's Civil War and His Decision That Changed American
History”, cho biết, sau khi Nội chiến Hoa Kỳ kết thúc và tướng Lee trở thành chủ
tịch Washington College (Lexington, Virginia) năm 1865, ông nhiều lần được đề
nghị dựng tượng nhưng luôn từ chối vì cho rằng điều đó sẽ “khiến những người
chiến thắng (phe Liên bang) giận dữ”. Trong lá thư 1866, ông viết: “Về việc dựng
một tượng đài như vậy như một hình thức suy tưởng, tôi tin rằng, cho dù điều ấy
có mang lại cảm giác tri ân cho miền Nam như thế nào thì hành động này trong điều
kiện hiện tại của đất nước cũng chỉ mang lại ảnh hưởng trì trệ thay vì thúc đẩy
thành quả và sự tiếp nối…”.
Tháng 6-1866, tướng Lee cũng bác bỏ đề xuất dựng tượng
Stonewall Jackson, vị tướng mà tài năng và sự nổi tiếng chỉ đứng sau mình. Ông
nói rằng sẽ là không công bằng khi yêu cầu gia đình các cựu binh Liên minh
(Confederate, phe miền Nam) quyên tiền để dựng tượng trong khi họ đang vất vả
mưu sinh sau chiến tranh. Ba năm sau, khi “Hiệp hội tưởng niệm chiến trận
Gettysburg” mời đến địa điểm lịch sử trên “nhằm dự lễ động thổ cho các công
trình đá hoa cương tưởng niệm”, tướng Lee nhẹ nhàng từ chối và nêu lý do: “Tôi nghĩ rằng sẽ khôn ngoan tinh tế hơn, nếu
đừng mở ra những vết loét chiến tranh mà nên học theo tấm gương của các quốc
gia luôn cố gắng xóa bỏ dấu vết xung đột nội chiến đồng thời cam kết cùng nhau
quên lãng những xúc cảm từng được sinh ra (và gây mâu thuẫn thời chiến tranh)”.
Lee tin rằng thay vì bỏ tiền của lẫn thời gian để tưởng
niệm các vị tướng Liên minh, “Tất cả những gì tôi nghĩ có thể làm bây giờ là trợ
giúp những phụ nữ đáng kính và rộng lượng khi họ nỗ lực bảo vệ những ngôi mộ và
ghi dấu những địa điểm an nghỉ của những người đã ngã xuống và trông chờ ngày
mai tốt đẹp hơn” – tướng Lee viết năm 1866. Trong những năm cuối đời, Lee không
viết bất kỳ hồi ký nào kể lại các chiến tích “Bắc chinh”. Thay vào đó, ông viết
một quyển tiểu sử ngắn về bố mình, Henry “Light-Horse Harry” Lee, một người
hùng của cuộc chiến giành độc lập nước Mỹ. Sử gia Jonathan Horn cho biết thêm,
tướng Lee thậm chí không muốn được chôn trong bộ quân phục Liên minh hiển hách,
và còn yêu cầu các cựu binh Liên minh không vận quân phục cũng như mang cờ Liên
minh đến dự đám tang ông.
Bức tượng gây tranh cãi tại Charlottesville
(Virginia), được điêu khắc gia Henry Merwin Shrady bắt đầu thực hiện và được
Leo Lentelli hoàn thành, đã hiện diện kể từ năm 1924 nhưng vài năm gần đây nó
được một số cư dân, viên chức địa phương lẫn vài tổ chức yêu cầu dỡ bỏ. Lo sợ của
Lee đã thành sự thật: những khơi gợi quá khứ dễ duy trì xúc cảm cho tương lai
và xúc cảm thường trở thành ngòi nổ cho những rạn nứt và xung đột cho một dân tộc
từng chia cắt và binh đao bởi nội chiến.
Chỉ những tượng đài lịch sử ghi danh các anh hùng và
chiến công chống ngoại xâm mới thật sự là quá khứ cần được giữ gìn và nhắc nhở
hậu thế, chứ không phải những nhân vật hoặc dấu ấn chiến tích của bên này hay
bên kia sau cuộc nồi da xáo thịt với chính đồng bào mình. Cái giá phải trả sau
những cuộc hả hê lịch sử của một dân tộc từ chối hòa hợp hoặc thất bại trong
hòa hợp thường là sự đập đổ trong một tâm trạng hả hê không kém, một khi lịch sử
được viết lại, như một quy luật tự nhiên rằng không có gì là bất biến và vĩnh hằng.
Càng nhiều tượng đài thì sự đập đổ càng dữ dội và càng khủng khiếp.
No comments:
Post a Comment